Χρειαζόμαστε σήμερα το ΔΝΤ;

Αθήνα και Βρυξέλλες στρέφονται κατά του Ταμείου αλλά η αγορά ομολόγων θέλει την παρουσία του.

Αθήνα και Βρυξέλλες έχουν βρει έναν προσφιλή… σάκο του μποξ: με ανεπίσημες «διαρροές», αλλά και με -περισσότερο διπλωματικά- επίσημα σχόλια χτυπούν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Σε ένα φαίνεται να συμφωνούν η ελληνική κυβέρνηση και η Κομισιόν: το Ταμείο πέφτει συστηματικά έξω στις προβλέψεις του για την ελληνική οικονομία, είναι μονίμως πιο απαισιόδοξο από όσο δικαιολογούν τα στοιχεία.

Για παράδειγμα, το Ταμείο αμφισβητούσε ότι η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει πλεόνασμα 3,5% το 2018 και τα επόμενα χρόνια, όπως προβλέπεται στο πρόγραμμα, χωρίς να ληφθούν τα πρόσθετα μέτρα που το ίδιο έχει προτείνει για τις συντάξεις και το αφορολόγητο.
«Φάουλ»!, φωνάζουν τώρα Αθήνα και Βρυξέλλες. Και επισημαίνουν ότι το 2017, ακόμη και μετά την αφαίρεση των κοινωνικών μερισμάτων, το πρωτογενές πλεόνασμα της Ελλάδας έφθασε το 3,5% του ΑΕΠ.

Αν τα καταφέραμε, λοιπόν, ένα χρόνο νωρίτερα να φθάσουμε το στόχο, όπως αναμένεται να επιβεβαιώσει τον επόμενο μήνα η Eurostat, ποιος ο λόγος να αμφισβητείται ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει και τα επόμενα χρόνια;

Μια άλλη κριτική που έχει ασκηθεί, στο πρόσφατο παρελθόν, στο Ταμείο ήταν ότι εμφανιζόταν υπερβολικά απαισιόδοξο και στις προβλέψεις του για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Ως γνωστόν, το Ταμείο εκτιμά ότι ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης της Ελλάδας είναι πολύ χαμηλός, μόλις 1%, και, ως εκ τούτου, θεωρεί ότι χρειάζεται μεγάλη ελάφρυνση χρέους.

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είχε αγανακτήσει με αυτές τις προβλέψεις του Ταμείου, λέγοντας ότι θα ήταν τεράστια αποτυχία αν, ύστερα από τόσες μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει στην Ελλάδα, ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης παρέμενε τόσο χαμηλός.

Αναμφίβολα, το Ταμείο δεν έχει καλό ιστορικό στις προβλέψεις του για την ελληνική οικονομία. Στις πρώτες φάσεις των ελληνικών προγραμμάτων, ήταν υπερβολικά αισιόδοξο για την ανάπτυξη και τα πλεονάσματα, εσχάτως είναι, πράγματι, υπερβολικά απαισιόδοξο, προφανώς σε μια προσπάθεια να προστατεύσει την αξιοπιστία του.

Όμως, η κριτική που ασκείται από Αθήνα και Βρυξέλλες στο Ταμείο έχει πολιτικά κίνητρα. Η ελληνική κυβέρνηση χρειάζεται πιο αισιόδοξες προβλέψεις από το ΔΝΤ, ελπίζοντας ότι θα αποφύγει το πικρό ποτήρι της ταυτόχρονης εφαρμογής των μέτρων για τις συντάξεις και το αφορολόγητο όριο από το 2019.

Οι δε Ευρωπαίοι χρειάζονται τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις του Ταμείου, για να ξεφύγουν από τις πιέσεις του για ουσιαστική αναδιάρθρωση του χρέους, την οποία συστηματικά επιδιώκουν να αποφύγουν, παρουσιάζοντας μια «ροζ» εικόνα της ελληνικής οικονομίας, που είναι πια αρκετά εύρωστη για να εξυπηρετήσει κανονικά το χρέος της.

