Κυβέρνηση: Τρόμος από το μπαράζ δικαστικών αποφάσεων για αναδρομικά

Αντιμέτωπη με μπαράζ δικαστικών αποφάσεων που δικαιώνουν εργαζομένους και συνταξιούχους σε διεκδικήσεις τους από το Δημόσιο – και μπορεί να προκαλέσουν σε πολλές περιπτώσεις απρόβλεπτες υποχρεώσεις για καταβολή αναδρομικών και εισοδηματικών αυξήσεων δυσθεώρητου δημοσιονομικού κόστους – βρίσκεται η κυβέρνηση.

Σχεδόν ταυτόχρονα με τη γνωστοποίηση της αποφάσεως του Ελεγκτικού Συνεδρίου με την οποία κρίθηκαν αντισυνταγματικές οι περικοπές στις συντάξεις των δικαστικών λειτουργών που επέβαλε ο νόμος Κατρούγκαλου, δημοσιοποιήθηκαν τρεις ακόμη αποφάσεις ενός άλλου ανωτάτου δικαστηρίου, του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες έρχονται να δικαιώσουν τους υπηρετούντες στα Ερευνητικά Ιδρύματα της χώρας που είχαν προσφύγει κατά της συνταγματικότητας των περικοπών των αποδοχών τους κατά 10% με τον μνημονιακό νόμο 4093/2012. Οι αποφάσεις επιδικάζουν αναδρομικές αυξήσεις αποδοχών από το 2012 για όσους προσέφυγαν και από την ημέρα δημοσίευσής τους για τους υπόλοιπους – μη προσφυγόντες – ερευνητές.

Κι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ ήδη έχουν εκδοθεί εδώ και πολλούς μήνες αποφάσεις από το Συμβούλιο της Επικρατείας και για άλλες κατηγορίες δημοσίων λειτουργών αμειβομένων με ειδικά μισθολόγια, με τις οποίες οι προσφυγόντες δικαιώθηκαν επίσης στις διεκδικήσεις τους κατά του Δημοσίου και συγκεκριμένα στους ισχυρισμούς τους ότι οι περικοπές κατά 10% στις αποδοχές τους από το 2012, με το ν. 4093/2012 που ψηφίστηκε στο πλαίσιο εφαρμογής του 2ου Μνημονίου, ήταν αντισυνταγματικές. Πρόκειται για αποφάσεις που δικαίωσαν τα μέλη του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού των ΑΕΙ οι οποίες δεν εφαρμόστηκαν πλήρως από το Δημόσιο δεδομένου ότι νομοθετήθηκαν μεν πρόσφατα αυξήσεις για τις αποδοχές των εν λόγω λειτουργών, όμως αυτές δεν καλύπτουν τις απώλειες που υπέστησαν οι συγκεκριμένοι λειτουργοί εξαιτίας των περικοπών που τους επιβλήθηκαν το 2012.

Πέραν των παραπάνω πρόσφατων, υπάρχουν επίσης δύο ακόμη αποφάσεις ανωτάτων δικαστηρίων που έχουν εκδοθεί εδώ και πολλούς μήνες κι έχουν δικαιώσει χιλιάδες προσφυγόντες συνταξιούχους, δημιουργώντας πρόσθετες υποχρεώσεις καταβολής αναδρομικών για το Δημόσιο.

Την ίδια ώρα εκκρεμούν για έκδοση κι άλλες δικαστικές αποφάσεις για δύο σημαντικά ζητήματα συνταγματικότητας φορολογικών διατάξεων. Αν – και σ’ αυτές τις περιπτώσεις – οι αποφάσεις που θα εκδοθούν είναι θετικές για τους προσφυγόντες, αναμένεται να προκαλέσουν πρόσθετο “πονοκέφαλο” στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, διότι θα υποχρεώνουν το Δημόσιο να επιστρέψει αναδρομικά μεγάλου ύψους φορολογικές επιβαρύνσεις που ήδη επέβαλε κατά την τριετία 2020-2022.

