Wood: Τα εμπόδια στον δρόμο της ελληνικής ανάπτυξης

Η Wood υποβάθμισε τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 2023, εκτιμώντας ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα φτάσει στο 2,8% από 3,5% που προέβλεπε πριν, λόγω των επιπτώσεων από τις φωτιές και την επιβράδυνση των καταναλωτικών δαπανών, καθώς και των κινδύνων από τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ.

Παρ’ όλα αυτά, στην έκθεσή της τονίζει πως η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται γενικά σε αναπτυξιακή τροχιά με δυνατότητες.

Πιο αναλυτικά, όπως επισημαίνει, τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι η οικονομική δραστηριότητα πιθανότατα έχει αποδυναμωθεί περαιτέρω το β’ τρίμηνο, μετά από την επιβράδυνση του α΄ τριμήνου, ωστόσο, η δραστηριότητα ενισχύεται ξανά στο τρέχον γ’ τρίμηνο, λόγω της αυξανόμενης αύξησης των πραγματικών μισθών, που επιβεβαιώνεται από τις θετικές έρευνες για τις επιχειρήσεις. Όπως τονίζει, λόγω της βραδύτερης αύξησης των δαπανών και των κινδύνων από τη νομισματική σύσφιξη, αναθεωρεί την πρόβλεψή της για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ φέτος σε 2,8% (από 3,5% πριν) και σε 3,5% για το 2024 (από 4,2%), αλλά αναμένει ότι η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί στο 4% το 2025.

Όπως εξηγεί, υπάρχουν αρκετοί ασυνήθιστοι παράγοντες που θέτουν κινδύνους στις προβλέψεις αυτές και προς τις δύο κατευθύνσεις: Η περαιτέρω όξυνση του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, τα υψηλότερα επιτόκια από την ΕΚΤ και τη Fed και οι πυρκαγιές στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου παρουσιάζουν ορατούς κινδύνους για την ανάπτυξη. Αντίθετα, η ανθεκτικότητα των αγορών εργασίας στην περιοχή και η ανάκαμψη των πραγματικών μισθών αποτελούν θετικούς παράγοντες. Πάντως, παρά την αναθεώρηση αυτή, η Wood υπογραμμίζει πως παραμένει πιο εποικοδομητική από τις συγκλίνουσες εκτιμήσεις, οι οποίες τοποθετούν την ανάπτυξη της Ελλάδας φέτος στο 1,8% και το 2024 στο 1,6%.

Ο οίκος τονίζει πως οι επιχειρηματικές έρευνες του Αυγούστου σηματοδοτούν περαιτέρω βελτίωση του συνολικού κλίματος, αλλά με βραδύτερο ρυθμό σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες.

Η βιομηχανική εμπιστοσύνη αυξήθηκε λόγω της καλύτερης δυναμικής παραγωγής, αν και οι προσδοκίες για το μέλλον μειώθηκαν περαιτέρω για τρίτο συνεχόμενο μήνα. Ακολούθησε το λιανικό εμπόριο, με μικρή άνοδο, η οποία οδηγήθηκε από την καλύτερη όρεξη για προσλήψεις.

Η εμπιστοσύνη στις υπηρεσίες παραμένει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, με σταθερές προσδοκίες για τη μελλοντική ζήτηση, η οποία επίσης συγκρατεί τη μείωση των πιέσεων στις τιμές. Αντίθετα, το κλίμα στις κατασκευές παραμένει υποτονικό λόγω της νομισματικής σύσφιξης και έχει υποχωρήσει επίμονα από τον Μάρτιο.

Η οικονομική δραστηριότητα πιθανότατα υποχώρησε περαιτέρω το β΄ τρίμηνο, αφού μετριάστηκε στο 2,1% σε ετήσια βάση το α΄ τρίμηνο, από 4,8% σε ετήσια βάση το δ΄ τρίμηνο του 2022, όπως σημειώνει ο οίκος.. Η άμβλυνση οφείλεται στην επιβράδυνση των δαπανών των νοικοκυριών, όπως υποδηλώθηκε από την πτώση του εμπορικού κύκλου εργασιών (-3,9% σε ετήσια βάση το β΄ τρίμηνο έναντι ήπιας αύξησης 0,6% το α΄ τρίμηνο). Πάντως, όπως εκτιμά η Wood, η άμβλυνση των ιδιωτικών δαπανών είναι απίθανο να προαναγγέλλει μια μακροχρόνια επιβράδυνση και πιθανώς συνεπάγεται μείωση από τα ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα (10% ετησίως) σε πιο φυσιολογικά επίπεδα μεταξύ 2,5-3,0% ετησίως.

