Γιάννης Στουρνάρας: Οι «μισές» αλήθειες για τις τράπεζες

Ο διοικητής της ΤτΕ προσπάθησε να έχει μία τεχνοκρατική και μάλλον ωραιοποιημένη προσέγγιση της τραπεζικής κρίσης και απέφυγε να κάνει κομματικές αναφορές ή να κάνει κριτική στις παλιές και νέες διοικήσεις των τραπεζών, ωσάν να ήταν άμοιροι ευθυνών για την μεγάλη κρίση που βύθισε την χώρα για μία 10ετία.

Θα έπρεπε ωστόσο να αναφέρει ο κ. Στουρνάρας ότι η καταστροφική πορεία των ελληνικών τραπεζών ξεκίνησε το 2009 μετά την κρίση της Lehman, όταν όλοι οι τότε οικονομικοί υπουργοί προσπαθούσαν να μας καθυσυχάσουν και δεν ξεκίνησε το 2015 με την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ.

Όπως ανέφερε, κατά την α’ φάση της κρίσης, από το 2009 μέχρι και το PSI του 2012, είχαμε:

• Μαζική εκροή καταθέσεων (37% κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου 2009-Ιουνίου 2012, €87 δισεκατομμύρια συνολικά, και 27% κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου 2014-Ιουλίου 2015, €44 δισεκατομμύρια συνολικά)
• Αποκλεισμό πρόσβασης σε αγορές κεφαλαίου και χρήματος με ταυτόχρονη υποχρέωση αποπληρωμής υποχρεώσεων άνω των €40 δισεκατομμυρίων
• Ζημίες €40 δισεκατομμυρίων περίπου από το πρόγραμμα ανταλλαγής κρατικών ομολόγων (PSI)
• Άνευ προηγουμένου αύξηση σχηματισμού προβλέψεων από την διαρκώς επιδεινούμενη ποιότητα δανείων και περιουσιακών στοιχείων (ο δείκτης καθυστερήσεων ανέβηκε από το 5% στα τέλη του 2008 στο 21,5% στα μέσα του 2012, στο 35% περίπου στα τέλη του 2014 και σχεδόν 50% στις αρχές του 2016).

Το κύριο γενεσιουργό αίτιο των αναγκών ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών ήταν οι ζημίες στα χαρτοφυλάκια δανείων.

Πολύ σωστή η επισήμανση του διοικητή της ΤτΕ ότι δεν ήταν τόσο τα ομόλογα που κουρεύτηκαν όσο οι ζημιές στα χαρτοφυλάκια των δανείων. Εδώ όμως απέφυγε να θίξει τις (αστικές και ποινικές) ευθύνες των διοικήσεων όλων των ελληνικών τραπεζών προ του 2009 που έδιναν δάνεια χωρίς καμία ουσιαστική εξέταση των δυνατοτήτων των δανειοληπτών.

Προσδιορισμός των ωφελειών από τις ανακεφαλαιοποιήσεις

Τα οφέλη από τις επιτυχείς φάσεις ολοκλήρωσης ανακεφαλαιοποίησης ήταν ιδιαίτερα σημαντικά και καλύπτουν τόσο το χρηματοπιστωτικό χώρο όσο και τον ευρύτερο οικονομικό:

1. Εν μέσω πρωτόγνωρων συνθηκών συστημικής αστάθειας, κυρίως από πλευράς ζημιών και εκροών καταθέσεων, οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν χωρίς να χαθεί ούτε ένα ευρώ από καταθέσεις, γεγονός που έχει τεράστια σημασία για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
2. Ικανοποιήθηκαν οι προϋποθέσεις του Ευρωσυστήματος και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού για κεφαλαιακή επάρκεια και διατηρήθηκε έτσι η πρόσβαση στη ρευστότητα του Ευρωσυστήματος.
3. Με τη διαμόρφωση υψηλών δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας κατέστη δυνατή η σταδιακή επιστροφή των τραπεζών στις πανευρωπαϊκές αγορές χρήματος και κεφαλαίων.
4. Περιορίσθηκε η απομόχλευση των ισολογισμών των τραπεζών, με ορατές επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας.