Ας δούμε όμως, αναλυτικά, μία προς μία τις περιπτώσεις δικαστικών διεκδικήσεων αναδρομικών αυξήσεων ή επιστροφών φόρων που είτε κρίθηκαν ήδη θετικά για τους προσφυγόντες είτε αναμένεται να κριθούν σύντομα εντός των προσεχών μηνών:

1) Συντάξεις δικαστικών λειτουργών: Με την υπ’ αριθμόν 1330/2023 απόφασή του, το Ελεγκτικό Συνέδριο αποφάσισε κατά πλειοψηφία (28-3) ότι είναι μη νόμιμη και ακυρωτέα η σιωπηρή άρνηση της διοίκησης-Πολιτείας για επανακανονισμό της σύνταξης του πρώην προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου Νίκου Αγγελάρα, που είχε προσφύγει στο Ανώτατο Δημοσιονομικό Δικαστήριο, διότι όφειλε η Διοίκηση-Πολιτεία να υπολογίσει τη σύνταξή του μη εφαρμόζοντας τις κριθείσες από το Μισθοδικείο ως αντισυνταγματικές σχετικές διατάξεις του “νόμου Κατρούγκαλου” (ν. 4387/2016), αλλά τις προϊσχύσασες αυτών. Έκρινε επίσης ότι εφαρμοστέες για τον καθορισμό του ύψους των συντάξεων των πρώην δικαστών, εισαγγελέων και μελών Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ) είναι οι προϊσχύσασες διατάξεις του «νόμου Κατρούγκαλου». Δηλαδή, οι συντάξεις των δικαστών πρέπει, σύμφωνα με το Ε.Σ., να επανέλθουν στα επίπεδα που ίσχυαν προ του 2012, με άλλα λόγια προ του καθεστώτος που είχε διαμορφωθεί με τον μνημονιακό νόμο 4093/2012.

2) Αποδοχές ερευνητών: Αύξηση αποδοχών για τους ερευνητές των Ερευνητικών Ιδρυμάτων της χώρας, αναδρομικά από το 2012 για όσους έχουν προσφύγει στα δικαστήρια και έχουν ασκήσει ένδικα μέσα και από την ημερομηνία δημοσίευσης (11-9-2023), προβλέπουν τρεις διαδοχικές όμοιου περιεχομένου αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου Επικρατείας. Με τη διαδικασία πρότυπης δίκης το δικαστήριο εξέδωσε τις υπ΄αριθμόν 1527, 1528 και 1529/2023 αποφάσεις επιλύοντας μια μακρά δικαστική διαδικασία με προσφυγές σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, σχετικά με τις οριζόντιες περικοπές 10% που επιβλήθηκαν από την 1η-9-2012 με το ν. 4093/2012 στις αποδοχές των ερευνητών των Ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας, οι οποίοι εντάσσονται στα αποκαλούμενα ειδικά μισθολόγια. Όπως επισημαίνει το δικαστήριο, “με τα δεδομένα που ίσχυαν κατά τον χρόνο δημοσίευσης του ν. 4093/2012, οι συγκεκριμένες μειώσεις των αποδοχών των ερευνητών, συνυπολογιζόμενες με την πλήρη κατάργηση των επιδομάτων εορτών και αδείας και τις προηγούμενες μειώσεις που επιβλήθηκαν διαδοχικά επί των πάσης φύσεως επιδομάτων, αποζημιώσεων και πρόσθετων αμοιβών, καθώς και άλλες μειώσεις του εισοδήματός τους με άλλα νομοθετήματα της περιόδου της κρίσης υπερβαίνουν, λόγω του σωρευτικού τους αποτελέσματος και της έκτασής τους, το όριο που θέτουν οι συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη.”

Η κυβέρνηση νομοθέτησε πρόσφατα, ψηφίζοντας το ν. 5045/2023 αυξήσεις από την 1η-1-2024 και για τις αποδοχές των ερευνητών. Ωστόσο, οι αυξήσεις αυτές δεν θα χορηγηθούν αναδρομικά και θεωρείται ήδη από τους ενδιαφερομένους ότι δεν επαρκούν για να καλύψουν τις απώλειες που πρέπει να αναπληρωθούν με βάση την απόφαση του Σ.τ.Ε..

