Απειλή για το διεθνές σύστημα η πιθανή κατάρρευση της συμφωνίας με το Ιράν – Σήμερα η απόφαση Τραμπ

Με κομμένη την ανάσα αναμένει η διεθνής κοινότητα (κυβερνήσεις και αγορές) την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ για την πιθανή απόσυρση της στήριξης των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία με το Ιράν. Το χρονικό τελεσίγραφο για την έκδοση της αμερικανικής απόφασης έληγε στις 12 Μαΐου, όμως ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι ο πλανητάρχης έχει καταλήξει και θα ανακοινώσει απόψε τι θα πράξει.

Θυμίζουμε ότι η συμφωνία για το τέλος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, σε αντάλλαγμα με την σταδιακή άρση των διεθνών κυρώσεων, υπεγράφη, το 2015, επί προεδρίας Μπάρακ Ομπάμα, από το Ιράν, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Βρετανία, τη Ρωσία, τη Κίνα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν οι ΗΠΑ αποσύρουν τη στήριξη τους, η ιστορική συμφωνία που άλλαξε τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή, ανοίγοντας το δρόμο για το τέλος της πολύχρονης απομόνωσης της Τεχεράνης, θα βρεθεί στον αέρα. Κάτι που θα έχει αλυσιδωτές γεωπολιτικές και οικονομικο-εμπορικές συνέπειες.

Ο ίδιος ο κ. Τραμπ είχε δηλώσει ότι θεωρεί τη συμφωνία αποτυχημένη και επιθυμεί να την καταργήσει, ήδη από την προεκλογική εκστρατεία. Και μέχρι τώρα, οι ασφυκτικές πιέσεις που δεχόταν κυρίως από διεθνείς παράγοντες, αλλά και συγκεκριμένα αμερικανικά κέντρα που ανησυχούν για το μήνυμα που θα σταλεί για την αξιοπιστία της χώρας, αν κάνει πίσω από μια τόσο σημαντική διεθνή συμφωνία, τον συγκρατούσαν. Όμως, μετά και την αλλαγή στο επιτελείο του, με την προσθήκη γνωστών γερακιών με ακραίες απόψεις για το Ιράν, οι «αρνητικές» του σκέψεις επανήλθαν. Παρά το γεγονός ότι έχει αποτύχει να πείσει τη διεθνή κοινότητα πως οι ενστάσεις του για το περιεχόμενο της συμφωνίας είναι ουσιαστικές και ουδόλως έχουν να κάνουν με την, μάλλον, εμμονική τάση του να «σβήσει» τα πεπραγμένα της προεδρίας Ομπάμα.

Σε κάθε περίπτωση θα μάθουμε απόψε την τελική απόφαση του με τα πιθανά σενάρια να είναι τα εξής: Πρώτον, να δώσει λίγο ακόμη χρόνο στην εφαρμογή της συμφωνίας, απαιτώντας ταυτόχρονα νέα διαπραγμάτευση και αλλαγές στο περιεχόμενο της, όπως δηλαδή προσπαθούν να τον πείσουν οι Ευρωπαίοι. Δεύτερον να ανακοινώσει απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία, αλλά δίχως να επαναφέρει άμεσα τις αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν, κάτι που από την μία αφήνει ανοιχτό παράθυρο για μια νέα διαπραγμάτευση, αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα, διότι η δικαιολογημένα δυσαρεστημένη Τεχεράνη θα είναι αυτή που θα στυλώσει τα πόδια. Τρίτον να ανακοινώσει απόσυρση από τη συμφωνία και άμεση επαναφορά των κυρώσεων, που είναι βέβαια και το χειρότερο από τα σενάρια.

Η εφαρμογή του τρίτου σεναρίου θα προκαλέσει σημαντική αναταραχή, αν αναλογιστούμε τι σημαίνει η επιστροφή σε ένα πολεμικό κλίμα μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, αλλά και η επαναφορά του Ιράν σε μια τροχιά απομόνωσης. Θα είναι δυσοίωνο για την ειρήνη και σταθερότητα στην Μέση Ανατολή και την παγκόσμια κοινότητα ευρύτερα, ενώ θα προκαλέσει κλυδωνισμούς στις αγορές, δεδομένου ότι η άρση των κυρώσεων είχε οδηγήσει σε ένα εντυπωσιακό ξένο επενδυτικό boom, καθώς κορυφαίες πολυεθνικές, από δεκάδες διαφορετικούς κλάδους, είχαν ενδιαφερθεί να διεκδικήσουν ένα κομμάτι της τεράστιας και σχεδόν παρθένας ιρανικής πίτας των 80 εκατ. κατοίκων.

Ειδικά για τους Ευρωπαίους το πλήγμα θα είναι τεράστιο. Με εταιρίες σχεδόν από όλη την Ευρώπη (ακόμη και από την Ελλάδα) να έχουν δηλώσει ενδιαφέρον για deals στο Ιράν και το εμπόριο Ε.Ε-Ιράν να έχει τριπλασιαστεί μέσα σε μια τριετία, στα 21 δισ. ευρώ πέρυσι, η Ευρώπη της κρίσης δεν έχει περιθώρια να βρεθεί με τέτοια εμπορική «τρύπα». Άλλωστε, μπορεί η Ευρώπη να μην έχει καμία διάθεση να τα χαλάσει εκ νέου με το Ιράν και έχει διαμηνύσει ότι δεν σκοπεύει να το κάνει (όπως και οι έτεροι διεθνείς παίχτες της συμφωνίας π.χ. Ρώσοι, Κινέζοι κ.λπ), όμως θα βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, τόσο διπλωματικά όσο και εμπορικά.

Για παράδειγμα, για τις ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρίες, που δραστηριοποιούνται και στις ΗΠΑ, το πρόβλημα θα είναι πρακτικό, καθώς η αποκατάσταση των αμερικανικών κυρώσεων θα τις καθιστά υπόλογες για παραβίαση του ιρανικού εμπάργκο. Έτσι, θα πρέπει αναγκαστικά να εγκαταλείψουν (και πάλι) την ιρανική αγορά, αν θέλουν να κρατήσουν τις σχέσεις τους με την αμερικανική αγορά και να μην είναι στόχος σημαντικών προστίμων.

Αντιστοίχως, διπλωματικά, το ντόμινο που θα πυροδοτηθεί μπορεί να οδηγήσει και πάλι σε ακραίες καταστάσεις, καθώς προφανώς η Τεχεράνη –δικαιολογημένα, εκνευρισμένη- θα συρθεί και πάλι σε μια σκληρή γραμμή κατά της Δύσης. Στο εσωτερικό δε, όπου είναι γνωστό ότι μαίνεται ένας αέναος πόλεμος μεταξύ μετριοπαθών και αγιατολάδων, οι «σκληροί» θα ενδυναμωθούν και θα πιέσουν τον μετριοπαθή πρόεδρο Χασάν Ροχανί να αποκαταστήσει το πυρηνικό πρόγραμμα, με όλες τις πιθανές επιπτώσεις. Κοινώς θα βρεθούμε πάλι, εκεί που ήμασταν, πριν την επίτευξη της συμφωνίας και είναι απορίας άξιον πως ο κύριος Τραμπ θεωρεί πως αυτό θα είναι καλύτερο για την παγκόσμια πολιτική και οικονομική σταθερότητα.