Αυτό που δεν ακούσαμε ήταν ότι οι ανακεφαλαιοποιήσεις κόστισαν τόσα κεφάλαια ώστε θα μπορούσαν να στηθούν 4 νέες τράπεζες με λιγότερο προσωπικό. Επίσης τα κεφάλαια που ανακεφαλαιοποίησαν τις τράπεζες ήταν κυρίως από hedge funds και λιγότερο από υψηλούς ποιοτικά θεσμικούς επενδυτές. Οι ελληνικές τράπεζες δεν ήταν δελεαστικές για τους μεγάλους ξένους θεσμικούς.

Η συνεισφορά του ΤΧΣ. Τι έγινε με τα CoCo’s και τι με την αναβαλλόμενη φορολογία;

Η συνεισφορά του ΤΧΣ στην πρώτη ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών ανήλθε σε 25,5 δισεκ. ευρώ και η συνεισφορά του στην εξυγίανση μη συστημικών τραπεζών σε 14,4 δισεκ. ευρώ.

Στη συνέχεια το ΤΧΣ συμμετείχε στην ανακεφαλαιοποίηση των σημαντικών τραπεζών του 2015 με 5,4 δισεκ. ευρώ σε μετοχές και μετατρέψιμα ομόλογα (contingent convertibles – CoCos).

Στο συνολικό κόστος για το Ελληνικό Δημόσιο πρέπει να συνεκτιμηθεί η μετατροπή των οριστικών και εκκαθαρισμένων φορολογικών απαιτήσεων (deferred tax credit – DTCs της Τράπεζας Αττικής), καθώς και η συμμετοχή του ΤΧΣ στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Αττικής. Τέλος, θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη και το ύψος των DTC των σημαντικών τραπεζών που έχει ήδη αποσβεστεί.

Στο σημείο αυτό, ο κ. Στουρνάρας ισχυρίζεται ότι το ύψος της αναβαλλόμενης φορολογίας έχει ήδη αποσβεστεί. Σε πρόσφατες όμως αναλύσεις ξένων οίκων φαίνεται ότι η αναβαλλόμενη φορολογία θα αποσβεστεί σταδιακά στο επόμενο διάστημα μέσα από την κερδοφορία των τραπεζών. Τι ισχύει;

Τι συμβαίνει σήμερα

«Η πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στις αγορές κεφαλαίων βελτιώθηκε περαιτέρω, ενώ οι καταθέσεις την ίδια περίοδο συνέχισαν την ανοδική τους πορεία (αν και με μειωμένο ρυθμό) αντικατοπτρίζοντας την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη», σημείωσε ο κ. Στουρνάρας.

Στο σημείο αυτό ο διοικητής της ΤτΕ θα έπρεπε να αναφέρει ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι οι τράπεζες με τα μεγαλύτερα επιτοκιακά περιθώρια στην Ευρώπη, γιατί έτσι έχει ζητήσει και η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Ελλάδος, στη λογική της ελκυστικότητας, της κερδοφορίας και της προσέλκυσης νέων κεφαλαίων.

Παραδοχή της χαμηλής ποιότητας εποπτικών κεφαλαίων

Η ποιότητα των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων των ελληνικών τραπεζών παραμένει χαμηλή, καθώς το Δεκέμβριο του 2023 οι οριστικές και εκκαθαρισμένες αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις (DTCs) ανέρχονταν σε 12,9 δισεκ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 54% των Κεφαλαίων Κοινών Μετοχών της Κατηγορίας 1.

