Με τους ψηφοφόρους ή με τις αγορές;

Αν κάποιος πιστεύει ότι το τέλος της μνημονιακής επιτήρησης οδηγεί την κυβέρνηση σε ένα παράδεισο από το παρελθόν, όπου θα έχει μόνο να επιλέξει ανάμεσα σε ευχάριστα, φιλολαϊκά μέτρα, που θα ασκούν γοητεία σε ομάδες ψηφοφόρων, μάλλον δεν κατάλαβε τι έχει συμβεί τα τελευταία οκτώ χρόνια.

Αμέσως μόλις τελειώσουν οι φιέστες για την έξοδο από το μνημόνιο, η κυβέρνηση θα κληθεί να απαντήσει σε δύσκολα διλήμματα οικονομικής πολιτικής, γνωρίζοντας ότι, ανάλογα με τις αποφάσεις που θα λάβει, κινδυνεύει να τιμωρηθεί από τους ψηφοφόρους ή από τις αγορές.

Το κορυφαίο ζήτημα, σε αυτό το πλαίσιο, είναι, βεβαίως, η προγραμματισμένη να τεθεί σε ισχύ μέσα στο εκλογικό έτος 2019 νέα περικοπή των συντάξεων. Με λογική άλλων εποχών, κάθε πρωθυπουργός θα ήθελε να αποφύγει την οργή των συνταξιούχων, ή μερίδας αυτών, όταν έχει να αντιμετωπίσει μια πολύ δύσκολη εκλογική αναμέτρηση.

Εκ πρώτης όψεως, το θέμα φαίνεται απλό και έτσι το παρουσιάζουν στις δημόσιες τοποθετήσεις τους τα κυβερνητικά στελέχη: η μείωση των συντάξεων μπορεί να είναι ψηφισμένη, αλλά η κυβέρνηση έχει πλέον ελευθερία στην επιλογή μέσων πολιτικής και μπορεί να την αναστείλει, με τη σύμφωνη γνώμη και των Ευρωπαίων δανειστών, αν υπάρχουν πειστικά στοιχεία και προβλέψεις που να δείχνουν ότι θα επιτευχθεί ο συμφωνημένος στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα.

Είναι, όμως, το θέμα τόσο απλό, όσο φαίνεται; Όχι, γιατί η κυβέρνηση πλέον είναι υποχρεωμένη να πλεύσει στην ταραγμένη θάλασσα των αγορών και μάλιστα σε μια περίοδο περιορισμού του ρίσκου στα χαρτοφυλάκια των διεθνών επενδυτικών και τραπεζικών οίκων, λόγω της αύξησης των αμερικανικών επιτοκίων.

Σε τέτοιο περιβάλλον, μια χώρα που μόλις προ πενταετίας «κούρεψε» τους ιδιώτες ομολογιούχους και έμεινε στην «καραντίνα» των μνημονίων για οκτώ ολόκληρα χρόνια, δεν έχει το παραμικρό περιθώριο να τεθεί πάλι σε αμφισβήτηση η αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής της.

Πέρα από τις φιλοσοφικές απόψεις καθενός για το δέον γενέσθαι στην οικονομική πολιτική, καλώς ή κακώς, οι αγορές περιμένουν από τις κυβερνήσεις να εφαρμόζουν «ορθόδοξες» πολιτικές και τιμωρούν αυστηρά, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, όσους αποκλίνουν από την «ορθοδοξία» -αυτό το καταλαβαίνουν πολύ καλά οι γείτονές μας στην Ιταλία, αλλά και στην Τουρκία.

Τους κανόνες άσκησης «ορθόδοξης» οικονομικής πολιτικής υπαγορεύει ένας φορέας παγκόσμιας εμβέλειας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι κυβερνήσεις που δεν θέλουν να εφαρμόσουν τις συνταγές του Ταμείου είναι ελεύθερες να το κάνουν, αλλά γνωρίζουν ότι οι «αιρετικές» πολιτικές σπάνια επιβραβεύονται από τις αγορές με φθηνά δανεικά και αθρόες τοποθετήσεις κεφαλαίων.

Στην περίπτωσή μας, οι αγορές γνωρίζουν ότι το Ταμείο όχι μόνο επέβαλε τη μείωση των συντάξεων, αλλά επιμένει στην απαρέγκλιτη εφαρμογή του μέτρου ακόμη και τώρα, παρότι η Ελλάδα έχει κατ’ επανάληψη διαψεύσει θετικά τις προβλέψεις του για την εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών.

Με απλά λόγια, το Ταμείο τονίζει -και το έκανε πολύ πρόσφατα, μέσω της έκθεση του άρθρου IV- ότι η μείωση των συντάξεων είναι απαραίτητη ακόμη και αν η Ελλάδα επιτυγχάνει χωρίς αυτή τους δημοσιονομικούς στόχους.

Το θέμα, λέει το ΔΝΤ, δεν είναι δημοσιονομικό, αλλά πρέπει να διορθωθεί το μείγμα της οικονομικής πολιτικής σε αναπτυξιακή κατεύθυνση. Δηλαδή, να μειωθούν οι υπέρογκες συνταξιοδοτικές δαπάνες, για να εξοικονομηθούν πόροι για τη στήριξη των ανέργων και για βασικές λειτουργικές και επενδυτικές δαπάνες του κράτους.

Το Ταμείο, λοιπόν, θα επιμείνει, ακόμη και αν χρειασθεί να πάει κόντρα στους Ευρωπαίους, ότι μείωση των συντάξεων πρέπει να γίνει και μάλιστα μέσα στο 2019, όπως ακριβώς έχει συμφωνηθεί.

Η δε αγορά ομολόγων, συντασσόμενη πλήρως με τις θέσεις του Ταμείου, θα διατηρήσει σε «καραντίνα» τα ελληνικά ομόλογα, με αποδόσεις εξαιρετικά υψηλές, που θα απαγορεύουν την έκδοση νέων ομολόγων από την κυβέρνηση και θα δημιουργούν συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας στην οικονομία.

Δεν είναι, λοιπόν, τόσο απλό να εξευμενίζεις ψηφοφόρους στη μεταμνημονιακή εποχή. Ο δανεισμός της χώρας δεν εξασφαλίζεται πλέον με πολιτικές διαπραγματεύσεις με πιστωτές του επίσημου τομέα, αλλά από ιδιώτες επενδυτές, που λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη την «καθοδήγηση» από το ΔΝΤ και έχουν την τάση να κωφεύουν στα δικά μας νταούλια.

Εύλογα, θα ρωτήσει κάποιος: «μα, θα πρέπει οι κυβερνήσεις μας να υπακούν τυφλά στις εντολές του ΔΝΤ και των διεθνών κεφαλαίων, ακόμη και αν χρειάζεται να επιβάλλουν νέες θυσίες στους πολίτες»;

Σε αυτό το ερώτημα, προφανώς η απάντηση είναι αρνητική. Όμως, όταν μια χώρα βγαίνει από μια πρωτοφανή κρίση με κατεστραμμένη αξιοπιστία και παραμένει εξαρτημένη από τον εξωτερικό δανεισμό, πρώτη προτεραιότητα είναι η αποκατάσταση αυτής της χαμένης αξιοπιστίας. Μόνο με την ανάκτηση της αξιοπιστίας μπορεί μια κυβέρνηση να ασκήσει πραγματικά πολιτική υπέρ των πολιτών, χωρίς να διακινδυνεύει να τους έκθεσει στον κίνδυνο νέων περιπετειών.