Από αυτήν την άποψη, είναι πιθανό να σημειωθεί βελτίωση το γ΄ τρίμηνο, καθώς η αύξηση των πραγματικών μισθών πιθανότατα έχει γίνει θετική, κάτι που σηματοδοτείται ολοένα και περισσότερο από τα αυξανόμενα αποθεματικά αποταμίευσης στις έρευνες για τους καταναλωτές.

Επιπλέον, το καταναλωτικό κλίμα παραμένει πάνω από τα επίπεδα πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και οι φόβοι για την ανεργία υποχωρούν γρήγορα στα προ COVID-19 επίπεδα.

Ένα παρόμοιο θετικό μήνυμα μεταφέρεται από το κλίμα στο λιανικό εμπόριο και τις υπηρεσίες. Συνολικά, όπως επισημαίνει η Wood, οι ισολογισμοί των νοικοκυριών είναι σε καλύτερη κατάσταση σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από την COVID-19. Ωστόσο, ο πλήρης αντίκτυπος των δασικών πυρκαγιών είναι άγνωστος, ενώ μέχρι τον Ιούνιο ο τουρισμός αναπτυσσόταν καλύτερα από πέρυσι.

Σε ένα ιστορικό πλαίσιο, οι δαπάνες των νοικοκυριών έχουν κλίση υπέρ των υψηλότερων δαπανών για υπηρεσίες έναντι αγαθών. Αυτή η τάση ενισχύθηκε ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2008-2009, όπως επισημαίνει ο οίκος, και το ποσοστό που δαπανάται για υπηρεσίες εκτινάχθηκε από 50% το 2009 σε 57% το 2014, όπου παρέμεινε σταθερό μέχρι το 2019. Ωστόσο, μετά το 2019, το μερίδιο για τις υπηρεσίες μειώθηκε σε 52% και η διαφορά αφορά τις δαπάνες για διαρκή αγαθά. Το αυξανόμενο μερίδιο των διαρκών αγαθών δεν είναι ασυνήθιστο και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω με τη βελτίωση της καταναλωτικής δύναμης.

Σύμφωνα με την ανάλυση της Wood, οι δαπάνες σε αγαθά διαρκείας άρχισαν να ανακάμπτουν το 2013, την ίδια στιγμή που το ποσοστό ανεργίας άρχισε μια πολυετή πτωτική τάση, ενώ επωφελήθηκαν περαιτέρω από την αύξηση του κατώτατου μισθού το 2019 (+11% σε ετήσια βάση), η πρώτη που εφαρμόστηκε από το 2011. Έκτοτε τέθηκαν σε ισχύ πρόσθετες αυξήσεις κατώτατου μισθού, που οδήγησαν σε σωρευτική αύξηση 33% και το ακαθάριστο ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών έχει επίσης μετατραπεί σε θετικό, μετά από πολλά χρόνια. Ως αποτέλεσμα, το μερίδιο που δαπανάται σε αγαθά διαρκείας έχει αυξηθεί στο 5,6%, από 3,4% το 2014, και υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης, στο μέλλον, καθώς τα εισοδήματα θα αυξηθούν περαιτέρω. Μάλιστα, όπως εκτιμά, οι δαπάνες αυτές μπορεί να διπλασιαστούν, στο μέλλον.

Με βάση τα στοιχεία του α΄ τριμήνου του 2023, οι δαπάνες σε αγαθά διαρκείας αποκλίνουν ανοδικά από την τάση των υπηρεσιών και άλλων ειδών αγαθών. Λόγω των μοναδικών χαρακτηριστικών της (ισχυρή κυκλικότητα και στενότερη θετική συσχέτιση με την εμπιστοσύνη των καταναλωτών), η αύξηση των διαρκών δαπανών παρέχει διασφάλιση έναντι μιας σημαντικής επιβράδυνσης των καταναλωτικών δαπανών.

