Αθανασίου Βέγκου το ανάγνωσμα

Αθανασίου Βέγκου του Μακρονησιώτη το ανάγνωσμα σήμερον.

Εις τα αρχάς Απριλίου του εθνοσωτήριου έτους 1951 δεύτερη σε πληθυσμό νήσος των Κυκλάδων ήτο, αίφνης, η Γυάρος με 7.139 «κατοίκους» (1929 -2 κάτοικοι, 1940 -31, 1951 – 7.139, 1961 – 24, 1971-2 κάτοικοι, από το 1947 μέχρι το 1971 «πέρασαν» περίπου 22.000) βάσει της απογραφής που διενεργήθη από το Βασίλειον της Ελλάδος (αφαιρουμένων όσων στήθηκαν σε εκτελεστικά αποσπάσματα ή πέθαναν από πείνα, αρρώστιες, κακουχίες και βασανιστήρια και προστεθειμένων των υποσιτιζόμενων παιδιών που έπιναν το θρυλικό γάλα – σκόνη της ΟΥΝΡΑ).

Ακολουθούσε εις την τρίτη θέση η νήσος Μακρόνησος με μόλις 4.484 «κατοίκους» (1940-36 κάτοικοι, 1951-4.484, 1974-2 κάτοικοι). Εις μίαν από τας τελευταίας θέσεις – από τα 29 νησιά του Αιγαίου υποχρεωτικών τότε διακοπών -το κολαστήριον της Μυκόνου, όπου, παραδόξως οι, με το ζόρι, «κάτοικοι» της ήτο όλοι κεντρώων πεποιθήσεων. Ωστόσο ο νέος σύμβουλος του Στέφανος ορθώς πρότεινε και επέλεξε για βίντεο του αριστερού μάρκετινγκ την Μακρόνησο έναντι των κολαστηρίων της Γύάρου, της Μυκόνου και της Σαντορίνης, διότι επί του συνόλου η (πλέον στα κλαμπάκια την προφέρουμε) Μακ υποσκέλισε πληθυσμιακά τα «Γιούρα» καθότι ανάμεσα στα 1947 – 1974 υπολογίζεται ότι «φιλοξένησε» περισσοτέρους από 27.000 στρατιώτες και 30.000 επίσης μιάσματα που έχριζαν «εθνικής αναμορφώσεως.»

Μια μικρή παράληψη μόνο έκανε ο νεαρός συνάδελφος που ανέλαβε την παραγωγή κατόπιν της αρνήσεώς μου. Δεν εμνημόνευσε ανάμεσα στους μέγιστους των μεγίστων (τους οποίους είχε την μεγάλη ευτυχία η νεότητά μου να συναναστραφεί) εκείνον που κατάφερε πράγματι να κάνει μέχρι και την Μακρόνησο παρωδία. Ευελπιστώντας να αποφύγει έτσι τον χαρακτηρισμό “παρωδία” για το δικό του διαφημιστικό βίντεο. Δεν μνημόνευσε τον φαντάρο – εξόριστο στο Μακρονήσι Θανάση Βέγκο (δεν ισχύουν τα δύο γάμμα) στον οποίο είμαι υποχρεωμένος να αναφερθώ σήμερα εγώ με τα λόγια τα δικά του αλλά και του μεγάλου έλληνα σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου. Μου τα διηγήθηκαν σε ένα συμβολαιογραφείο όταν πούλησα το σπίτι μου στον Κούνδουρο (υπόσχομαι να διηγηθώ αυτή την ξεκαρδιστική ιστορία σε δεύτερο χρόνο) και δημοσίευσα τον διάλογο στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. Τα επανέλαβε αργότερα ο Νίκος σε συνέντευξή του. Πάμε μαέστρο;!

Άγρια βασανιστήρια, ξύλο, πείνα, δίψα, εξευτελισμούς στον … «Παρθενώνα» και σκάει σιδηροδέσμιο ένα φανταράκι, ο «ΚΑΛΈ ΜΟΥ ΆΝΘΡΩΠΕ!» Θανάσης όλων των Ελλήνων, ο οποίος από 17 χρονών είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ. Ο Θανάσης ξενέρωσε και κλείστηκε στον εαυτό του, δεν μιλούσε σε κανέναν. Έτρεχε μόνος του πάνω – κάτω, ενώ δίπλα του να πέφτουν κορμιά ή να «παίζουν» το «αεροπλανάκι» και το «σιδερωτήριο» μερικές από τις αγαπημένες θηριωδίες των βασανιστών. Αίφνης, καλή του τύχη, γνωρίζει τον Νίκο Κούνδουρό, ο οποίος με τον δικό του μοναδικό τρόπο περιγράφει πως γνώρισε τον αεικίνητο Θανάση: «Ως γόνος μεγάλης οικογένειας που ήμουν, οι βασανιστές θέλησαν να αλαφρύνουν το δικό μου βασανιστήριο στο Μακρονήσι. «Ζήτα μια χάρη και θα την κάνουμε», μου είπαν. Ζήτησα να με αφήσουν να πάω να μείνω στο βουνό, έστω και χωρίς φαΐ, αρκεί να μην τους βλέπω και να μη με βλέπουν. Το δέχτηκαν! Τράβηξα για το βουνό, βρήκα ένα μέρος να κάτσω και ξάφνου ένας γρήγορος, αεράτος τύπος εμφανίζεται, κρατώντας κάτι πασσάλους και δυο – τρία κομμάτια ύφασμα. Δεν μου μιλάει, δεν του μιλάω και σε ελάχιστα λεπτά με ταχυδακτυλουργικές κινήσεις στήνει ένα αντίσκηνο! Το δικό μου αντίσκηνο!

