Αδιαφανείς αναθεωρήσεις

Και ενώ στο εξωτερικό στην περίπτωση που βρεθεί κάποιο στατιστικό λάθος, οι αρμόδιοι το διορθώνουν, στην ‘δημοκρατική’ Ελλάδα της τρόικας απλά διώχνουν τους ανθρώπους που αποκαλύπτουν τα ‘μαγειρέματα’. Ο λόγος γίνεται φυσικά για το τελευταίο σκάνδαλο με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το οποίο μας οδήγησε στο Μνημόνιο και σε όσα άλλα έχουν ακολουθήσει. Και ενώ στο εξωτερικό στην περίπτωση που βρεθεί κάποιο στατιστικό λάθος, οι αρμόδιοι το διορθώνουν, στην ‘δημοκρατική’ Ελλάδα της τρόικας απλά διώχνουν τους ανθρώπους που αποκαλύπτουν τα ‘μαγειρέματα’. Ο λόγος γίνεται φυσικά για το τελευταίο σκάνδαλο με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το οποίο μας οδήγησε στο Μνημόνιο και σε όσα άλλα έχουν ακολουθήσει.

Ακολουθεί η ανάλυση της ΖΩΗΣ ΓΕΩΡΓΑΝΤΑ*:

Μεθοδεύσεις, αδιαφανείς διαδικασίες και «κατά βούληση αλλαγή των αριθμών» στη μέθοδο με την οποία η ΕΛΣΤΑΤ αναθεώρησε το ΑΕΠ κατά τα έτη 2005-2010, διαπιστώνει σε άρθρο της η Ζωή Γεωργαντά, πρώην μέλος του Δ.Σ. της Στατιστικής Αρχής, η οποία στις 16 Σεπτεμβρίου αποκάλυψε στην «Ε» την τεχνητή διόγκωση του ελληνικού ελλείμματος του 2009 «με σκοπό τη λήψη σκληρότερων οικονομικών μέτρων».

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αναλύει στο άρθρο που έγραψε για την «Ε» τη νέα μεθόδευση της ΕΛΣΤΑΤ. Η αδιαφάνεια στα στατιστικά στοιχεία συνεχίζεται, ιδιαίτερα τώρα που έχουν απομακρυνθεί τα πέντε από τα επτά μέλη της ανεξάρτητης Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) με τον Ν. 4021/2011 του υπουργού Οικονομικών, μόνο και μόνο επειδή τόλμησαν να κάνουν ερωτήσεις για τη συνεχιζόμενη αναξιοπιστία των στατιστικών μας στοιχείων.

Η νέα αναθεώρηση (αλήθεια, πόσες ακόμα αναθεωρήσεις ακολουθούν;) της συνολικής ελληνικής παραγωγής ή, με άλλα λόγια, του ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) για τα χρόνια 2005 μέχρι και το 2010 δημοσιεύτηκε δύο μέρες μετά τη δημοσίευση του ΦΕΚ, που καθιστά τον πρόεδρο της ΕΛΣΤΑΤ απόλυτο κυρίαρχο της μοίρας μας με την, όπως φαίνεται, κατά βούληση αλλαγή των αριθμών.

Το Δελτίο Τύπου που δημοσιεύτηκε στο site της ΕΛΣΤΑΤ στις 5 Οκτωβρίου 2011 περιλαμβάνει αναθεώρηση των στοιχείων της ελληνικής παραγωγής (ΑΕΠ), κατανάλωσης, επενδύσεων, εξαγωγών και εισαγωγών. Η αναθεώρηση αυτή είναι γιγαντιαία, και μάλιστα προς τα κάτω. Ο πίνακας 1 δείχνει τους ρυθμούς ανάπτυξης που αναθεωρήθηκαν.

«Νέα», «βελτιωμένα»

Αν πάρουμε το έτος 2009, τότε βλέπουμε ότι η αναθεώρηση μείωσε το ΑΕΠ πάνω από 4 ποσοστιαίες μονάδες, που είναι ένα τεράστιο μέγεθος σε σύγκριση με προηγούμενες αναθεωρήσεις. Συνήθως, οι αναθεωρήσεις του ΑΕΠ γίνονται προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω. Το Δελτίο Τύπου ισχυρίζεται ότι εφαρμόστηκαν «βελτιωμένες στατιστικές έρευνες», «βελτιωμένη μεθοδολογία», ότι χρησιμοποιήθηκαν «νέες πηγές» και εφαρμόστηκαν «νέες ταξινομήσεις». Γιατί δεν περιγράφονται όλα αυτά τα «νέα» και «βελτιωμένα»; Οι μέθοδοι, πηγές και ταξινομήσεις σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρίζονται από εμπιστευτικότητα.

