Ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει το παγκόσμιο εμπόριο όπλων
Αμερικανικής προέλευσης περισσότερα από τα μισά όπλα που αγόρασε η Ευρώπη
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2022 και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην περιοχή, είχαν ως αποτέλεσμα πολλές χώρες της Ευρώπης ν’ αυξήσουν αφενός την παραγωγή και αφετέρου την αγορά νέων όπλων με δραματικό τρόπο, με τους Αμερικανούς κατασκευαστές να είναι οι κυρίως ωφελημένοι, σύμφωνα με μία νέα μελέτη από το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI).
Από το 2019 έως το 2023, το παγκόσμιο εμπόριο όπλων μειώθηκε συνολικά σε αξία κατά 3,3% σε σχέση με τα στοιχεία της περιόδου 2014-18, αλλά η ποσότητα όπλων που εισήγαγαν οι ευρωπαϊκές χώρες την περίοδο αυτή διπλασιάστηκε σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία.
Το 55%, η μερίδα του λέοντος στις πωλήσεις όπλων σε ευρωπαϊκές χώρες, προήλθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ήταν αυξημένες κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο.
Ξεκάθαρη κυριαρχία
Χάρη, κυρίως, στις πωλήσεις σε ευρωπαϊκές χώρες, οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν τις συνολικές εξαγωγές όπλων κατά 17%, παραδίδοντας όπλα σε 107 χώρες, περισσότερα από κάθε άλλη περίοδο που μελετήθηκε από το SIPRI ή οποιοδήποτε άλλο κράτος εξαγωγέα.
«Οι ΗΠΑ αύξησαν τον παγκόσμιο ρόλο τους ως προμηθευτής όπλων -μία σημαντική πτυχή της εξωτερικής τους πολιτικής- εξάγοντας περισσότερα όπλα σε περισσότερες χώρες από ό,τι είχαν κάνει ποτέ στο παρελθόν», δήλωσε ο Μάθιου Τζορτζ, διευθυντής του Προγράμματος Μεταφοράς Όπλων του SIPRI. «Αυτό έρχεται σε μία στιγμή που η οικονομική και γεωπολιτική κυριαρχία των ΗΠΑ αμφισβητείται από τις αναδυόμενες δυνάμεις».
Δεν αποτελεί έκπληξη, φυσικά, το γεγονός ότι, η Ουκρανία είναι η ευρωπαϊκή χώρα όπου οι εισαγωγές όπλων έχουν αυξηθεί πιο δραματικά. Από το 2019 έως το 2023, η Ουκρανία από ελάχιστος εισαγωγέας έγινε ο τέταρτος μεγαλύτερος αγοραστής όπλων στον κόσμο, μετά την Ινδία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 6.600% σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο.
Το 2023, δε, η Ουκρανία ήταν ο νούμερο 1 παγκόσμιος εισαγωγέας όπλων. Ωστόσο, πολλά από τα όπλα που έλαβε η χώρα ώστε ν’ ανταπεξέλθει στον πόλεμο με τη Ρωσία δεν αγοράστηκαν, αλλά ήταν προσφορά των συμμάχων της. Οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Πολωνία ήταν οι τρεις κορυφαίοι προμηθευτές της Ουκρανίας.
Υποχωρεί η Ρωσία
Οι πέντε μεγαλύτεροι εξαγωγείς όπλων παγκοσμίως ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, η Ρωσία, η Κίνα και η Γερμανία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, η Γαλλία ξεπέρασε τη Ρωσία κατακτώντας τη δεύτερη θέση στον κόσμο.
Οι εξαγωγές της Ρωσίας μειώθηκαν κατά 53%. Οι γαλλικές πωλήσεις από την άλλη αυξήθηκαν κατά 47%. Το 2019, 31 χώρες εξακολουθούσαν να λαμβάνουν όπλα από τη Ρωσία. Μέχρι το 2023, ο αριθμός αυτός είχε πέσει σε 12, με την Ινδία και την Κίνα, οι οποίες συνέχισαν άλλωστε και το εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου με τη Ρωσία, να είναι μακράν οι σημαντικότεροι πελάτες.
