ΕΕ: Τι προβλέπει ο νέος κανονισμός για την ανταγωνιστική πράσινη βιομηχανία;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την τελική έγκριση της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών σήμερα, η οποία θέτει την ΕΕ σε καλό δρόμο για την ενίσχυση των εγχώριων παραγωγικών ικανοτήτων της στον τομέα των βασικών καθαρών τεχνολογιών.

Με τη δημιουργία ενός ενοποιημένου και προβλέψιμου επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τον τομέα της μεταποίησης καθαρής τεχνολογίας, η NZIA θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα της βιομηχανικής βάσης της ΕΕ και θα στηρίξει τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, αναφέρει ανακοίνωση της Κομισιόν.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Με την πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, η ΕΕ διαθέτει πλέον ένα κανονιστικό περιβάλλον που μας επιτρέπει να επεκτείνουμε γρήγορα την παραγωγή καθαρών τεχνολογιών. Η πράξη δημιουργεί τις καλύτερες συνθήκες για τους τομείς που είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών έως το 2050. Η ζήτηση αυξάνεται στην Ευρώπη και παγκοσμίως, και είμαστε πλέον εξοπλισμένοι για να ανταποκριθούμε σε μεγαλύτερο μέρος αυτής της ζήτησης με ευρωπαϊκή προσφορά.»
Με την τόνωση της εγχώριας παραγωγής τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών στην ΕΕ, η NZIA θα μειώσει τον κίνδυνο αντικατάστασης των εξαρτήσεων από ορυκτά καύσιμα από τεχνολογικές εξαρτήσεις από εξωτερικούς παράγοντες. Αυτό με τη σειρά του θα συμβάλει στο να καταστεί το ενεργειακό μας σύστημα καθαρότερο και ασφαλέστερο, με οικονομικά προσιτές και οικιακές καθαρές πηγές ενέργειας να αντικαθιστούν τις ασταθείς εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.
Κύρια μέτρα της πράξης
Για να καταστεί η ΕΕ πρωτοπόρος στον τομέα της καθαρής τεχνολογίας, η NZIA καθορίζει δείκτη αναφοράς για την παραγωγική ικανότητα στρατηγικών τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, ώστε να καλυφθεί τουλάχιστον το 40% των ετήσιων αναγκών ανάπτυξης της ΕΕ έως το 2030. Ο δείκτης αναφοράς παρέχει προβλεψιμότητα, βεβαιότητα και μακροπρόθεσμα μηνύματα στους κατασκευαστές και τους επενδυτές και επιτρέπει την παρακολούθηση της προόδου.
Για τη στήριξη έργων δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα και την αύξηση της διαθεσιμότητας τόπων αποθήκευσης CO2 στην Ευρώπη, η NZIA θέτει επίσης ως στόχο 50 εκατ. τόνους ετήσιας ικανότητας έγχυσης σε τόπους αποθήκευσης CO2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς της ΕΕ έως το 2030.
Εκτός από τον καθορισμό στόχων, ο νέος κανονισμός βελτιώνει τις προϋποθέσεις για επενδύσεις σε τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών μέσω της απλούστευσης και της επιτάχυνσης των διαδικασιών αδειοδότησης, της μείωσης του διοικητικού φόρτου και της διευκόλυνσης της πρόσβασης στις αγορές. Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα, την κυβερνοασφάλεια και άλλα ποιοτικά κριτήρια στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων για καθαρές τεχνολογίες και τις δημοπρασίες για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να στηρίξουν ένα σύνολο τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, όπως τα ηλιακά φωτοβολταϊκά, η αιολική ενέργεια, οι αντλίες θερμότητας, οι πυρηνικές τεχνολογίες, οι τεχνολογίες υδρογόνου, οι μπαταρίες και οι τεχνολογίες δικτύου, θεσπίζοντας «στρατηγικά έργα» που θα επωφελούνται από καθεστώς προτεραιότητας σε εθνικό επίπεδο, συντομότερα χρονοδιαγράμματα αδειοδότησης και εξορθολογισμένες διαδικασίες.
Ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως ο χάλυβας, τα χημικά προϊόντα ή το τσιμέντο, που παράγουν κατασκευαστικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών και επενδύουν στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές μπορούν επίσης να υποστηριχθούν μέσω των μέτρων της πράξης. Η δημιουργία κοιλάδων επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών θα διευκολύνει περαιτέρω τη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών βιομηχανικής δραστηριότητας μηδενικών καθαρών εκπομπών στην ΕΕ.
Η NZIA περιλαμβάνει μέτρα για επενδύσεις στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την καινοτομία με τη δημιουργία ακαδημιών της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών για την κατάρτιση 100,000 εργαζομένων εντός τριών ετών και τη στήριξη της αμοιβαίας αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων. Θα δημιουργηθούν ρυθμιστικά δοκιμαστήρια για τη δοκιμή καινοτόμων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών υπό ευέλικτους κανονιστικούς όρους.
Τέλος, η πλατφόρμα Net-Zero Europe θα χρησιμεύσει ως κεντρικός κόμβος συντονισμού, όπου η Επιτροπή και οι χώρες της ΕΕ μπορούν να συζητούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες, καθώς και να συγκεντρώνουν απόψεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Τι είναι η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών και πώς συνδέεται με τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της ΕΕ;
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Ο στόχος αυτός βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και συνάδει με τη δέσμευση της ΕΕ για παγκόσμια δράση για το κλίμα στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού. Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών αποσκοπεί στην κλιμάκωση της παραγωγικής ικανότητας της ΕΕ όσον αφορά τις τεχνολογίες που απαιτούνται για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, όπως οι ηλιακοί συλλέκτες, οι ανεμογεννήτριες, οι αντλίες θερμότητας, οι μπαταρίες, οι ηλεκτρολυτικές κυψέλες και οι πυρηνικές τεχνολογίες, μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβανομένων βασικών κατασκευαστικών στοιχείων των εν λόγω τεχνολογιών, όπως οι φωτοβολταϊκές κυψέλες ή τα πτερύγια σε ανεμογεννήτριες.
Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι η Ένωση μπορεί να μετασχηματίσει την οικονομία της, διατηρώντας παράλληλα την ανοικτή στρατηγική αυτονομία της, διασφαλίζοντας ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε καθαρή, οικονομικά προσιτή και ασφαλή ενέργεια και αποφεύγοντας τη δημιουργία νέων εξαρτήσεων. Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών ανακοινώθηκε από την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν στο πλαίσιο του βιομηχανικού σχεδίου της Πράσινης Συμφωνίας που παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2023. Το σχέδιο καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ θα ενισχύσει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα αυξάνοντας την παραγωγική ικανότητα της ΕΕ για τεχνολογίες και προϊόντα μηδενικών καθαρών εκπομπών που απαιτούνται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της ΕΕ για το κλίμα.
Εκτός από την πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας ανακοίνωσε την πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, ώστε να διασφαλιστεί επαρκής πρόσβαση σε εκείνα τα υλικά, όπως οι σπάνιες γαίες, που είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή βασικών τεχνολογιών και τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε οι καταναλωτές να επωφεληθούν από το χαμηλότερο κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες τέθηκε σε ισχύ στις 23 Μαΐου 2024.
Πώς θα τονώσει η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ;
Στόχος του κανονισμού είναι τουλάχιστον το 40 % των ετήσιων αναγκών ανάπτυξης τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών που κατασκευάζονται στην ΕΕ έως το 2030.
Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών απλουστεύει το κανονιστικό πλαίσιο για την προσέλκυση επενδύσεων και την κλιμάκωση της παραγωγής των εν λόγω τεχνολογιών και, ως εκ τούτου, συμβάλλει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών στην Ευρώπη.