Οι αντιδράσεις των κομμάτων σχετικά με την αποεπένδυση του ΤΧΣ

Τις θέσεις των κομμάτων τους για την αποεπένδυση των τραπεζών, ανέπτυξαν οι Ν. Παππάς (ΣΥΡΙΖΑ), Πάρις Κουκουλόπουλος (ΠΑΣΟΚ), Ν. Καραθανασόπουλος (ΚΚΕ), Β. Βιλιάρδος (Ελληνική Λύση), Ιω. Κόντης (Σπαρτιάτες) και Αλέξανδρος Καζαμίας (Πλεύση Ελευθερίας) κατά την κοινή συνεδρίαση των Επιτροπών Οικονομικών και Παραγωγής και Εμπορίου, με θέμα τη σχετική ενημέρωση από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστή Χατζηδάκη, τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, και τον πρόεδρο του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, Α. Βερύκιο.

ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ: Ζημιά 40 δισ. ευρώ από την αποχώρηση του ΤΧΣ

Ο τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Νίκος Παππάς, επέμεινε ότι το Δημόσιο χάνει 40 δισ. από την αποχώρηση του ΤΧΣ από τις τράπεζες, και προς επίρρωση επικαλέστηκε την μελέτη του ΚΕΠΕ.

Ανέφερε ότι η αποεπένδυση της Τράπεζας Πειραιώς από 18 δισ. ευρώ επέστρεψε στο Δημόσιο μόλις 1,3 δισ. ευρώ. Υποστήριξε πως σε σχέση με τις αποτιμήσεις των μετοχών των τραπεζών, θα έπρεπε να περιμένουμε την κατάλληλη ώρα προκειμένου να προχωρήσουμε στην πώληση των μετοχών που κατείχε το Δημόσιο.

Χαρακτηριστικά προσέθεσε ότι «το ελληνικό Δημόσιο έβαλε περίπου 10 δισ. ευρώ στη Eurobank και βγήκε με 93 εκατ. ευρώ, 4 δισ. ευρώ στην Alpha Bank και βγήκε με 300 εκατ. ευρώ, 5 δισ. ευρώ στην Εθνική Τράπεζα και βγήκε με 1 δισ. ευρώ (για το 22% των μετοχών) και 18 δισ. ευρώ στην Τράπεζα Πειραιώς και βγήκε με 1,35 δισ. ευρώ».

Oι τράπεζες εκμεταλλεύτηκαν το TLTRO για φθηνή χρηματοδότηση

Απαντώντας στον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών, σχετικά με την αναφορά του ότι είναι δίκαιη η πώληση των μετοχών στην παρούσα φάση και στις συγκεκριμένες τιμές, αφού οι Έλληνες φορολογούμενοι είχαν κερδίσει με το PSI, ο κ. Παππάς απάντησε ότι κουρεύτηκε ονομαστικά το χρέος και πήραμε κάποιες μετοχές – δεν ειπώθηκε όμως τότε, ότι οι μετοχές που πήρε το Δημόσιο είναι μειωμένων προσδοκιών από μελλοντικά κέρδη.

Για τον ELA και τα CoCo’s, σημείωσε ότι αυτό δεν ήταν χατίρι: «Χατίρι ήταν που επετράπη στις τράπεζες να χρησιμοποιήσουν το εξαιρετικό πρόγραμμα της ΕΚΤ, το TLTRO, που ήταν στοχευμένο για τη δανειοδότηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, να πάρουν με αρνητικό επιτόκιο 50 δισ. ευρώ και να βγάζουν 500 εκατ., αφού “κάθονταν” πάνω σε αυτά τα χρήματα, πάνω στη ρευστότητα της ΕΚΤ. Αυτό ήταν χατίρι, εκεί έπρεπε να υπάρχει παρέμβαση».

Ο Νίκος Παππάς, αφού υπογράμμισε ότι η ευθύνη της απόφασης αποχώρησης του Δημοσίου από τις τράπεζες ανήκει στην κυβέρνηση Μητσοτάκη και ότι το ΤΧΣ θα ελεγχθεί αν κινήθηκε με βάση τον νόμο, είπε: «Αξιώνουμε απαντήσεις και εξηγήσεις για τη ζημιά. Να δούμε πως προέκυψε η ανάγκη της κακήν κακώς αποχώρησης. Είναι, προφανώς, μία επιλογή του σκληρού πυρήνα της δικής σας πολιτικής, η οποία έχει στο επίκεντρο μια δήθεν μαγική συνταγή: την πλήρη ιδιωτικοποίηση των τραπεζών».

ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ: Γκρίζο τοπίο η αποεπένδυση του ΤΧΣ από τις τράπεζες

Εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ο υπεύθυνος ΚΤΕ Οικονομικών, Πάρις Κουκουλόπουλος, τόνισε πως η αποεπένδυση των τραπεζών, αποτελεί το γκρίζο τοπίο των κυβερνητικών επιλογών, ενώ στο επίκεντρο της τοποθέτησής του βρέθηκε η διαφορά, ύψους 44 δισ., ανάμεσα σε όσα υποστηρίζει η κυβέρνηση για το κόστος της αποεπένδυσης, και σε όσα αποτυπώνει η μελέτη του ΚΕΠΕ. «Η απόκλιση δισεκατομμυρίων στο δημόσιο διάλογο ξυπνά μνήμες που η χώρα οφείλει να αφήσει στο παρελθόν, δεν μπορεί και δεν πρέπει να τις ξαναζήσει. Μόνο κάνοντας αποτίμηση όσων πραγματικά συνέβησαν μπορούμε να διασφαλίσουμε το μέλλον» υπογράμμισε, παραθέτοντας «τρεις ξεκάθαρες θέσεις» του ΠΑΣΟΚ για το ρόλο των τραπεζών στην κρίση:

– Η συμμετοχή των τραπεζών στη δημιουργία της κρίσης είναι μεγάλη και μετρήσιμη, συνέβαλαν ιδιαίτερα με τα κέρδη που άθροιζαν από το δανεισμό του Δημοσίου με ομόλογα, προκαλώντας σαθρότητα στην κεφαλαιακή τους επάρκεια.

– Η ποιότητα του χαρτοφυλακίου (επενδυτικά, στεγαστικά, καταναλωτικά δάνεια) δεν είχε καμία σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δηλαδή δεν είχαν φροντίσει να καλυφθούν έναντι ενδεχόμενου κινδύνου, απλώς κερδοσκοπούσαν.

– Τα κόκκινα δάνεια λίγων και ισχυρών, υπήρξαν βασική γενεσιουργός αιτία της κρίσης.

Με το PSI κάναμε συντεταγμένη την χρεοκοπία

 «Αν δεν είχε γίνει το PSI, είναι αμφίβολο εάν σήμερα θα υπήρχε χώρα, καθώς με αυτό ουσιαστικά κάναμε την άτακτη χρεοκοπία “συντεταγμένη”. Για ένα μείζον γεγονός, με το οποίο προκλήθηκαν συνέπειες για όλη την κοινωνία, δεν είναι δυνατόν να λέτε ότι δίνουμε πίσω μόνο στις τράπεζες όσα τότε έχασαν, όταν μάλιστα είχαν συμμετάσχει στη δημιουργία του προβλήματος» σημείωσε ο κ. Κουκουλόπουλος.

Προσέθεσε επίσης ότι «τα τελευταία στοιχεία από 30 Ιουνίου 2023 για τo ΤΧΣ, δείχνουν συσσωρευμένη ζημία 36,8 δισ.. Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό, το ΤΧΣ να επιτύχει το σύνολο των καταστατικών του στόχων. Από τους πέντε στόχους, φαίνεται σε ένα βαθμό να επιτυγχάνεται η προστασία των καταθέσεων, η σταδιακή επιστροφή των τραπεζών στους ιδιώτες και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Είχε όμως και δύο άλλους στόχους που παραμένουν ζητούμενο: Τη ρευστότητα και την προστασία του δημοσίου συμφέροντος, καθώς δημόσιο χρήμα -που μάλιστα εγγράφεται στο χρέος- είναι το μετοχικό κεφάλαιο του ΤΧΣ και είναι υποχρεωμένο να το προστατεύει, κάτι το οποίο δεν επετεύχθη».