Αλλά ας δούμε τι σημαίνουν αυτές οι αναθεωρήσεις: Το έλλειμμα εκφράζεται ως κλάσμα, που στον αριθμητή έχει το έλλειμμα σε δισεκατομμύρια ευρώ και στον παρονομαστή έχει το ΑΕΠ σε δισ. ευρώ. Το έλλειμμα για το κρίσιμο, όσον αφορά την οικονομική και κοινωνική κατάρρευση της χώρας μας, έτος 2009 ήταν σύμφωνα με τη Eurostat (Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία) 15,4, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Το κλάσμα του ελλείμματος ήταν 36,306 δισ. ευρώ/235,017 δισ. ευρώ. Το κλάσμα αυτό είναι ίσο με 15,4. Με την αναθεώρηση, ο παρονομαστής του κλάσματος μικραίνει στο 231,642 δισ. ευρώ και το αποτέλεσμα είναι 15,7. Με άλλα λόγια, το έλλειμμα του έτους 2009 αναθεωρείται προς τα πάνω.

Αλλά και το έλλειμμα του 2010 αναθεωρείται προς τα πάνω: από 10,5 γίνεται 10,6. Αυτό σημαίνει ότι καλώς μπήκαμε στο Μνημόνιο και καλώς πήραμε τα δυσβάσταχτα μέτρα. Επειδή όμως και το απόλυτο μέγεθος του ελλείμματος έχει χαρακτηριστεί ως «ημιτελικό» (half-finalized) από τη Eurostat, μπορεί στο άμεσο μέλλον να έχουμε και αύξηση του αριθμητή του κλάσματος λόγω «βελτίωσης» των μεθόδων.

Ενα σφάλμα

Ομως, η «βελτίωση» των μεθόδων δεν αφορά μόνο τη χώρα μας. Ας δούμε τι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αν, για παράδειγμα, θεωρήσουμε το Ηνωμένο Βασίλειο, θα δούμε ότι στο site του Γραφείου Εθνικών Στατιστικών (Office for National Statistics) υπάρχει ανακοίνωση της 30ής Σεπτεμβρίου 2011 ότι διεπράχθη σφάλμα στον υπολογισμό του προϊόντος ενός μόνο κλάδου, του κατασκευαστικού, το δεύτερο τρίμηνο του 2011.

Το σφάλμα αυτό (ασήμαντο σχεδόν σε μέγεθος) εντοπίστηκε από δημοσιογράφο και τότε ολόκληρο το Γραφείο Εθνικών Στατιστικών, καθώς και η ανεξάρτητη Στατιστική Αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου διερεύνησαν σε βάθος την αμφισβήτηση του δημοσιογράφου και τελικά διαπιστώθηκε ότι πράγματι υπήρχε σφάλμα και διορθώθηκε, αφού εξηγήθηκε πλήρως.

Στη χώρα μας, όχι δημοσιογράφος, αλλά μέλη της ανεξάρτητης Στατιστικής Αρχής διατύπωσαν αμφισβητήσεις και αμέσως έγινε παρέμβαση από το υπουργείο για απομάκρυνση των αμφισβητούντων με τον Ν. 4021/2011.

Επίσης, μπορεί ο καθένας να κατεβάσει από το site της Στατιστικής Αρχής του Ηνωμένου Βασιλείου κείμενο 14 σελίδων με τίτλο «Επίδραση των μεταβολών στους Εθνικούς Λογαριασμούς και Οικονομικός Σχολιασμός για το δεύτερο τρίμηνο του 2011» (Impact of changes in the National Accounts and Economic Commentary for 2011 quarter 2». Το κείμενο αυτό είναι πλήρως εμπεριστατωμένο και αναφέρεται σε άρθρα και μελέτες που έγιναν πριν δημοσιευτούν νέα στοιχεία, τα οποία, σημειωτέον, διαφέρουν μεταξύ τους κατά ένα ποσοστό μικρότερο της μονάδας.