Επιπλέον, οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα, την κυβερνοασφάλεια και άλλα ποιοτικά κριτήρια στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων για καθαρές τεχνολογίες, δημοπρασίες για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και για άλλες μορφές δημόσιας παρέμβασης.
Τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να στηρίξουν ένα σύνολο τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, όπως τα ηλιακά φωτοβολταϊκά, η αιολική ενέργεια, οι αντλίες θερμότητας, οι πυρηνικές τεχνολογίες, οι τεχνολογίες υδρογόνου, οι συσσωρευτές και οι τεχνολογίες δικτύου, θεσπίζοντας «στρατηγικά έργα» που θα επωφελούνται από καθεστώς προτεραιότητας σε εθνικό επίπεδο, συντομότερα χρονοδιαγράμματα αδειοδότησης, εξορθολογισμένες διαδικασίες και συνδρομή για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
Η δημιουργία κοιλάδων επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών θα διευκολύνει περαιτέρω τη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών βιομηχανικής δραστηριότητας μηδενικών καθαρών εκπομπών στην ΕΕ.
Η NZIA περιλαμβάνει μέτρα για επενδύσεις στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την καινοτομία με τη δημιουργία ακαδημιών της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών για την κατάρτιση 100,000 εργαζομένων εντός τριών ετών και τη στήριξη της αμοιβαίας αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων. Θα δημιουργηθούν ρυθμιστικά δοκιμαστήρια για τη δοκιμή καινοτόμων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών υπό ευέλικτους κανονιστικούς όρους. Τέλος, η πλατφόρμα Net-Zero Europe θα χρησιμεύσει ως κεντρικός κόμβος συντονισμού, όπου η Επιτροπή και οι χώρες της ΕΕ μπορούν να συζητούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες, καθώς και να συγκεντρώνουν απόψεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Ποιες τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών καλύπτονται;
Η πράξη στηρίζει τις ακόλουθες τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών:
ηλιακές τεχνολογίες·
χερσαίες τεχνολογίες αιολικής ενέργειας και υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·
γ) τεχνολογίες συσσωρευτών και αποθήκευσης ενέργειας·
αντλίες θερμότητας και τεχνολογίες γεωθερμικής ενέργειας·
τεχνολογίες υδρογόνου·
στ) τεχνολογίες βιώσιμου βιοαερίου και βιομεθανίου·
ζ) Τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα·
η) τεχνολογίες δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας·
I) Πυρηνικές ενεργειακές τεχνολογίες σχάσης·
θ) τεχνολογίες βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων·
ια) τεχνολογίες υδροηλεκτρικής ενέργειας·
ιβ) κάθε άλλη τεχνολογία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·
ιγ) τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης που σχετίζονται με το ενεργειακό σύστημα·
ιδ) τεχνολογίες ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης·
οι βιοτεχνολογικές λύσεις για το κλίμα και την ενέργεια·
ιστ) κάθε άλλη μετασχηματιστική βιομηχανική τεχνολογία για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές·
Q) τεχνολογίες μεταφοράς και χρήσης CO2·
ια) τεχνολογίες αιολικής πρόωσης και ηλεκτρικής πρόωσης για μεταφορές· και
ιθ) Κάθε άλλη πυρηνική τεχνολογία
Δεδομένης της ανάγκης να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα σε όλες τις αλυσίδες εφοδιασμού μηδενικών καθαρών εκπομπών, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών καλύπτει επίσης τους κατασκευαστές από ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως ο χάλυβας, τα χημικά προϊόντα ή το τσιμέντο, που παράγουν κατασκευαστικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών και επενδύουν στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές.
Τι είναι τα στρατηγικά έργα μηδενικών καθαρών εκπομπών και πώς θα υποστηριχθούν;
Η πράξη εισάγει την έννοια των «στρατηγικών έργων μηδενικών καθαρών εκπομπών», τα οποία είναι έργα απαραίτητα για τη βελτίωση και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της αυτονομίας της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της ΕΕ.
Τα εν λόγω έργα μπορούν να προτείνονται από φορείς υλοποίησης έργων και θα επιλέγονται από το οικείο κράτος μέλος με βάση τη συμβολή τους στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας (κατασκευαστικών στοιχείων) τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, όπου η ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές από μία μόνο τρίτη χώρα ή με βάση τη συμβολή τους στην ανταγωνιστικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της ΕΕ.
Τα στρατηγικά έργα μηδενικών καθαρών εκπομπών επωφελούνται από «καθεστώς προτεραιότητας» σε εθνικό επίπεδο, το οποίο διασφαλίζει ταχεία διοικητική επεξεργασία, καθώς και την ταχύτερη δυνατή αδειοδότηση εντός συντομότερων προθεσμιών. Ως στρατηγικά έργα μηδενικών καθαρών εκπομπών μπορούν επίσης να θεωρούνται τα έργα που εξυπηρετούν υπέρτερο δημόσιο συμφέρον.
Οι φορείς υλοποίησης στρατηγικών έργων μηδενικών καθαρών εκπομπών θα επωφεληθούν επίσης από πρόσθετη εστίαση στο πλαίσιο της πλατφόρμας Net-Zero Europe, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις χρηματοδοτικές συμβουλές. Επιπλέον, τα έργα αυτά θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίζονται επειγόντως, εάν είναι αναγκαίο, σε όλες τις δικαστικές διαδικασίες και τις διαδικασίες επίλυσης διαφορών, σύμφωνα με την εθνική και την ενωσιακή νομοθεσία.
Πώς θα απλουστευτεί η αδειοδότηση τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών;
Επί του παρόντος, ο απρόβλεπτος χαρακτήρας, η πολυπλοκότητα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η υπερβολική διάρκεια των εθνικών διαδικασιών αδειοδότησης υπονομεύουν την ασφάλεια σχεδιασμού και επενδύσεων που απαιτούνται για την αποτελεσματική ανάπτυξη έργων παραγωγής τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, για να αυξηθεί η αποδοτικότητα και η διαφάνεια, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών θα απαιτήσει από τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν υπηρεσίες μίας στάσης που θα λειτουργούν ως ενιαία σημεία επαφής για τους φορείς υλοποίησης έργων εντός 6 μηνών από την έναρξη ισχύος της πράξης.
Τα εν λόγω ενιαία σημεία επαφής θα διευκολύνουν και θα συντονίζουν ολόκληρη τη διαδικασία αδειοδότησης και θα συμβουλεύουν επίσης έργα μηδενικών καθαρών εκπομπών όσον αφορά άλλα σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με την προσέλκυση επενδύσεων και την κλιμάκωση έργων μηδενικών καθαρών εκπομπών στην ΕΕ.
Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών θεσπίζει δεσμευτικές προθεσμίες για τα κράτη μέλη για ολόκληρη τη διαδικασία αδειοδότησης, ανάλογα με το καθεστώς και το μέγεθος ενός έργου:
• Για στρατηγικά έργα μηδενικών καθαρών εκπομπών: 9 μήνες εάν η ετήσια παραγωγική ικανότητα είναι μικρότερη από 1 GW και 12 μήνες εάν η εν λόγω παραγωγική ικανότητα υπερβαίνει τα 1 GW ή εάν η παραγωγή δεν μετράται σε GW.
• Για άλλα έργα παραγωγής τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών: 12 μήνες εάν η ετήσια παραγωγική ικανότητα είναι μικρότερη από 1 GW και 18 μήνες εάν η εν λόγω παραγωγική ικανότητα υπερβαίνει τα 1 GW ή εάν η παραγωγή δεν μετράται σε GW.
