Η ιστορία της Ιρανικής Επανάστασης: Οι μουλάδες φυλακίζουν και εκτελούν τους επαναστάτες

Όχι, δεν κυβερνούσαν πάντα την Περσία οι φανατικοί μουλάδες. Για την επανάσταση που έκλεψαν οι ισλαμιστές από τα χέρια των εργατών στο Ιράν το 1979 θα γράψω, λίγα λόγια, σήμερα. Με τη θύμηση των δύο κοριτσιών της ιρανικής αντάρτικης οργάνωσης «Φενταγίν» που φιλοξένησα στο φοιτητικό μου δωμάτιο, του εκπροσώπου της νεολαίας των «Μουτζαχεντίν του λαού» που καλέσαμε να μιλήσει σε εκδήλωση στο Εργατικό Κέντρο Χαλκίδας και τις σημειώσεις από ένα άρθρο που είχε γράψει τότε ο Κρις Μουρ. Όταν ξέσπασε η ιστορική επανάσταση ενάντια στον Σάχη, έκανα τα πρώτα μου δημοσιογραφικά βήματα που με οδήγησαν στην ονειρική ερωτική κλίνη με την απερίγραπτης συγκίνησης φοιτήτρια του εργατικού επαναστατικού κόμματος «Τουντέχ». Για το τελευταίο θα γράψω στα ροζ απομνημονεύματά μου, καθότι η σταλινική λογοκρισία Μανεσιώτη δεν μου επιτρέπει να το περιγράψω εδώ με αισθαντικές λεπτομέρειες. Πάμε                                                                   μαέστρο;!

Ο Σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί παρέδωσε το πετρέλαιο της χώρας στις πολυεθνικές, μετατρέποντας το Ιράν σε αμερικανικό προτεκτοράτο…

Τον Φλεβάρη του 1979 έγινε στο Ιράν μια μεγάλη λαϊκή-εργατική επανάσταση. Η μισητή μοναρχική δικτατορία του Σάχη ανατράπηκε με γενική απεργία, της οποίας ο πυρήνας ήταν οι εργαζόμενοι στις πετρελαιοβιομηχανίες του Κουζεστάν, στο νότιο τμήμα της χώρας. Εκατομμύρια διαδηλωτές βρέθηκαν στους δρόμους στην Τεχεράνη και άλλες πόλεις. Πρωταγωνιστές ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα του Ιράν ή αλλιώς «Τουντέχ» (το μαζικότερο, ίσως, της Μέσης Ανατολής με εκατομμύρια μέλη), η μαοϊκή Επαναστατική Οργάνωση (που προέκυψε από τη διάσπασή του το 1966), οι αριστεροί αντάρτες «Φενταγίν» (μια πολύ μαζική νεολαιίστικη οργάνωση ένοπλης πάλης, με 150 γραφεία σε όλη τη χώρα), οι Αγωνιστές του Λαού (Μουτζαχεντίν με ισλαμική-μαρξιστική φιλοσοφία), το Peykar (πρώην μαρξιστική τάση των Μουτζαχεντίν), το Rah-e-Kargar, το OCU, οι Τροτσκιστές και οι Ranjabaran. Αυτό το μαζικό κίνημα έβαλε τέλος στον λεγόμενο «Θρόνο του Παγωνιού» και στη δυναστεία Παχλαβί. Ο Έντουαρντ Μόρτιμερ περιέγραψε την επανάσταση στην εφημερίδα «Spectator»: «Ήταν μια γνήσια λαϊκή επανάσταση με την πλήρη έννοια της λέξης: πιθανά η πιο γνήσια μετά από εκείνη, το 1917, των Μπολσεβίκων στη Ρωσία». 

Ιρανοί φοιτητές εισβάλουν στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη (4 Νοεμβρίου 1979)

