Παγκόσμιο φαινόμενο η ενεργειακή «φτώχεια»

Το φαινόμενο της «ενεργειακής φτώχειας» το έχει ζήσει η ελληνική οικονομία, τα τελευταία πέντε χρόνια, με έντονες παρενέργειες. Τα προβλήματα γνωστά και οι επιπτώσεις σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας σταθερό δεδομένο. Ωστόσο, η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, ούτε περιορίζεται στο Νότο της Ευρώπης.

Γράφει ο Κώστας Ψωμιάδης

Όλες οι οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών, μηδέ των ΗΠΑ και της Γερμανίας εξαιρουμένων, καταγράφουν σημαντική μείωση στην πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας, ειδικά την περίοδο μετά από το 2008, όταν ξεκίνησαν οι διεθνείς αναταράξεις, με την οικονομική κρίση να «κτυπά» τη μητρόπολη του καπιταλισμού.

Ακριβώς αυτό το στοιχείο -η πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας- αποτελεί για τους οικονομικούς αναλυτές ένα από τα δεδομένα-κλειδιά, με βάση τα οποία αποτυπώνουν στις μελέτες τους την «υγεία» ή την «ασθένεια» της οικονομίας κάθε κράτους.

Στη ζυγαριά

Η αύξηση της κατανάλωσης αποτελεί ισχυρό σημάδι οικονομικής ανάπτυξης, ενώ αντιθέτως, η ετήσια μείωση στη ζήτηση δείχνει ότι η οικονομία είτε οδηγείται, είτε βρίσκεται σε ύφεση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση τα στοιχεία που περιλαμβάνει η έκθεση «BP Statistical Review» και καλύπτει την περίοδο έως το τέλος του 2013, η πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας στις ΗΠΑ έφτασε στο υψηλότερο σημείο της το 2007, με περίπου 2,37 δισ. Τόνους Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ), ενώ μέσα σε δύο χρόνια (στις χρονιές της χρήσης) υποχώρησε στα 2,2 δισ., υποχώρηση που είναι πρωτοφανής για τα αμερικανικά δεδομένα. Επιπλέον, η κατανάλωση συνέχισε να κινείται στα ίδια (με το 2009) επίπεδα, παρουσιάζοντας μία ανεπαίσθητη αύξηση το 2013, στα 2,26 δισ. ΤΙΠ.

Η ίδια εικόνα (αν και με διαφορετική χρονική περιοδικότητα) εμφανίζεται και στις ισχυρές ευρωπαϊκές οικονομίες. Στη Γερμανία, το ζενίθ της κατανάλωσης καταγράφηκε το 2006, με 339,6 εκατ. ΤΙΠ, ενώ πέντε χρόνια αργότερα (το 2011) είχε υποχωρήσει στα 307,5 εκατ. ΤΙΠ.

Αυτή την επίδοση, μάλιστα, είχε να την επιδείξει από το μακρινό 1970 (!), δηλαδή πριν από 40 χρόνια και με εντελώς διαφορετικές οικονομικές συνθήκες!

Ευρύτερες διαστάσεις

Για να μη θεωρηθεί ότι οι δύο περιπτώσεις μπορεί να είναι τυχαίες, το παράδειγμα της Γαλλίας (της δεύτερης σε ισχύ οικονομίας της Ευρώπης, η οποία όμως αντιμετωπίζει τα δικά της εγγενή προβλήματα) αποδεικνύει ότι το φαινόμενο της «ενεργειακής φτώχειας» αποτελεί πρόβλημα με ευρύτερες διαστάσεις, σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη.

Η υψηλότερη απόδοση της γαλλικής οικονομίας ως προς την πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας καταγράφηκε το 2004 με 264,7 εκατ. ΤΙΠ, ενώ ακολουθεί συνεχώς πτωτική πορεία έως το 2009, οπότε σημειώνεται και η χαμηλότερη ζήτηση ενέργειας, με 244,9 εκατ. ΤΙΠ. Στη συνέχεια κι έως το 2013 παραμένει στα ίδια επίπεδα, με μικρές αυξομειώσεις.

Ένα επιπλέον στοιχείο για την «εικόνα» που προκύπτει από την κατανάλωση ενέργειας στις ανεπτυγμένες χώρες και που καταγράφει τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, έχει να κάνει με τη συνολική μείωση που παρατηρείται στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, τα τελευταία χρόνια.

Από τα περίπου 5,73 δισ. ΤΙΠ, που κατανάλωσαν το 2007 και θεωρείται το ιστορικό ρεκόρ των τελευταίων 50 ετών (από το 1965 οπότε υπάρχουν τα σχετικά στοιχεία), το 2012 η πρωτογενής ενεργειακή κατανάλωση υποχώρησε κάτω από τα 5,4 δισ., στα επίπεδα που βρισκόταν πριν από 14 χρόνια!

Όσον αφορά στις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρονιά με τη μεγαλύτερη πρωτογενή κατανάλωση ήταν το 2006, όταν κατέγραψε περίπου 1,83 δισ. ΤΙΠ (επίσης ιστορικό υψηλό), ενώ το 2013 υποχώρησε στα 1,675 δισ., ως αποτέλεσμα της μεγάλης και παρατεταμένης οικονομικής κρίσης που εξαπλώνεται πλέον σε όλες της οικονομίες της Γηραιάς Ηπείρου.

Υπάρχουν και… καλοί καταναλωτές

Σε αντίθεση με τις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις του Δυτικού κόσμου, οι τέσσερις χώρες που περιλαμβάνονται στην ομάδα των BRICs κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση και, μάλιστα, η κατανάλωση ενέργειας σε αυτές τις χώρες είτε καταρρίπτει νέα ρεκόρ, είτε κινείται στα ιστορικά υψηλά της.

Η Κίνα, η οποία από το 2009 κατέχει τη θέση της μεγαλύτερης καταναλώτριας χώρας στον κόσμο (παλαιότερα ήταν οι ΗΠΑ), συνεχίζει να αυξάνει την κατανάλωσή της με ρυθμούς της τάξης του 4-5% ετησίως. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2008 είχε σημειώσει περίπου 1,97 δισ. ΤΙΠ, ενώ το 2013 ξεπέρασε τα 2,85 δισ., σημειώνοντας συνολική αύξηση της τάξης του 44,67%.

Η Ρωσία αγγίζει πλέον τα 700 εκατ. ΤΙΠ, επίπεδα που σημείωσε τόσο το 2012, όσο και το 2013 και αποτελούν τα υψηλότερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά από τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η κατανάλωση ενέργειας στην Ινδία πλησιάζει πλέον τα 600 εκατ. ΤΙΠ, ενώ μία δεκαετία νωρίτερα ήταν σχεδόν στο μισό (320 εκατ. το 2003!).

Στην ίδια ρότα κινείται και η οικονομία της Βραζιλίας, με ετήσια κατανάλωση το 2013 στα 284 εκατ. ΤΙΠ, ενώ το 2005 είχε ξεπεράσει για πρώτη φορά τα 200 εκατ. ΤΙΠ και συνεχίζει…

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Finance & Markets Voice της Πέμπτης 16 Απριλίου 2015.