Και τι θα συμβεί, άραγε, αν το ΔΝΤ παραμείνει ανυποχώρητο και εξακολουθήσει να ζητάει πρόσθετα μέτρα από την Ελλάδα και μεγάλη ελάφρυνση χρέους από τους Ευρωπαίους;

Η απάντηση που φαίνεται να δίνουν σήμερα Αθήνα και Βρυξέλλες σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα -αν και είναι πολύ νωρίς για τελικά συμπεράσματα- είναι απλή: «Μπορούμε και χωρίς το Ταμείο»! «Ας αποχωρήσει το ΔΝΤ και η ευρωζώνη θα λύσει μόνη της τα προβλήματά της», λένε.
Δυστυχώς για όσους σκέφτονται έτσι, η πραγματικότητα του διεθνούς οικονομικού συστήματος είναι πολύ διαφορετική.

Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό εύκολα, αν φαντασθούμε το ακόλουθο σενάριο: ας υποθέσουμε ότι το Ταμείο δεν ενεργοποιεί το πρόγραμμά του, πληρώνεται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας τα δάνεια που έχει χορηγήσει στην Ελλάδα και φεύγει από τη χώρα, ανακοινώνοντας ότι θεωρεί πως το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο και ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί, ή, εν πάση περιπτώσει, δεν είναι αρκετές για να αυξηθεί αρκετά ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης.
Τι θα συμβεί, άραγε, σε αυτή την περίπτωση; Θα αγνοήσει η αγορά ομολόγων, από την οποία η Ελλάδα θα περιμένει να δανείζεται μετά τη λήξη του προγράμματος, το γεγονός ότι το ΔΝΤ κατέληξε σε τέτοια δυσμενή συμπεράσματα;

Η σύντομη απάντηση είναι «όχι». Για τις αγορές, το Ταμείο είναι ο μοναδικός διεθνής χρηματοπιστωτικός οργανισμός που, με όλες τις ατέλειες και τα σφάλματά του στο παρελθόν, αναγνωρίζεται ότι έχει την κατάλληλη πληροφόρηση και τεχνογνωσία για να κρίνει ποιο κρατικό χρέος είναι βιώσιμο.

Με απλά λόγια, χωρίς την «βούλα» του ΔΝΤ, η αγορά ομολόγων θα θεωρεί ότι τα ελληνικά ομόλογα έχουν υψηλό κίνδυνο και θα τα τιμολογεί αναλόγως, φορτώνοντας την Ελλάδα με πρόσθετους τόκους, που θα τείνουν να δημιουργήσουν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία αδυναμίας εξυπηρέτησης του χρέους.

Ακόμη και αν η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας δώσουν στη δημοσιότητα τις πιο θετικές εκθέσεις για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, η ετυμηγορία της αγοράς ομολόγων δεν θα αλλάξει.

Πρόκειται για θεσμούς που δεν έχουν αναγνωρισθεί από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα ως αξιόπιστοι στην ανάλυση βιωσιμότητας χρέους, ενώ πάντα υπάρχει η καχυποψία για το ενδεχόμενο να επηρεάζονται οι εκτιμήσεις τους από πολιτικά κίνητρα.
Το Ταμείο, λοιπόν, δεν είναι τόσο «άχρηστο», όσο ορισμένοι θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε. Και δεν υπάρχει άλλη περίπτωση χώρας, ευρωπαϊκής ή τρίτης, που να έχει καταφέρει να πλεύσει στην επικίνδυνη θάλασσα της αγοράς ομολόγων, χωρίς να έχει αξιολογηθεί θετικά από το ΔΝΤ.

Για του λόγου το αληθές, αρκεί να δει κανείς ένα πρόσφατο παράδειγμα: η Σερβία ολοκλήρωσε με μεγάλη επιτυχία το πρόγραμμα της με το ΔΝΤ, αλλά το ίδιο το Βελιγράδι ζήτησε να εφαρμοσθεί ένα νέο, ηπιότερο πρόγραμμα υπό την αιγίδα του Ταμείου, προφανώς επειδή αντιλαμβάνεται ότι η παρουσία του ΔΝΤ είναι μια εγγύηση αποδοχής της χώρας από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Όσοι υποτιμούν το ρόλο του Ταμείου στην ομαλή επάνοδο της Ελλάδας στην αγορά ομολόγων κάνουν λάθος και θα βρεθούν μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις…