Διαζύγιο: Πως επηρεάζει τα παιδιά;

Ο χωρισμός ενός ζευγαριού έχει ποικίλες επιπτώσεις στα παιδιά και σύμφωνα με τις στατιστικές ένα στα τέσσερα θα χρειασθεί ψυχολογική υποστήριξη μετά το διαζύγιο. Οι επιπτώσεις διαφέρουν ανά ηλικία, ενώ ιδιαίτερα σημαντικός είναι και τρόπος που διαχειρίζονται οι γονείς το χωρισμό τους.

Η διάλυση ενός γάμου από τους περισσότερους ανθρώπους περιγράφεται με «μελανά χρώματα», αφού για την πλειοψηφία, το διαζύγιο αποτελεί μια «αποτυχία» στη ζωή. Μια «αποτυχία» που σημαδεύει τη μετέπειτα συμπεριφορά των δύο -πρώην- συντρόφων στη διαχείριση των προβλημάτων του χωρισμού και επηρεάζει και τα παιδιά. Αυτό συμβαίνει καθώς τα ζευγάρια που βιώνουν τον χωρισμό τους ως «αποτυχία» είναι πιθανόν να διατηρούν κακές σχέσεις και μετά από αυτόν, καθώς ο ένας «χρεώνει» στον άλλο τα λάθη που οδήγησαν σ’ αυτήν την κατάληξη.

Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr), εξηγεί:

«Είναι ανθρώπινο και το συναντάμε πολύ τακτικά σε όσους κάνουν ψυχοθεραπεία, να φταίνε πάντα …οι άλλοι! Ακόμα και όσοι παραδέχονται ότι έχουν κάποιο μερίδιο ευθύνης, πάντα προσθέτουν σχεδόν αμέσως κακολογίες κι απόδοση ευθυνών στους πρώην συντρόφους. Παρότι κάθε περίπτωση είναι ειδική, δεν αναιρείται η γενική πραγματικότητα: στο διαζύγιο έχουν φταίξει και οι δύο και για αυτά που έγιναν και για αυτά που…δεν έγιναν, όπως είναι οι επισκέψεις σε έναν ειδικό που πιθανότατα να τους γλίτωνε από αρκετή ψυχική αναστάτωση. Όμως ποτέ δεν φταίνε κι οι δύο εξίσου! Πάντα ένας φταίει περισσότερο και τότε η απόδοση ευθυνών γίνεται «μπαλάκι», με κατηγορίες και επιθέσεις. Σε χωρισμούς με ύπαρξη τέκνων όμως, η απόδοση ευθυνών στο άλλο άτομο, δεν βοηθάει καθόλου τα ίδια τα παιδιά».

Σύμφωνα με στοιχεία από πολλά Ινστιτούτα Οικογενειακής Θεραπείας, προκύπτει ότι:

• Λιγότερα από τα μισά διαζευγμένα ζευγάρια (το 40% περίπου) χωρίζει με αισθήματα έντονης πικρίας, όμως και χωρίς έντονους διαπληκτισμούς.
• Μόλις το 1 στα 10 ζευγάρια (10%) έχουν υψηλές συγκρούσεις και έντονους διαπληκτισμούς, (ξυλοδαρμούς, αστυνομία, κλπ).
• Περίπου οι μισοί (50%) χωρίζουν με αμοιβαία ανακούφιση παρά τις όποιες αρχικές εντάσεις.

Τι θα γινόταν, όμως, αν οι διαζευγμένοι, πρώην σύντροφοι, αντιμετώπιζαν το διαζύγιο ως «ευκαιρία», αντί «αποτυχία»; Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου εξηγεί:

«Κάθε μετάβαση σε μία νέα κατάσταση ζωής, παντρεμένος ή χωρισμένος, είναι μία μαθησιακή ευκαιρία για να αναπτύξουμε μία ποιότητα στην συμπεριφορά μας. Μάλιστα και η ίδια η ψυχική μας κατάσταση καλυτερεύει (εννοώ ωριμάζει) όταν μπορούμε να αναπτύξουμε μια νέα ποιότητα συμπεριφοράς, όταν δηλαδή καταφέρουμε να κάνουμε… κάπως καλύτερα, αυτό που κάναμε μέτρια στο παρελθόν. Να το πω με άλλα λόγια, να βελτιωθούμε, να ωριμάσουμε. Στην αρχή ενός διαζυγίου και μέσα στην ένταση που αυτό προκαλεί, κανείς δεν καταφέρνει να το δει αυτό. Όμως αργότερα, ένα διαζύγιο μπορεί ακόμα και να μας πλουτίσει ψυχικά. Κι ασφαλώς είναι σίγουρα προτιμότερο, από ένα γάμο που θα βιώνεται μέσα σε δυστυχία».