Για την περαιτέρω μείωση της γραφειοκρατίας, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών διασφαλίζει ότι οι αρχές αποδέχονται όλα τα έγγραφα ηλεκτρονικά και ότι λαμβάνουν υπόψη προϋπάρχουσες σχετικές μελέτες και επιτρέπει την αποφυγή αλληλεπικαλύψεων. Θα επιτρέψει επίσης στους φορείς υλοποίησης έργων να έχουν εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες επίλυσης διαφορών.
Ταυτόχρονα, οι περιβαλλοντικές εκτιμήσεις και άδειες που απαιτούνται βάσει του δικαίου της ΕΕ και αποτελούν ουσιαστική διασφάλιση έναντι των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα εξακολουθήσουν να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των διαδικασιών αδειοδότησης.
Τι είναι οι κοιλάδες επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών και ποια είναι τα οφέλη που αποφέρουν;
Τα κράτη μέλη μπορούν να ορίσουν κοιλάδες επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών για την προώθηση συνεργατικών σχηματισμών βιομηχανικής δραστηριότητας μηδενικών καθαρών εκπομπών. Αυτές οι κοιλάδες επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών θα προσελκύσουν επενδύσεις σε περιοχές όπου οι υποδομές και άλλες ανάγκες μπορούν να αξιοποιηθούν μεταξύ των βιομηχανικών φορέων, εξορθολογίζοντας περαιτέρω τις διοικητικές διαδικασίες μέσω των δικών τους ειδικών ενιαίων σημείων επαφής.
Στο πλαίσιο της NZIA, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να διενεργούν περιβαλλοντικές εκτιμήσεις (βάσει της οδηγίας για τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση και της οδηγίας για τους οικοτόπους) της γεωγραφικής περιοχής, με στόχο τον εξορθολογισμό του επακόλουθου σχεδιασμού για μεμονωμένα έργα.
Επιπλέον, οι εν λόγω κοιλάδες επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών και τα έργα που βρίσκονται σε αυτές μπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετούν υπέρτερο δημόσιο συμφέρον, ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για στρατηγικά έργα. Αυτό σημαίνει ότι, όπου απαιτείται, μπορούν να λάβουν απλουστευμένη αξιολόγηση για συγκεκριμένες παρεκκλίσεις βάσει της σχετικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης.
Οι δημόσιες επενδύσεις σε αυτές τις κοιλάδες επιτάχυνσης μηδενικών καθαρών εκπομπών μπορούν επίσης να επωφεληθούν από τα μέγιστα ποσοστά συγχρηματοδότησης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Ταμείου Συνοχής, του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+.
Πώς παρέχει η πράξη κίνητρα για την αγορά προϊόντων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών που είναι βιώσιμα, ασφαλή και συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα;
Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών παρέχει κίνητρα για την αγορά τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών από ένα διαφοροποιημένο σύνολο προμηθευτών, συμβάλλοντας έτσι σε ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού και τηρώντας φιλόδοξα πρότυπα όσον αφορά διάφορες διαστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της κυβερνοασφάλειας, της καινοτομίας και των κοινωνικών παραμέτρων.
Τα ανωτέρω μη τιμολογιακά κριτήρια θα πρέπει να συνυπολογίζονται στην αγορά προϊόντων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών μέσω δημόσιων συμβάσεων και των καθεστώτων επιδοτήσεων που αποσκοπούν στην παροχή κινήτρων για την ιδιωτική αγορά τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών. Επιπλέον, τα μη τιμολογιακά κριτήρια θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη στις δημοπρασίες για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (βλ. ερώτηση 8).
Συνολικά, η συμπερίληψη των λεγόμενων «μη τιμολογιακών κριτηρίων» τονίζει ότι, παράλληλα με την τιμή και μια οικονομικά συμφέρουσα προσφορά, τα ποιοτικά κριτήρια θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αγορά τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, παρέχοντας στους παραγωγούς που προσφέρουν τέτοια προϊόντα πλεονέκτημα.