3) Αποδοχές πανεπιστημιακών. Με την απόφαση 1911/2022 της Ολομελείας του Σ.τ.Ε., η οποία εκδόθηκε στο πλαίσιο πιλοτικής δίκης, τα μέλη του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων δικαιώθηκαν στις αγωγές που είχαν καταθέσει κατά του Ελληνικού Δημοσίου ζητώντας να κριθούν αντισυνταγματικές οι διατάξεις των νέων ειδικών μισθολογίων που καθιερώθηκαν γι’ αυτούς από την 1η-1-2017, με το ν. 4472/2017, και κράτησαν χαμηλότερα από τα επίπεδα της 31ης-8-2012 τις συνολικές αποδοχές τους, παρά το γεγονός ότι είχαν ήδη κριθεί αντισυνταγματικές οι περικοπές που επιβλήθηκαν από 1η-9-2012 με το ν. 4093/2012. Οι εν λόγω κατηγορίες λειτουργών του Δημοσίου δεν δικαιώθηκαν από το Σ.τ.Ε. ως προς τις διεκδικήσεις τους για αναδρομική αποκατάσταση των αποδοχών τους από την 1η-1-2017, όμως το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι από τις 7-10-2022 πρέπει να λαμβάνουν αποδοχές αυξημένες στα επίπεδα της 31ης-8-2012, δηλαδή στα επίπεδα που βρίσκονταν πριν επιβληθούν οι οριζόντιες αντισυνταγματικές μνημονιακές περικοπές 10% με τον ν. 4093/2012. Η κυβέρνηση νομοθέτησε πρόσφατα, ψηφίζοντας το ν. 5045/2023 αυξήσεις 12%-17% για τις αποδοχές των μελών Δ.Ε.Π. των Α.Ε.Ι., με αναδρομικότητα από τις 7-10-2022, ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις εκπροσώπων των πανεπιστημιακών, οι αυξήσεις αυτές δεν επαρκούν για να καλύψουν τις απώλειες που πρέπει να αναπληρωθούν με βάση την απόφαση του Σ.τ.Ε.. Αναμένεται λοιπόν νέος γύρος προσφυγών στα δικαστήρια.

4) Επικουρικές συντάξεις και Δώρα συνταξιούχων. Το Σ.τ.Ε έχει κρίνει (με τελευταία την απόφαση 1439/2020) ότι οι συνταξιούχοι δικαιούνται επιστροφές από τις περικοπές που τους επιβλήθηκαν στο διάστημα Ιούνιου 2015-Μαίου 2016 (11 μήνες) πλην όμως οι δικαιωθέντες ικανοποιήθηκαν μόνον ως προς τα αναδρομικά κύριων συντάξεων και εκκρεμεί η πληρωμή αναδρομικών για τις επικουρικές συντάξεις. Τα εν λόγω αναδρομικά αφορούν περίπου 1,2 εκατ. συνταξιούχους ως προς τις επικουρικές και τω Δώρα επικουρικών συντάξεων, εκ των οποίων περίπου 350.000 με 400.000 τα διεκδικούν με αγωγές.

5) Κρατήσεις Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης (ΕΑΣ) από συνταξιούχους. Το Ελεγκτικό Συνέδριο επεδίκασε αναδρομικά 23 μηνών σε χιλιάδες συνταξιούχους κρίνοντας αντισυνταγματική την κράτηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ). Ειδικότερα, με απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου κρίθηκε αντισυνταγματική η κράτηση της ΕΑΣ από τις συντάξεις του Δημοσίου για το διάστημα Φεβρουαρίου 2017-Δεικεμβρίου 2018. Τα αναδρομικά για το διάστημα αυτό οφείλονται σε περίπου 350.000 συνταξιούχους του Δημοσίου, με κύριες συντάξεις (μια ή άθροισμα) πάνω από τα 1.400 ευρώ.