«Τι κάνεις;» τον ρωτάω. «Θα πεθάνεις εδώ πάνω» απαντάει σοβαρός και συνεχίζει τη δουλειά. Για όλες τις επόμενες μέρες, για όσο καιρό έζησα σαν αγρίμι, εξόριστος μες στην εξορία, ο ίδιος τύπος πηγαινοερχόταν κάθε μέρα διανύοντας μια τεράστια απόσταση από το στρατόπεδο ίσαμε το βουνό, μόνο και μόνο για να μου φέρνει φαγητό να τρώω να μην πεθάνω. Τρία υπαίθρια θέατρα χτίστηκαν στη Μακρόνησο από το 1947 μέχρι το 1950. Τα έχτισαν οι ίδιοι οι εξόριστοι για την «ιδεολογική αναμόρφωσή τους» με πέτρες που έσπαγαν μόνοι τους από το βραχώδες έδαφος. Έμεινε μαζί μου όλα τα χρόνια της Μακρονήσου. Είχα χρεωθεί την κατασκευή ενός θεάτρου -ήμουν τριτοετής της αρχιτεκτονικής τότε. Πήγα στη διοίκηση και λέω: «Αυτόν το μισότρελο φαντάρο να μου τον δώσετε». Κι έτσι βρέθηκα να φτιάχνω το θέατρο με το Θανάση βοηθό. Στήσαμε τη σκηνή, ανεβάσαμε το πρώτο έργο, και να ο Βέγγος ηθοποιός και να ο Βέγγος πρωταγωνιστής και να ο Βέγγος αγαπημένος ολόκληρου του τάγματος, και να ο Βέγγος η ανακούφισή μας, η λύτρωση μας και το χαμόγελό μας».

Έμεινε στο κολαστήριο ή, τέλος πάντων, τόπο εθνικής συμφιλιώσεως, μέχρι το 1951. Εκεί γνώρισε τον Θεοδωράκη, τον Κατράκη, τον Λουντέμη, τον Ρίτσο, τον Καρούζο και άλλους «επικίνδυνους» για τη χώρα αλλά κυρίως για την κουλτούρα των εθνικοφρόνων.
«Ο Βέγγος ήταν ο πιο αθώος Έλληνας – τέτοια εντιμότητα και αρετή δεν έχω ξαναδεί» είχε πεί ο Νίκος σε μια συνέντευξή του στη Πόπη Τσαπανίδου. Ο «καλός μας άνθρωπος» γεννήθηκε στο Νέο Φάληρο το 1927, ήταν το μοναχοπαίδι μιας πολύ φτωχής οικογένειας, γιος της Ευδοκίας και του Βασίλη. Το όνομα που του δόθηκε ήταν Αθανάσιος και το επίθετο του ήταν Βέγκος. Ναι με γκ και όχι με γγ. Θα το αλλάξει χρόνια αργότερα, όταν έγινε ηθοποιός «γιατί φαινόταν καλύτερα στο μάτι» όπως έλεγε.

Ο ήρωας του ήταν ο πατέρας του ο Βασίλης. Ήρωας όνομα και πράγμα. Συμμετείχε στην εθνική αντίσταση και στη «μάχη της ηλεκτρικής» ήταν πρώτος μέσα στη φωτιά, μαζί με τον Νίκο Γόδα, τον ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού. Ο Βασίλης Βέγκος εκτός από ΕΛΑΣίτης ήταν και υπάλληλος τουυ εργοστασίου. Στις 13 Οκτωβρίου του 1944, ο ΕΛΑΣ απέτρεψε τους Γερμανούς, που υποχωρούσαν και έφευγαν απ την Ελλάδα, να ανατινάξουν το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι και να βυθίσουν από εκδικητικότητα την Αθήνα στο σκοτάδι για πολλές εβδομάδες. Ο Θανάσης ήταν 17 μόλις χρονών και είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ. Όποτε έλεγε πως ο πατέρας του συμμετείχε στην Ηλεκτρική φούσκωνε από υπερηφάνεια για το κατόρθωμα του. Και ο πόλεμος τελείωσε. Και το Ελληνικό κράτος τίμησε δεόντως όλους τους μαχητές της Αντίστασης. Εξορία, εκτελεστικά αποσπάσματα, διωγμοί, θάνατος. Ο Βασίλης Βέγκος μόλις «αποκαταστάθηκε η τάξις» τιμήθηκε για τους αγώνες του να μην ανατιναχτεί η Ηλεκτρική. Με συνοπτικές διαδικασίες το φοβικό κράτος των απόντων από κάθε αγώνα κατά των κατακτητών, εθνικοφρόνων, αντάμειψε τον Βασίλη Βέγκο με μια μεγαλοπρεπή απόλυση από το εργοστάσιο…