Διερωτώμαι, ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, τι μπορούμε να πούμε στους φοιτητές μας, όταν διδάσκουμε τους Εθνικούς Λογαριασμούς της χώρας μας; Πολλοί συνάδελφοι πανεπιστημιακοί στη διδασκαλία μας χρησιμοποιούμε στοιχεία άλλων χωρών και όχι της Ελλάδας, διότι, όπως βλέπουμε, τα στοιχεία μας είναι επιστημονικά αθεμελίωτα.

Τα τριμηνιαία;

Και διερωτάται κανείς: Αφού ο κ. Radermacher, ο Γενικός Διευθυντής της Eurostat, δήλωσε ότι τώρα τα στοιχεία μας είναι αξιόπιστα, γιατί κάνουμε διαρκώς αναθεωρήσεις τέτοιας έκτασης σαν αυτή του πίνακα 1; Επίσης, η αναθεώρηση πρέπει να ξεκινήσει με τα τριμηνιαία στοιχεία και όχι με τα ετήσια. Τι συμβαίνει με τα τριμηνιαία στοιχεία;

Και δεν είναι μόνον ο ρυθμός ανάπτυξης που αναθεωρήθηκε χωρίς διευκρινίσεις: Παρατηρούμε όχι ασήμαντες διαφορές στον πληθωρισμό (πίνακας 2 του Δελτίου Τύπου). Συνοψίζοντας το γενικό πληθωρισμό στον πίνακα 2, βλέπουμε ότι δηλώνεται αύξηση του πληθωρισμού για το 2009 και μείωση για το 2010. Η αύξηση του πληθωρισμού το 2009 σημαίνει ότι δηλώνεται μικρότερο ΑΕΠ και μικρότερος ρυθμός ανάπτυξης, ενώ για το 2010 γίνεται το αντίθετο και έτσι δικαιολογούνται τα νούμερα του πίνακα 1. Σημειώνεται ότι για να υπολογίσουμε το ρυθμό ανάπτυξης πρέπει να αποπληθωρίσουμε το ΑΕΠ, δηλαδή να το διαιρέσουμε διά του πληθωρισμού.

Δηλώνεται, επίσης, στο Δελτίο Τύπου ότι χρησιμοποιήθηκαν νέα αποτελέσματα από την Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ). Ομως στο site της ΕΛΣΤΑΤ υπάρχουν μόνο η ΕΟΠ του 2004 και μερικά άδεια ερωτηματολόγια. Γιατί δεν δημοσιεύεται η νέα ΕΟΠ; Τι έχει γίνει με την ετήσια ΕΟΠ; Τα δηλωθέντα στοιχεία δείχνουν μικρότερη κατανάλωση και μεγαλύτερη αποταμίευση κατά μερικά δισεκατομμύρια ευρώ και γενικά για όλα τα έτη 2005-2010. Οι επενδύσεις δηλώνονται μεγαλύτερες, επίσης. Αυτά θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως «τα μέτρα είναι αποτελεσματικά». Και το πιο απλό εγχειρίδιο, όμως, διδάσκει ότι η μικρότερη κατανάλωση οδηγεί σε οικονομικό μαρασμό και γνωρίζουμε ότι επενδύσεις δεν γίνονται. Αλλά ακόμη και οι εξαγωγές και οι εισαγωγές της χώρας μας αναθεωρήθηκαν. Γιατί άραγε; Κάτι είδαμε σήμερα που δεν είχαμε δει το 2005, 2006, 2007, 2008;

Ενός ανδρός…

Ας ελπίσουμε ότι το υπουργείο Οικονομικών θα προβεί σε αντικατάσταση των πέντε απολυμένων μελών του Συμβουλίου της ΕΛΣΤΑΤ. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι το στατιστικό μας σύστημα δεν είναι δυνατό να λειτουργήσει ανεξάρτητα και προς το συμφέρον της χώρας μας με επικεφαλής ένα μόνο άτομο. Οι αναπτυγμένες δημοκρατικές χώρες, γενικά, έχουν πολυμελείς Στατιστικές Αρχές, όπου όλα τα μέλη συμμετέχουν και δεν έχουν διακοσμητικό ρόλο. Ταυτόχρονα, τα στατιστικά συστήματα περιλαμβάνουν ξεχωριστή διοίκηση για τα Γραφεία ή Ινστιτούτα Εθνικών Στατιστικών. Ισως σε ένα άλλο άρθρο θα περιγράψω τη δομή ενός πραγματικά ανεξάρτητου στατιστικού συστήματος, που δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμα.

* Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Μακεδονίας, πρώην μέλος Δ.Σ. της ΕΛΣΤΑΤ