Πολυδιάσπαση στον κλάδο των κατασκευών

Έργα υποδομών, Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ ανοίγουν σημαντικές προοπτικές μέχρι το 2027

Προοπτικές ανάπτυξης του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου τα επόμενα 4 χρόνια, δείχνει η έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) που παρουσιάστηκε στο Ταμείο Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΤΜΕΔΕ). Η έρευνα εστίασε, κυρίως, στην προσπάθεια ανάκαμψης του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου μετά την μεγάλη κρίση της περιόδου 2008-2017, όπου ουσιαστικά ο κλάδος εξουθενώθηκε και οι νέες κατασκευές, σε υποδομές και κατοικίες, περιορίστηκαν στο ελάχιστο. 

Σταδιακά και από το 2019 και μετά, ο κλάδος ανεβαίνει και σε απόλυτους αριθμούς (παραγωγή) και ως ποσοστό συμμετοχής στο ΑΕΠ. Όμως, το πρόβλημα είναι ότι, εξακολουθεί να αποκλίνει από τα προ κρίσης επίπεδα, υπάρχει έλλειψη σε έμψυχο δυναμικό, τόσο εργατικό όσο και επιστημονικό (μηχανικούς), ενώ γενικότερα ως κλάδος βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Υπολογίζεται ότι, σήμερα ο κλάδος των κατασκευών χρειάζεται επιπλέον 50.000 εργαζόμενους και για τις υποδομές και για τις κατασκευές και ανακατασκευές κατοικιών. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού, ειδικά σε θέματα υποδομών, οδήγησε στην πρόσφατη υπογραφή διακρατικών συμφωνιών με Αίγυπτο και Ινδία. 

Ανάγκη επενδύσεων

Από το 2022 και μετά, καταγράφεται σημαντική ενίσχυση αριθμού επιχειρήσεων, αξίας παραγωγής και λειτουργικής κερδοφορίας, με περιθώριο κέρδους της τάξης του 14%, όταν όμως, προ κρίσης, έφτανε στο 25%. Καταγράφεται τάση ήπιας ανόδου της απασχόλησης, ωστόσο απαιτούνται υψηλές επενδύσεις ώστε να αυξηθεί η παραγωγική δυναμικότητα και ανταγωνιστικότητα του κλάδου. 

Τα μεγάλα προβλήματα των δύο τελευταίων ετών ήταν η σημαντική αύξηση του κόστους κατασκευής, λόγω της μεγάλης ανόδου των πρώτων υλών, η οποία όμως εξισορροπείται από την αύξηση των τιμών των ακινήτων. Τα χαμηλά περιθώρια κέρδους και γενικότερα ο αυξημένος ανταγωνισμός για μικρές κατασκευές αποτελεί τον βασικό λόγο για τον οποίο δεν έρχονται μεγάλοι developers στην Ελλάδα. Οι ξένοι έρχονται μόνο για πολύ μεγάλα έργα. 

Αύξηση έργων

Σύμφωνα με στοιχεία που συγκεντρώνει ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιριών (ΣΑΤΕ), την τριετία 2018-2020 δημοπρατήθηκαν κατά μέσο όρο 699 έργα ετησίως, με προϋπολογισμό άνω του ενός εκατ. ευρώ. Τα επόμενα έτη το πλήθος των δημοπρατήσεων αυξήθηκε σημαντικά και το 2023 ανήλθε στα 1.218 έργα. 

Ο συνολικός προϋπολογισμός των έργων που δημοπρατήθηκαν ενισχύθηκε τη διετία 2021-22 και το 2023 ανήλθε σε 6,9 δισ. ευρώ, επίπεδο υπερδιπλάσιο σε σύγκριση με το μέσο επίπεδο της περιόδου 2018-2020 (2,9 δισ. ευρώ). Η τάση αυτή υποδηλώνει ότι, τα επόμενα χρόνια αναμένεται αξιοσημείωτη ενίσχυση της κατασκευαστικής δραστηριότητας σε έργα υποδομών. 

Μείωση εκπτώσεων

Το μέσο ποσοστό έκπτωσης ως προς τους αρχικούς προϋπολογισμούς στις δημοπρασίες δημοσίων έργων υποχώρησε σταδιακά το 2021 σε περίπου 45%, από 57% το 2018. 

Ωστόσο, μεγάλη μείωση σημειώθηκε το 2022 και το 2023, όταν το μέσο ποσοστό έκπτωσης υποχώρησε περαιτέρω σε 30,1% και 22,6%, αντιστοίχως, εξαιτίας της σημαντικής ανόδου του κόστους κατασκευής, αλλά και της αύξησης του πλήθους των δημοπρατούμενων έργων.

Με το… σταγονόμετρο

Πρόβλημα αποτελεί η συγκρατημένη άνοδος της στεγαστικής πίστης, που δημιουργεί χρηματοδοτικά κενά αλλά και η αύξηση του κόστους δανεισμού. Οι τράπεζες συνεχίζουν να δίνουν δάνεια με το σταγονόμετρο και στους πελάτες και στις επιχειρήσεις. 

Στα θετικά στοιχεία που στοιχειοθετούν τη μελλοντική ανάπτυξη του κλάδου είναι το ιστορικά υψηλό ανεκτέλεστο υπόλοιπο δημοσίων και ιδιωτικών έργων των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων. 

Όπως εκτιμά το ΙΟΒΕ, τα έργα στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) και οι πόροι του ΕΣΠΑ 2021-2027, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικές επενδύσεις (περιλαμβάνοντας τις επενδύσεις σε κατοικίες) θα κινητοποιήσουν, κατά την περίοδο 2024-26, συνολικά πόρους άνω των 52 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανόμενης και της τραπεζικής χρηματοδότησης. Έτσι οι επενδύσεις σε κατασκευές, κυρίως στις υποδομές, εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την ίδια περίοδο.

Με βάση την ανάλυση των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) εκτιμάται ότι, σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις κατασκευές θα κατευθυνθούν επιχορηγήσεις ύψους 9,9 δισ. ευρώ, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Τα κατασκευαστικά έργα που στηρίζονται με επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης αφορούν, κυρίως, τους πυλώνες της Πράσινης Μετάβασης (6,3 δισ. ευρώ) και των Ιδιωτικών Επενδύσεων (2,7 δισ. ευρώ).

Πηγή: Εφημερίδα One Voice