Πώς στηρίζει η πράξη την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;
Με την ενίσχυση της αλυσίδας εφοδιασμού της ΕΕ με τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών που είναι καίριας σημασίας για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών θα διασφαλίσει ότι ο εφοδιασμός με τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας θα ανταποκρίνεται στη ζήτηση που απαιτείται για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων ανάπτυξης που ορίζονται στην αναθεωρημένη οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Θα συμβάλει περαιτέρω στην αποφυγή σημείων συμφόρησης στην αλυσίδα εφοδιασμού που επιβραδύνουν την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και, ως εκ τούτου, καθυστερούν τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας.
Ειδικά για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών θεσπίζει διατάξεις σχετικά με τη συμπερίληψη μη τιμολογιακών κριτηρίων στους πλειστηριασμούς ανανεώσιμης ενέργειας. Αυτές θα στηρίξουν την ανάπτυξη τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με υψηλά πρότυπα βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας, ενώ επί του παρόντος οι δημοπρασίες επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στα κριτήρια τιμών.
Οι νέοι κανόνες απαιτούν από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κριτήρια σχετικά με την κυβερνοασφάλεια, την ικανότητα πλήρους και έγκαιρης υλοποίησης έργων, την υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την καινοτομία, την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος και την ανθεκτικότητα, είτε κατά τα στάδια προεπιλογής είτε κατά τα στάδια ανάθεσης των πλειστηριασμών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόζουν τους κανόνες αυτούς στο 30 % του όγκου των πλειστηριασμών τους ή σε ποσότητα τουλάχιστον 6 GW που τίθενται σε πλειστηριασμό.
Προετοιμάζοντας το έδαφος για την έναρξη ισχύος των νέων διατάξεων και για τη διασφάλιση της εναρμόνισης, η Επιτροπή εξέδωσε πρόσφατα συστάσεις και κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη σχετικά με τον σχεδιασμό των δημοπρασιών για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμπερίληψη μη τιμολογιακών κριτηρίων.
Πώς στηρίζει η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών την ανάπτυξη έργων δέσμευσης, μεταφοράς και αποθήκευσης CO2;
Η έναρξη μιας αξιακής αλυσίδας δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα απαιτεί διατομεακό συντονισμό για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου ιδιωτικών επενδύσεων στη δέσμευση εκπομπών CO2. Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών θεσπίζει στόχο σε επίπεδο ΕΕ για την επίτευξη ετήσιας ικανότητας αποθήκευσης CO2 ύψους 50 εκατομμυρίων τόνων σε τόπους αποθήκευσης CO2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς στην ΕΕ έως το 2030, ώστε να διαβεβαιωθούν οι επενδυτές της βιομηχανίας ότι οι δεσμευμένες εκπομπές τους μπορούν να αποθηκευτούν στην Ένωση.
Επίσης, εισάγει την έννοια των στρατηγικών έργων μηδενικών καθαρών εκπομπών για αξιακές αλυσίδες CO2, τα οποία περιλαμβάνουν τη δέσμευση, τη μεταφορά και την αποθήκευση, με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης βιομηχανικών λύσεων διαχείρισης άνθρακα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι βιομηχανίες για την απαλλαγή των δραστηριοτήτων τους από τις ανθρακούχες εκπομπές.
Ο νόμος αίρει ένα σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη της δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 ως οικονομικά βιώσιμης κλιματικής λύσης, ιδίως για τις εκπομπές που είναι δύσκολο να μειωθούν στις ενεργοβόρες βιομηχανίες, σύμφωνα με τους στόχους της ανακοίνωσης για τη βιομηχανική διαχείριση του άνθρακα.
Η διαφάνεια δημιουργείται με τη συγκέντρωση των σημαντικότερων στοιχείων ενεργητικού για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς για τις υπηρεσίες αποθήκευσης CO2. Αυτό καλύπτει πληροφορίες από τα κράτη μέλη σχετικά με τη δυνητική ικανότητα αποθήκευσης CO2 όσον αφορά τη γεωλογική καταλληλότητα και τα υφιστάμενα γεωλογικά δεδομένα, ιδίως από την εξερεύνηση εγκαταστάσεων παραγωγής υδρογονανθράκων.