Παλιότερα στο βόρειο Ιράν υπήρχε η Σοβιετική Δημοκρατία του Γκιλάν που πνίγηκε στο αίμα από τον Ρεζά Καν, τον πατέρα του Σάχη, ο οποίος ανέβηκε στην εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα το 1921. Το 1946, οι εργάτες στις πετρελαιοβιομηχανίες του Κουζεστάν ηγήθηκαν αυτού που αργότερα ονομάστηκε «η μεγαλύτερη βιομηχανική απεργία στην ιστορία της Μέσης Ανατολής» και το Κεντρικό Συμβούλιο των ιρανικών συνδικάτων μετατράπηκε στη μεγαλύτερη εργατική Ομοσπονδία. Το 1951, ένα λαϊκό κίνημα υπό την ηγεσία του ριζοσπαστικού «Εθνικού Μετώπου» του πρωθυπουργού Μοχάμεντ Μοσαντέκ εκδίωξε τους Βρετανούς από την πετρελαιοβιομηχανία και την εθνικοποίησε. Ο «πανίσχυρος» Σάχης αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί το 1953. Καθώς όμως το Ιράν ήταν μια πετρελαιοπαραγωγός χώρα, μεγάλης στρατηγικής σημασίας, τόσο οι Αμερικάνοι όσο και οι Βρετανοί οργάνωσαν πραξικόπημα και επανέφεραν το Σάχη στην εξουσία. Με την υποστήριξη της CIA, το 1956 δημιουργήθηκε η φρικιαστική μυστική αστυνομία, η Savak. Μετά την ανατροπή του Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, ανακαλύφθηκαν κάποιες από τις φρικαλεότητες της: κελιά με κρεβάτια στα οποία ήταν συνδεδεμένα όργανα βασανισμού, όπως ροδέλες κοπής χεριών… Το 1963 έγινε μια νέα εξέγερση, κατά τη διάρκεια της οποίας χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και ο Αγιατολάχ Χομεϊνί εξορίστηκε, για να επιστρέψει ξανά την 1η Φλεβάρη του 1979, με πέντε εκατομμύρια ανθρώπους να ζητωκραυγάζουν για την επιστροφή του.

Η διαδήλωση της 8ης Σεπτεμβρίου 1978 πνίγηκε στο αίμα από το στρατό του Σάχη. Από τότε η μέρα εκείνη ονομάστηκε «Μαύρη Παρασκευή»

Το Δεκέμβρη του 1977, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, σε πρόποσή του προς τον Σάχη, αποκάλεσε τη… «λαμπρή» ηγεσία του, «ένα νησί σταθερότητας σε μια από τις πιο ταραχώδεις περιοχές του πλανήτη». Στα τέλη του 1978, η CIA έκανε την εκτίμηση ότι ο Σάχης θα διατηρούσε την εξουσία τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία. Η οικονομία όμως μπήκε σε κρίση, η τιμή του πετρελαίου είχε πέσει και ο πληθωρισμός ήταν ανεξέλεγκτος. Τα μέτρα λιτότητας προκάλεσαν άνοδο της ανεργίας, ενώ οι εργαζόμενοι ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Ξέσπασε ένα νέο κύμα διαμαρτυριών στους εργατικούς χώρους, στα τζαμιά, στα πανεπιστήμια, παντού… Η κατάσταση δεν άργησε να κλιμακωθεί και τα αιτήματα επεκτάθηκαν από τους μισθούς και τις θέσεις εργασίας στα δημοκρατικά δικαιώματα: «Θάνατος στο Σάχη», «Εκδίκηση στους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές» και… «Σοσιαλιστική Δημοκρατία με βάση το Ισλάμ». 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα του Ιράν ή αλλιώς Τουντέχ, ήταν ένα από τα μαζικότερα της Μέσης Ανατολής, με εκατομμύρια μέλη

Με όλες τις πολιτικές οργανώσεις να έχουν απαγορευτεί από τον Σάχη, όσοι ήταν ενάντια στο καθεστώς άρχισαν να μαζεύονται στα τζαμιά. Ο κλήρος είχε ένα καλά οργανωμένο δίκτυο, με 10.000 τζαμιά, 180.000 μέλη, 90.000 μουλάδες (απλούς παπάδες) και 50 Αγιατολάχ (αρχιερείς). Γράμματα και ηχογραφημένα μηνύματα του Χομεϊνί έμπαιναν κρυφά στη χώρα, αντιγράφονταν και διαδίδονταν. Γύρω από τα τζαμιά είχαν αρχίσει να ανθίζουν οι υπαίθριες αγορές και παζάρια, πληρώνοντάς τους φόρο. Όταν ο Σάχης επιτέθηκε στα παζάρια κατηγορώντας τα ότι ευθύνονται για τον πληθωρισμό, ο Χομεϊνί εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση για να κερδίσει την υποστήριξή τους. Γύρω από τα τζαμιά δημιουργήθηκαν και κοινωνικά κέντρα, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, παρέχοντας υποστήριξη και τροφή στους φτωχούς αγρότες που είχαν χάσει τη γη τους και κατέκλυζαν τις πόλεις. Σε ολόκληρη τη χώρα, οι εργάτες είχαν αρχίσει να παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους, καταλαμβάνοντας τους εργασιακούς τους χώρους και οργανώνοντας απεργιακές επιτροπές.                                               

Την άνοιξη του 1980, το 70% του Ισφαχάν διοικούνταν από τις τοπικές αυτές επιτροπές. Οι άστεγες οικογένειες και οι φτωχοί κατέλαβαν πολυτελή ξενοδοχεία και βίλες και δημιούργησαν τις δικές τους επιτροπές. Στις επαρχίες του Κουρδιστάν και του Γκολεστάν, μια περιοχή με τουρκμανικό πληθυσμό, οι αγρότες ανακατέλαβαν τη γη.