6) Ειδική εισφορά αλληλεγγύης για ετήσια εισοδήματα δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων άνω των 12.000 ευρώ. Χιλιάδες δικαστικοί λειτουργοί έχουν ήδη δρομολογήσει τις διαδικασίες για την κατάργηση της φορολογικής ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης επί των μισθών του Δημοσίου και των συντάξεων άνω των 12.000 ευρώ ετησίως, αναδρομικά από την 1η-1-2021, αντί από την 1η-1-2023, που νομοθέτησε ήδη η κυβέρνηση, δηλαδή για 2 έτη νωρίτερα. Πιο συγκεκριμένα, από έγγραφο ενημερωτικό σημείωμα που απέστειλε το 2022 η Ένωση Εισαγγελέων Ελλάδος σε όλα τα μέλη της και το οποίο υιοθετήθηκε ως προς το περιεχόμενό του και από την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων προκύπτει ότι:

α) Η άσκηση από την πλευρά των δικαστικών λειτουργών των προβλεπόμενων διοικητικών και δικαστικών βοηθημάτων αποβλέπει στην κατάργηση της επιβολής της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στα εισοδήματά τους και για τα έτη 2021-2022, όπως υπαγορεύεται από την συνταγματική αρχή της ισότητας έναντι των λοιπών φορολογουμένων.

β) Βασικό επιχείρημα το οποίο χρησιμοποιούν οι δικαστικοί λειτουργοί στις διεκδικήσεις τους είναι ότι η διάταξη με την οποία απαλλάχθηκαν από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης όλα τα εισοδήματα πλην των μισθών του δημοσίου τομέα και των συντάξεων είναι αντισυνταγματική.

7) Τέλος επιτηδεύματος. Η προσφυγή ενός δικηγόρου της Αθήνας στο Διοικητικό Πρωτοδικείο για την διαγραφή των χρεώσεων του τέλους επιτηδεύματος που του επιβλήθηκαν για το έτος 2020 εξελίχθηκε σε προσφυγή ενώπιον του Σ.τ.Ε., με τη διαδικασία της πρότυπης δίκης προκειμένου να κριθεί εάν είναι αντισυνταγματική ή όχι η συνέχιση της επιβολής του τέλους αυτούς κατά τα έτη 2020 και επόμενα. Ουσιαστικά, τo Σ.τ.Ε. εκλήθη να αποφανθεί για τη συνταγματικότητα ή μη της επιβολής του τέλους επιτηδεύματος για τα έτη από το 2020 και μετά. Η απόφαση αναμένεται και σε περίπτωση κατά την οποία θα κρίνει ότι η επιβολή του συγκεκριμένου φόρου από τα φορολογικά έτη 2020 και μετά είναι αντισυνταγματική, το Ελληνικό Δημόσιο θα κληθεί να επιστρέψει σε περισσότερους από 1.000.000 επιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες ποσά επιβληθέντων τελών επιτηδεύματος συνολικού ύψους άνω των 900 εκατ. ευρώ, ενώ παράλληλα η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να νομοθετήσει την κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για τα φορολογικά έτη 2022 και επόμενα, με συνέπεια να δημιουργηθεί δημοσιονομικό κενό άλλων 450 εκατ. ευρώ στον κρατικό προϋπολογισμό του 2023, που ήδη έχει ψηφιστεί και εφαρμόζεται. Συνολικά, για τα φορολογικά έτη 2020-2022, η απώλεια εσόδων θα φθάσει το 1,35 δισ. ευρώ διότι τα έσοδα που εισπράττει κάθε χρόνο ο κρατικός προϋπολογισμός από την επιβολή του τέλους επιτηδεύματος ανέρχονται σε 450 εκατ. ευρώ. Το βάρος της απώλειας αυτής θα το υποστεί κυρίως ο κρατικός προϋπολογισμός του 2023, καθώς εκτός από τη «μαύρη τρύπα» των 450 εκατ. ευρώ, θα επιβαρυνθεί και με την υποχρέωση επιστροφών τελών επιτηδεύματος ύψους 900 εκατ. ευρώ αναδρομικά για τα φορολογικά έτη 2020 και 2021.