Πως επιδρά το διαζύγιο σε κάθε ηλικία των παιδιών

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το διαζύγιο επιδρά στην ψυχολογία των παιδιών.

Μελέτες που έχουν γίνει στη Δυτική Ευρώπη, έχουν αποδείξει ότι:

• το ένα στα τέσσερα παιδιά (για την ακρίβεια το 24%) φαίνεται ότι θα χρειαστεί ψυχολογική υποστήριξη, όταν οι γονείς παίρνουν διαζύγιο
• το ποσοστό των τέκνων που θα χρειαστεί ψυχολογική υποστήριξη διπλασιάζεται και φτάνει στο 48% σε περίπτωση που έστω κι ο ένας γονέας βρίσκεται στο δεύτερο διαζύγιό του
• πολλοί άνδρες και γυναίκες που προέρχονται από χωρισμένους γονείς, όταν μεγαλώνουν και παντρεύονται, συνηθίζουν να μεταφέρουν την αστάθεια στο δικό τους γάμο και συνήθως καταλήγουν επίσης σε διαζύγιο.

Είναι, όμως, το διαζύγιο το ίδιο επίπονο και επιβλαβές για την ψυχολογία του παιδιού σε όλες τις ηλικίες; Ο κ. Παπαγεωργίου απαντά:

«Η παιδοψυχολογία υποστηρίζει ότι το παιδί περίπου στα 6 έτη αναπτύσσει μέσα του την αντίληψη της έννοιας του «Χρόνου». Δηλαδή τότε αρχίζει και καταλαβαίνει πότε κάτι «τελειώνει» ή «θα τελειώσει» και τότε το παιδί αρχίζει να κατανοεί ότι δεν υπάρχει η έννοια του «για πάντα» στη ζωή. Με απλά λόγια, όταν το παιδί είναι στο νηπιαγωγείο ή στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, τότε από άποψη ηλικίας, είναι η χειρότερη εποχή για διαζύγιο των γονιών του. Το γεγονός αυτό θα κάνει το παιδί πολύ φοβισμένο για τις οικογενειακές σχέσεις», τονίζει ο ειδικός, ο οποίος συμβουλεύει τους γονείς, εάν αισθάνονται πως βρίσκονται μέσα σε έναν γάμο που παραπαίει, τότε αν τους είναι εφικτό, ας αποφασίσουν το διαζύγιο λίγο νωρίτερα (όταν το παιδί είναι νήπιο) ή αργότερα, προς το τέλος του δημοτικού σχολείου του.

Εάν τώρα το διαζύγιο συμβεί όταν τα παιδιά θα βρίσκονται στην εφηβεία -στο Γυμνάσιο ή στο Λύκειο- οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι η απαίτηση του εφήβου είναι οι γονείς να στέκονται ως ίσοι και με ίσα δικαιώματα απέναντι του.

Αυτή η έννοια της ισότητας κυριαρχεί τόσο πολύ στην ψυχολογία του εφήβου, που γίνεται σημαντικότερη από παραινέσεις ή εξηγήσεις ή συμβουλές, που θα του δώσει ο γονέας. Οι γονείς πρέπει να θυμούνται διαρκώς πως οι έφηβοι είναι αγωνιστές στην ισότητα και αυτό ακριβώς κυριαρχεί στον ψυχισμό τους.

Όχι στις ατελείωτες συζητήσεις για το διαζύγιο

Μία δεύτερη συμβουλή που δίνει για το διαζύγιο ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας είναι να μην κάνουν μεγάλες και ατέρμονες συζητήσεις με τα παιδιά τους για τον χωρισμό τον δικό τους και του συντρόφου τους:

«Υπάρχουν πολλοί γονείς οι οποίοι συνηθίζουν να εξηγούν στα παιδιά τους τους λόγους του χωρισμού, πάρα πολύ αναλυτικά. Αυτή η στάση ίσως βοηθά τον γονέα όμως όχι το παιδί.. Το παιδί ακούει γιατί θέλει να επικοινωνήσει με τους δικούς του, αλλά οι πάρα πολλές συζητήσεις Δεν το βοηθούν. Αυτό είναι κάτι που το λέμε πάρα πολύ συχνά: ο γονιός είναι γονιός και όχι φίλος ή «παρέα» με το παιδί του».