Επίσης, ο λόγος των κενών θέσεων εργασίας προς την ανεργία, υποδηλώνει ότι η αγορά εργασίας βρίσκεται στο πιο “σφιχτό” επίπεδό της από το 2009.

Η αύξηση των ονομαστικών μισθών ήταν 5,5% σε ετήσια βάση το α΄ τρίμηνο του 2023. Ωστόσο, ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 9,4% σε ετήσια βάση από τον Απρίλιο, γεγονός που αναμένεται να ανεβάσει και τους μέσους μισθούς στο υπόλοιπο του έτους.

Επιπλέον, ο ‘Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δεσμευτεί να αυξάνεται ο κατώτατος μισθός, κατά μέσο όρο, κατά 4% κάθε χρόνο έως το 2027. Παρά τις αυξήσεις, το κόστος εργασίας παραμένει ελκυστικό και τοποθετεί την Ελλάδα σε ανταγωνιστική θέση. Ομοίως, το ποσοστό επενδύσεων έχει επίσης αυξηθεί στο 14% -το υψηλότερο επίπεδο από το 2011-, το οποίο θα συμβάλει επίσης στη διεύρυνση του πεδίου των άμεσων ξένων επενδύσεων πέρα από τις υπηρεσίες.

Επιβράδυνση του δανεισμού, υπεραπόδοση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού
Όπως παρατηρεί η Wood, ο τραπεζικός δανεισμός προς τις επιχειρήσεις (μη προσαρμοσμένος για τιτλοποιήσεις και πωλήσεις NPEs) παρέμεινε σχεδόν στάσιμος τον Ιούλιο, στο 0,2% σε ετήσια βάση, και επιβραδύνθηκε σημαντικά από το 8,8% σε ετήσια βάση τον Ιανουάριο. Παράλληλα, η ετήσια πτώση του δανεισμού των νοικοκυριών διευρύνθηκε τον Ιούλιο σε σχέση με τον Ιανουάριο (σε -4,7% από -3,6%), λόγω των στεγαστικών δανείων. Εν τω μεταξύ, η απορρόφηση της καταναλωτικής πίστης έχει βελτιωθεί. Οι ελληνικές μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες έχουν δει μια ισχυρότερη μετακύλιση των αυξήσεων των επιτοκίων της ΕΚΤ από τον Ιούνιο, σε σύγκριση με τις οικονομίες του πυρήνα της ευρωζώνης.

Σε ό,τι αφορά την εκτέλεση του προϋπολογισμού, για τον Ιανουάριο-Ιούλιο παρουσίασε έλλειμμα 1,4 δισ. ευρώ – μια πολύ καλύτερη επίδοση σε σύγκριση με τον στόχο των 2,3 δισ. ευρώ που παρουσιάστηκε στο σχέδιο. Ομοίως, το πρωτογενές πλεόνασμα ήταν σχεδόν διπλάσιο του στόχου: 3,6 δισ. ευρώ έναντι 1,8 δισ. ευρώ, ή έλλειμμα 0,9% του ΑΕΠ σε κυλιόμενη βάση 12μήνου. Όπως επισημαίνει η Wood, η υπεραπόδοση μπορεί να αποδοθεί στις χαμηλότερες από τις αναμενόμενες δαπάνες και την υψηλότερη δημιουργία εσόδων. Σε κυλιόμενη βάση 12μήνου, τα έσοδα επιταχύνθηκαν στο 7,3% σε ετήσια βάση τον Ιούλιο, από 5,5% σε ετήσια βάση τον Ιούνιο, ενώ οι δαπάνες παρέμειναν περιορισμένες, στο 5,4% σε ετήσια βάση έναντι 4,7% σε ετήσια βάση τον Ιούνιο.

Λαμβάνοντας υπόψη τις αξιοσημείωτες επιδόσεις, η Wood διατηρεί εποικοδομητική στάση σε ό,τι αφορά την πρόβλεψή της για έλλειμμα 1% του ΑΕΠ για φέτος. Παράλληλα, σύμφωνα με το βασικό της σενάριο, ο πληθωρισμός θα κινηθεί στο 3,4-3,5% κατά μέσο όρο φέτος και το 2024, ενώ το 2025 θα σημειώσει βουτιά στο 1%.