Οι επενδυτές τόπων αποθήκευσης θα επωφεληθούν από πληροφορίες σχετικά με τα σχεδιαζόμενα έργα δέσμευσης CO2, και οι αναγκαίες υποδομές μεταφοράς CO2 θα επωφεληθούν από τις προσπάθειες των κρατών μελών και της ΕΕ να καταβάλουν κάθε εύλογη προσπάθεια για να στηρίξουν την ανάπτυξή τους. Επιπλέον, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών απαιτεί από τους παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου της ΕΕ να συμβάλουν αναλογικά στη δημιουργία των απαιτούμενων τόπων αποθήκευσης CO2 στην ΕΕ.
Οι εν λόγω τοποθεσίες μπορούν να αναγνωριστούν ως στρατηγικά έργα μηδενικών καθαρών εκπομπών εάν βρίσκονται στο έδαφος της ΕΕ, αποσκοπούν στην παροχή λειτουργικά διαθέσιμης ικανότητας έγχυσης CO2 έως το 2030 ή νωρίτερα και έχουν υποβάλει αίτηση για άδεια ασφαλούς και μόνιμης αποθήκευσης CO2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς, σύμφωνα με την οδηγία 2009/31/ΕΕ.
Τι είναι τα κανονιστικά δοκιμαστήρια μηδενικών καθαρών εκπομπών;
Ο κανονισμός εξουσιοδοτεί τα κράτη μέλη να δημιουργούν ρυθμιστικά δοκιμαστήρια μηδενικών καθαρών εκπομπών για τη δοκιμή καινοτόμων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών σε ελεγχόμενο περιβάλλον για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Η πράξη προβλέπει ότι τα κράτη μέλη θεσπίζουν τέτοια έκτακτα και προσωρινά ρυθμιστικά καθεστώτα που επιτρέπουν την ανάπτυξη, τη δοκιμή και την επικύρωση καινοτόμων τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά.
Τα εν λόγω δοκιμαστήρια μπορούν να δημιουργηθούν από τα κράτη μέλη με δική τους πρωτοβουλία ή κατόπιν αιτήματος οποιασδήποτε εταιρείας που αναπτύσσει καινοτόμες τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών, οι οποίες συμμορφώνονται με ένα σύνολο κριτηρίων επιλεξιμότητας και επιλογής. Όταν είναι επιλέξιμες, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα έχουν πρόσθετη στήριξη για την πρόσβαση σε δοκιμαστήρια.
Οι λεπτομέρειες και οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία και τη λειτουργία των ρυθμιστικών δοκιμαστηρίων μηδενικών καθαρών εκπομπών θα αποσαφηνιστούν στο παράγωγο δίκαιο, δηλαδή σε εκτελεστικές πράξεις, που απορρέουν από τον κανονισμό. Επιπλέον, τον Ιούλιο του 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές για τα δοκιμαστήρια, όπως ανακοινώθηκε στο νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο καινοτομίας. Στηρίζει τα κράτη μέλη στην προετοιμασία ρυθμιστικών δοκιμαστηρίων.