Το… παιχνίδι, υποστηρίζει ο κ. Παπαγεωργίου, είναι ο καλύτερος τρόπος για να διαχειριστεί ο γονιός το επερχόμενο διαζύγιο:

«Μέσα από το παιχνίδι (το να παίζει ο γονέας πολύ με το παιδί του), ο χειρισμός του διαζυγίου αλλά ακόμα και σε δεύτερο χρόνο, εάν υπάρξει δημιουργία μιας νέας οικογένειας, με έναν/μια νέα σύντροφο, το παιχνίδι (με τον/την νέα σύντροφο) είναι ο καλύτερος τρόπος επαφής και όχι τόσο οι συζητήσεις, εξηγήσεις και ερμηνείες».

Οι εντάσεις για την Επιμέλεια και τη Διατροφή του παιδιού

Όσον αφορά στους διαπληκτισμούς για την επιμέλεια και την διατροφή των παιδιών, το σύνηθες είναι η μητέρα να κρατά την επιμέλεια των παιδιών, η οποία και ζητά τη διατροφή, που δικαιολογημένα χρειάζεται.

«Όσον αφορά στην επιμέλεια, αναφέρει ο Διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας, συχνότατα παρατηρούμε την τάση η μητέρα να διεκδικεί ή να παραχωρεί όσο μπορεί λιγότερο χρόνο στον βιολογικό πατέρα, στην προσπάθειά της να μειώσει την επιρροή του. Εάν η προτεραιότητα της μητέρας, επίσης, είναι οι όσο το δυνατόν μεγαλύτερες υλικές απολαβές θα πρέπει να γνωρίζει ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση στο παρακάτω: Όσο μεγαλύτερη χρονική επαφή έχει ο πατέρας με το παιδί του, τόσο περισσότερο και με μεγαλύτερη συνέπεια πληρώνει την διατροφή του. Αυτό ας το έχουν κατά νου οι μητέρες που γίνονται πολύ απαιτητικές. Ο αποκλεισμένος πατέρας αντιδρά με ασυνέπεια στα πρακτικά θέματα», τονίζει ο ειδικός.

Όταν υπάρξει νέος σύντροφος για τη μητέρα

Πολύ συχνά, τα παιδιά που βρίσκονται υπό την επιμέλεια της μητέρας τους θα αντιμετωπίσουν την έλευση στο σπίτι, ενός νέου συντρόφου για τη μητέρα. Ο βιολογικός πατέρας του παιδιού, δεν αποκλείεται να ανησυχήσει από αυτή την εξέλιξη, υπό την έννοια του «πώς θα βιώσει το παιδί του την ύπαρξη ενός «ξένου» στη ζωή του».

Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου είναι καθησυχαστικός: «Η είσοδος ενός «πατριού» στη ζωή του παιδιού το επηρεάζει πολύ λίγο, εάν ο νέος σύντροφος της μητέρας βρει μία, ήδη, διαμορφωμένη σχέση μεταξύ του παιδιού και του βιολογικού πατέρα. Άρα, παρότι κατανοώ το άγχος και τα πάμπολλα ερωτηματικά, η σχέση του βιολογικού πατέρα με το παιδί δεν είναι τόσο ευάλωτη από τον «ξένο παράγοντα». Ο πατριός επηρεάζει λιγότερο από όσο τον…χρεώνουν για αυτό. Άρα η μεγάλη βαρύτητα πέφτει στον βιολογικό πατέρα για το πως θα παραμείνει «ζωντανή» η σχέση του με το παιδί του», τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου.  

Για όλα τα παραπάνω θέματα, πολύ συχνά οι γονείς και οι οικογένειες που αντιμετωπίζουν ένα διαζύγιο, μπορούν να βρουν πολύτιμη βοήθεια σε κάποιον, ή σε κάποια εξειδικευμένη ομάδα ειδικών.

Πολλοί χρειάζονται εκπαίδευση για αυτό από έναν ειδικό, ειδικά εάν οι ίδιοι οι βιολογικοί πατέρες είχαν δική τους κακή παιδική ηλικία.