 

Ως ο πνευματικός ηγέτης όλων των Σιιτικών μαζών και έχοντας υπό την καθοδήγησή του έναν μαχητικό κλήρο, τη μοναδική δύναμη που είχε ξεκάθαρα πολιτικά αιτήματα, οργάνωση και στρατηγική, ο Χομεϊνί κατάφερε να τεθεί επικεφαλής της επανάστασης, με το νεοϊδρυθέν «Ισλαμικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα» του. Ο Μεχντί Μπαζαργκάν, ηγέτης του φιλελεύθερου, αστικού «Εθνικού Μετώπου» ονομάστηκε πρωθυπουργός για λίγους μήνες και με τη στήριξη του Τουντέχ, ο κλήρος έβαλε τις βάσεις για ένα νέο καθεστώς. Μέσα σε δύο μόλις μέρες, ο Χομεϊνί διέταξε τις εργατικές και τις τοπικές επιτροπές να διαλυθούν. Έπρεπε όμως να κινηθεί με προσοχή. Σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός εργάτη στη βιομηχανία μετάλλου: «Μετά την επανάσταση, οι εργαζόμενοι συνειδητοποίησαν ότι η χώρα τους ανήκε». 

 

Ο Χομεϊνί υποχρεώθηκε να υιοθετήσει ριζοσπαστική αριστερή φρασεολογία και μια αντιιμπεριαλιστική στάση, ιδιαίτερα απέναντι στις ΗΠΑ. Επιστρέφοντας από την εξορία, ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας «κυβέρνησης του λαού». Έτσι, είχαμε μια δυαδική εξουσία, μοιρασμένη ανάμεσα στα εργατικά συμβούλια και την κεντρική εξουσία. Ο Χομεϊνί πήρε φιλολαϊκά μέτρα, όπως δωρεάν μετακινήσεις, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η επιδότηση στα είδη πρώτης ανάγκης. Όμως τον Μάρτη, οι γυναίκες που υποχρεώθηκαν να φοράνε μαντήλια, αντέδρασαν με μαζικές διαδηλώσεις. Τον Απρίλη, ο Χομεϊνί κατάφερε να κερδίσει με ποσοστό 99% το δημοψήφισμα, στο οποίο η μοναδική ερώτηση ήταν ναι ή όχι σε μια «Ισλαμική Δημοκρατία». Τον Ιούλη του 1980 εκδόθηκαν τα πρώτα διατάγματα για εθνικοποιήσεις, και το μεγαλύτερο τμήμα της βιομηχανίας πέρασε σε κρατική ιδιοκτησία. Δημιουργήθηκαν «Επαναστατικά Δικαστήρια», τα οποία αποφάσισαν τις εκτελέσεις στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών και πρακτόρων της μυστικής αστυνομίας του καθεστώτος του Σάχη. Πέρα από αυτό όμως, μπορούσαν να επιβληθούν ποινές μέχρι και δέκα χρόνων φυλάκισης για «αποδιοργανωτικές δράσεις στα εργοστάσια ή εργατική προπαγάνδα». Άρχισαν να αναπτύσσονται «ισλαμικά συμβούλια» δίπλα στα εργατικά, κάτω όμως από τον αυστηρό έλεγχο της κεντρικής εξουσίας. Οι απεργίες απαγορεύτηκαν και μέχρι τα τέλη του 1980, το σώμα των «Pasadaran», ή αλλιώς «Φρουροί της Επανάστασης» είχαν περιοδεύσει σε όλα τα εργοστάσια διαλύοντας τα εργατικά συμβούλια. Η καταπίεση από το καθεστώς του Σάχη των εθνικών μειονοτήτων, που αποτελούν το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας, συνεχίστηκε και από την ισλαμική εξουσία. 

 

Παρά τις απεργίες και άλλες κινητοποιήσεις που οργανώθηκαν, μέχρι το 1982 το νέο θεοκρατικό καθεστώς είχε σταθεροποιήσει τη θέση του. Ο Χομεϊνί κατέστειλε κάθε διαφορετική φωνή ως «προδοσία ενάντια στην επανάσταση». Χρησιμοποίησε τον πόλεμο για να ενισχύσει τον ισλαμικό εθνικισμό. Δεκάδες χιλιάδες αντίπαλοί του εκτελέστηκαν και εκατοντάδες χιλιάδες φυλακίστηκαν. Μέχρι το 1983 το Τουντέχ και οι κομματικές οργανώσεις των Φενταγίν είχαν συντριβεί πλήρως.