Πώς θα διασφαλίσει η πράξη το κατάλληλο εργατικό δυναμικό για τις βιομηχανίες μηδενικών καθαρών εκπομπών;
Η ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας των τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών της Ευρώπης δεν θα είναι δυνατή χωρίς σημαντικό ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών αποσκοπεί στην κινητοποίηση όλων των παραγόντων: η βιομηχανία, οι αρχές των κρατών μελών (μεταξύ άλλων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο), οι πάροχοι εκπαίδευσης και κατάρτισης και οι κοινωνικοί εταίροι, για την ταχεία ανάπτυξη και εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε μεγάλη κλίμακα μέσω ευρωπαϊκών ακαδημιών της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Η Επιτροπή θα στηρίξει, μεταξύ άλλων με την παροχή αρχικής χρηματοδότησης, τη δημιουργία αυτών των ευρωπαϊκών ακαδημιών της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών, καθεμία από τις οποίες θα εστιάζει σε μια τεχνολογία μηδενικών καθαρών εκπομπών βάσει αξιολόγησης των αναγκών σε δεξιότητες στον τομέα. Οι ακαδημίες θα αναπτύξουν προγράμματα μάθησης, περιεχόμενο και υλικό, καθώς και συνδεδεμένα διαπιστευτήρια για εθελοντική χρήση από παρόχους εκπαίδευσης και κατάρτισης σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η πράξη αποσκοπεί επίσης στην προώθηση της αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσπαθήσουν να ελέγξουν αν τα προγράμματα μάθησης των ακαδημιών της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών είναι ισοδύναμα με τα προσόντα που σχετίζονται με νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα στη χώρα τους και, εάν ναι, να διευκολύνουν την αναγνώριση.
Η πλατφόρμα Net-Zero Europe μέσω μόνιμης υποομάδας για τις δεξιότητες θα στηρίξει τη λειτουργία των ακαδημιών, καθώς και θα παρακολουθεί τις τάσεις όσον αφορά τη ζήτηση και την προσφορά δεξιοτήτων που σχετίζονται με τις τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Πώς θα διασφαλίσει η Επιτροπή την εφαρμογή της πράξης και τη συμμετοχή της βιομηχανίας και των κοινωνικών εταίρων στην πορεία προς μηδενικές καθαρές εκπομπές;
Η πλατφόρμα Net-Zero Europe φέρνει σε επαφή τα κράτη μέλη και την Επιτροπή για να συνδράμουν από κοινού και να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές σε σχέση με τις δράσεις και την εφαρμογή της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, καθώς και να διευκολύνουν την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών.
Εκπρόσωποι των βιομηχανιών μηδενικών καθαρών εκπομπών, οργανισμοί, εμπειρογνώμονες, η κοινωνία των πολιτών, η ακαδημαϊκή κοινότητα, συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλα τρίτα μέρη ή καθιερωμένες βιομηχανικές συμμαχίες μπορούν να προσκληθούν να συμμετάσχουν σε συνεδριάσεις της πλατφόρμας. Η πλατφόρμα θα συμβάλει επίσης στον συντονισμό των ακαδημιών και των βιομηχανικών συμπράξεων μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Στο πλαίσιο της πλατφόρμας θα υπάρχει επίσης μια ομάδα βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών. Η ομάδα αυτή θα απαρτίζεται από εκπροσώπους της βιομηχανίας των μηδενικών καθαρών εκπομπών, οι οποίοι θα παρέχουν συστάσεις στην πλατφόρμα.
Για να συμβάλει στη μείωση της κανονιστικής επιβάρυνσης για τις βιομηχανίες μηδενικών καθαρών εκπομπών, θα συσταθεί επιστημονική συμβουλευτική ομάδα για την κανονιστική επιβάρυνση μηδενικών καθαρών εκπομπών, η οποία θα αναπτύξει επιστημονικά τεκμηριωμένες συμβουλές σχετικά με τον αντίκτυπο της κανονιστικής επιβάρυνσης στην Ένωση στις βιομηχανίες μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Για την ενίσχυση της συνεργασίας με την ευρωπαϊκή βιομηχανία και τους κοινωνικούς εταίρους, η πρόεδρος της Επιτροπής κ. φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε την έναρξη των διαλόγων για την καθαρή ενέργεια στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2023, προκειμένου να συζητήσει μαζί τους τρόπους ενίσχυσης και στήριξης της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συμβάλλοντας σε μια ενισχυμένη βιομηχανική προσέγγιση. Η Επιτροπή προέβη σε απολογισμό των εν λόγω σειρών που πραγματοποιήθηκαν μέχρι στιγμής σε ανακοίνωση τον Απρίλιο του 2024.