Ο εξωχώριος και η υπεράκτια έτεκον… UFO

Στην αρχαία ελληνική αντίληψη όταν κάποιος, συνήθως ηγεμών, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του (σωματική, αλλά κυρίως πολιτική, στρατιωτική και οικονομική), συμπεριφερόταν με βίαιο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους πολίτες, στους νόμους της πολιτείας και, κυρίως, απέναντι στον άγραφο θεϊκό νόμο (σε όλα όσα επιβάλλουν όρια στην ανθρώπινη δράση), θεωρούνταν ότι διέπραττε «ὕβριν».

 

Παρουσίαζε, δηλαδή, συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους Θεούς, με συνέπεια να τους προσβάλλει και να τους εξοργίζει.

 

Η βίαια, αυθάδης και αλαζονική αυτή στάση και συμπεριφορά, που αποτελούσε για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο παραβίαση της ηθικής τάξης και απόπειρα ανατροπής της κοινωνικής ισορροπίας και, γενικότερα, της τάξης του κόσμου, πιστευόταν ότι οδηγούσε τελικά στην πτώση και καταστροφή του «ὑβριστοῦ».

 

Αποδίδοντας την αντίληψη σχετικά με την ύβρη και τις συνέπειές της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται στην αρχαιότερή της μορφή, μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι πίστευαν πως μία «ὕβρις» συνήθως προκαλούσε την επέμβαση των Θεών, που έστελναν στον υβριστή την «ἄτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή, με τη σειρά της, οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν», την οργή δηλαδή των Θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλαδή την τιμωρία και τη συντριβή του.

 

Από την κλασική εποχή και μετά, σε πολλές περιπτώσεις οι έννοιες (Θεία) Δίκη και Νέμεσις φαίνεται να αποκτούν στη συνείδηση των ανθρώπων ισοδύναμη σημασία, αυτήν της μεταφυσικής τιμωρίας, που επέρχεται πέραν πάσης λογικής, για να αποκαταστήσει την ηθική τάξη.

 

Κατά τον 17ο αιώνα, ένας Ισπανός φιλόσοφος και ιεροκήρυκας, ο Μπαλτάσαρ Γκρασιάν (γνωστός και ως «Νίτσε της Ισπανίας») έδωσε έναν απ’ τους πιο ακραίους πολιτικούς αφορισμούς της, μετά τον μεσαίωνα, εποχής που εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα: «Ο σοφός άνθρωπος βρίσκει τους εχθρούς του περισσότερο χρήσιμους απ’ όσο βρίσκει ο ηλίθιος, τους φίλους του».
Παρ’ όλο που δεν ήταν πολιτικός, αλλά μέλος του τάγματος των Ιησουιτών (πρωτολειακός τραπεζίτης, δηλαδή) κατάφερε να πει πρώτος αυτό που κάθε σύγχρονος πολιτικός γνωρίζει: περισσότερο και από φίλους, στην πολιτική χρειάζεσαι εχθρούς.

 

Στα μέσα του 20ου αιώνα, ο Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ (ένας απ’ τους κορυφαίους μετα-κεϋνσιανούς οικονομολόγους του εικοστού αιώνα), έγραψε ότι η υπεξαίρεση έχει το χαρακτηριστικό ότι θα μπορούσαν να μεσολαβήσουν «εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια ανάμεσα στη διάπραξη του εγκλήματος και στην ανακάλυψή του». Αυτή είναι η περίοδος, κατά την οποία ο υπεξαιρών αποκομίζει το κέρδος του και ο άνθρωπος που έχει υποστεί την υπεξαίρεση δεν αισθάνεται κάποια απώλεια. Υπάρχει μία καθαρή αύξηση του ψυχικού πλούτου.

 

Είναι προφανές ότι αυτός ο ψυχικός πλούτος μπορεί να προκύψει και χωρίς παρανομία. Ένα λάθος ή μία αυταπάτη αρκούν για να κάνουν έναν άνθρωπο ή ένα λαό προσωρινά ευτυχισμένους και την ηγεσία τους να καταλάβει ένα πολιτικό οχυρό χωρίς καμιά πραγματική αξία. Αυτό που φέρνει ψήφους δηλαδή…

 

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα |Finance & markets Voice” την Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016.