«Σε πολλές περιπτώσεις, οι ΗΠΑ και τα ευρωπαϊκά κράτη, σε κάποιο βαθμό, άσκησαν πίεση σε χώρες που αγόραζαν ρωσικά όπλα στο παρελθόν ή σκέφτονταν να το κάνουν», είπε ο Πίτερ Βίζεμαν, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, μιλώντας στην Deutsche Welle. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Αιγύπτου, η οποία επρόκειτο να αγοράσει ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη, πιέστηκε όμως από τις ΗΠΑ να μην το κάνει και βασικά τώρα έχει στραφεί στη Γαλλία για να αγοράσει προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη.
Η Γαλλία ακολουθεί μία πολιτική «στρατηγικής κυριαρχίας», είπε ο Βίζεμαν. «Βασικά, θέλει να μπορεί να εφαρμόζει στρατιωτική δύναμη όποτε θέλει χωρίς να εξαρτάται από κάποιον άλλο σε ό,τι αφορά τα όπλα. Επομένως, χρειάζονται μία ανεπτυγμένη βιομηχανία όπλων, αλλά, για να μπορείς να το έχεις αυτό, πρέπει πραγματικά να κάνεις εξαγωγές. Αλλιώς γίνεται πολύ ακριβό».
Η βιομηχανία όπλων της Γαλλίας ήταν πολύ επιτυχημένη τα τελευταία 10 χρόνια, είπε ο Βίζεμαν, με κορυφαίες πωλήσεις τα μαχητικά αεροσκάφη Rafale, καθώς και υποβρύχια και φρεγάτες.
Σταθερή… αξία οι εξαγωγές υποβρυχίων από τη Γερμανία
Η θέση της Γερμανίας, ως ο Νο. 5 εξαγωγέας όπλων στον κόσμο, παρέμεινε αμετάβλητη από το 2014 έως το 2023, με τη Μέση Ανατολή ως την κύρια περιοχή πελατών της.
Οι συνολικές εξαγωγές όπλων από τη Γερμανία μειώθηκαν κατά 14% κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αν και ο Βίζεμαν θεωρεί ότι, η μείωση ήταν σχετική. Η προηγούμενη πενταετία ήταν εξαιρετικά έντονη λόγω των μεγάλων παραγγελιών, ιδιαίτερα των υποβρυχίων.
Αντίθετα, το έτος 2023 από μόνο του ήταν ιδιαίτερα καλό για τη γερμανική βιομηχανία όπλων. Ο Βίζεμαν σχολιάζει ότι η καλή επίδοση «σχετιζόταν, φυσικά, εν μέρει με τη στρατιωτική βοήθεια που έχει δοθεί στην Ουκρανία, αλλά και με την παράδοση, για παράδειγμα, υποβρυχίων στη Σιγκαπούρη και φρεγατών και κορβετών, τόσο στο Ισραήλ όσο και στην Αίγυπτο».
Σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές, οι αφρικανικές χώρες αγόρασαν από το 2019 έως το 2023, περίπου, τα μισά ξένα όπλα από όσα είχαν προμηθευτεί την αμέσως προηγούμενη πενταετία, κυρίως, λόγω της μείωσης των αγορών από δύο μεγάλους εισαγωγείς. Η Αλγερία εισήγαγε 77% λιγότερα προϊόντα όπλων και οι αγορές του Μαρόκου μειώθηκαν κατά 46%.
Η Ρωσία, της οποίας η παρουσία στην «μαύρη» ήπειρο έχει επεκταθεί τα τελευταία χρόνια, είναι ο Νο. 1 προμηθευτής όπλων σε χώρες της Αφρικής, ακολουθούμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
