Π. Σκουρολιάκος: Η Επιθεώρηση δεν είναι πια εδώ

Γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος*
Κοσμαγάπητη, ελκυστική και με σουξέ. Συντρόφευσε τον ελληνικό λαό σε περιόδους ευμάρειας, αλλά και πείνας, εν μέσω πολέμων, δικτατοριών, ανώμαλων πολιτικών καταστάσεων, από το τέλος του 19ου αιώνα, έως… πρόσφατα. Η Επιθεώρηση, κυρίες και κύριοι, αυτό το πολυαγαπημένο θεατρικό είδος του τόπου μας, σήμερα, σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές για τον τόπο και τον λαό, είναι απούσα!         

Μεταφέρθηκε από την ευρωπαϊκή σκηνή στο τέλος του 19ου αιώνα, γνωρίζοντας την πρώτη της μεγάλη άνθιση στα 1905 με την παρουσίαση του «Εδώ κι Εκεί» και στη συνέχεια με την εμφάνιση των ετήσιων επιθεωρήσεων «Παναθήναια» (1907) και «Κινηματογράφος» (1908).

Δύο είναι τα βασικά στοιχεία που έκαναν αυτό το είδος κοσμαγάπητο. Το θέαμα που προσέφερε και η σάτιρα της επικαιρότητας, κοινωνικής και πολιτικής. Δημιούργησε σχολή και παράδοση. Οργανώθηκαν κώδικες, τους οποίους ξεκλείδωσαν και χειρίστηκαν με μαεστρία πολλές γενιές ηθοποιών, συγγραφέων, μουσικών, χορογράφων και εικαστικών. Κείμενα σύντομα, όπου πολλές φορές χρησιμοποιείται η παρωδία. Μουσική πρωτότυπη, αλλά και αναπαραγωγή γνώριμων στο κοινό μοτίβων.

Πόσες και πόσες φορές δεν προσέτρεξαν στην Επιθεώρηση, ως σωσίβιο σωτηρίας, πολλά θεατρικά συγκροτήματα μετά από μία εμπορική αποτυχία τους. Πόσες και πόσες φορές δεν την διάλεξαν για να εκφραστούν σε στιγμές κρίσιμες στο εθνικό και κοινωνικό πεδίο. Παρούσα πάντα, με όπλο το γέλιο και την  κριτική στις παραφωνίες της αναιμικής δημοκρατίας της εποχής.

Προς το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας, μια ομάδα νέων ηθοποιών δημιουργεί την «Ελεύθερη Σκηνή» και στη συνέχεια το «Ελεύθερο Θέατρο», ανασκευάζοντας την Επιθεώρηση. Με λοξή ματιά, σατιρίζοντας ακόμα και το είδος αυτό που υπηρετούσε, εισάγει νέους κώδικες και το αναμορφώνει. Το θέαμα υποχωρεί για να δοθεί βάση στο κείμενο, που είναι πιο λόγιο και σαφώς πιο πολιτικοποιημένο. Το «Ελεύθερο Θέατρο», μαζί με τους επιγόνους του, χωρίζει την Επιθεώρηση, κατά τις δεκαετίες του 80-90, σε δύο «στρατόπεδα». Από τη μια η παραδοσιακή Επιθεώρηση, που συγκεντρώνει μυθικούς ηθοποιούς και παλιότερους συντελεστές. Απέναντι η «Ελεύθερη Σκηνή», αλλά και νέοι θίασοι που δημιουργήθηκαν από νεώτερους ηθοποιούς και συντελεστές με διαφορετική θεατρική καταγωγή και κουλτούρα από εκείνους της «παλιάς» Επιθεώρησης.

Οι εποχές όμως αλλάζουν. Νέες τεχνολογίες εισέρχονται στον κόσμο του θεάματος, αναγκάζοντας παλαιότερα θεατρικά είδη να επιχειρήσουν ένα είδος προσαρμογής. Στην τηλεόραση της ΕΡΤ έχουμε την «Ιστορία γραμμένη με νότες» του Γιώργου Δάμπαση, όπου ξαναζωντάνευαν παλιά επιθεωρησιακά νούμερα. Ακόμα, η «Βραδιά Επιθεώρησης» των Γιώργου Λαζαρίδη και Γιώργου Κατσαρού. Το «Σαν το παλιό κρασί» και το «Έχετε γεια βρυσούλες» από το «Θέατρο της Δευτέρας» και κάποιες άλλες ακόμα εκπομπές. Δυστυχώς όμως, αυτή η μηχανική μεταφορά του συγκεκριμένου θεατρικού είδους στην τηλεοπτική οθόνη δεν είχε ούτε τη ζωντάνια ούτε την ευθυβολία της θεατρικής σκηνής.

Εκπομπές με βάση την επιθεώρηση, ως προς το είδος των κειμένων και τον τρόπο του παιξίματος των ηθοποιών, έκαναν την εμφάνισή τους, προσπαθώντας να προσαρμόσουν τα πλεονεκτήματα της επιθεώρησης στην τηλεοπτική ιδιαιτερότητα («Σατυρικόν» του Γιώργου Δάμπαση στο Mega, κ.ά.) για να έρθουν μετά τα μεγάλα θεάματα με στοιχεία επιθεώρησης και να καταλήξουμε σε μια σύνθεση επιθεωρησιακού νούμερου, stand up comedy και τηλεοπτικού show, που αποτέλεσε και το «Αλ Τσαντίρι Νιούζ».

Ο χρόνος λοιπόν, που φέρνει νέα επιτεύγματα και αλλάζει συνεχώς τα δεδομένα, παροπλίζει την πάλαι ποτέ ένδοξη Επιθεώρηση, στερώντας της τα δύο ακατανίκητα όπλα της: Το θέαμα και την επικαιρότητα.

Καμία θεατρική παραγωγή δεν μπορεί πια να συναγωνιστεί το θέαμα που εξασφαλίζουν τα τηλεοπτικά στούντιο. Η τεχνολογία χρησιμοποιεί νέα μέσα. Σε έναν υπολογιστή, μπορούν να κατασκευαστούν εκπληκτικά σκηνικά, γρήγορα και ασυναγώνιστα οικονομικά!

Η επικαιρότητα αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Παλιότερα, ένα επιθεωρησιακό νούμερο είχε δυναμική, η οποία το κράταγε στην επικαιρότητα μήνες ολόκληρους. Τώρα που οι πληροφορίες για ό,τι γίνεται στον πλανήτη κατά τον πραγματικό χρόνο της εξέλιξής του κατακλύζουν τηλεοράσεις, και online μέσα, καμία επικαιρότητα δεν έχει διάρκεια. Πού να προλάβει λοιπόν να την μετουσιώσει κανείς σε σατιρικό κείμενο, υποκριτική, μουσική, χορογραφία…

Μπορούμε, δηλαδή, να μιλάμε για τον θάνατο ενός είδους που για πάνω από εκατό χρόνια συντρόφευσε το κοινό, χαρίζοντας του διασκέδαση και δύναμη στα καλά και στα δύσκολα του συλλογικού μας βίου; Ελπίζουμε πως όχι. Αυτή τη στιγμή όμως, μας λείπει. Ο τρόπος της, η ματιά της, η καλόκαρδη «δήθεν» αφέλειά της. Αισθητική και πολιτική.

* Βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής
τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.