Φοροδιαφυγή: Η «ασθένεια» και μία «χειρουργική λύση»

Του Ηλία Μιχαλά*
Προσπαθώ να θυμηθώ μια κυβέρνηση τα τελευταία 40 χρόνια (μέχρι εκεί πάει η μνήμη μου), που να μην είχε “τσιτάτο” να “πατάξει την φοροδιαφυγή”… Φυσικά όλες έκαναν, κάνουν και θα κάνουν, στον αιώνα των αιώνων, μια τρύπα στο νερό.

Αρχικά να διαχωρίσουμε την φοροδιαφυγή από την συνολική παραοικονομία: Ούτε ο ηλεκτρολόγος κόβει απόδειξη και πληρώνει φόρο, ούτε ο έμπορος ναρκωτικών δίνει απόδειξη και πληρώνει φόρο. Όμως ο ένας απλά φοροδιαφεύγει, ενώ ο άλλος αντιμετωπίζει και βαριές κακουργηματικές κατηγορίες σε περίπτωση εντοπισμού της πράξης του.

Ο ένας είναι πιθανότατα ένας μεροκαματιάρης που αν πλήρωνε τους δυσανάλογους φόρους που διαχρονικά και “υπερβολικά” του ζητάει το κράτος, μάλλον θα έκοβε ένα φροντιστήριο του παιδιού του, κάποια ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή αυτήν την “πολυτέλεια” μιας οικογενειακής εξόδου μια φορά το μήνα…

Ο άλλος, ως ένα γρανάζι του συστήματος πουλάει μπάφο, κόκα ή ότι άλλο “μη νόμιμο” φαντάζεται κανείς, με την συγκεκριμένη “μπίζνα” να είναι από τις πλέον κερδοφόρες, αλλά και πολύ επικίνδυνες όσον αφορά τυχόν συνέπειες σε περίπτωση “στραβής”. Τον αποκαλώ “γρανάζι του συστήματος” γιατί απλούστατα αν δεν το έκανε εκείνος, θα το έκανε κάποιος άλλος…

Η παραοικονομία δεν μπορεί να έχει ακριβή στοιχεία καταγραφής. Παρόλα αυτά υπάρχει η εκτίμηση από την Τράπεζα της Ελλάδος και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών που συγκλίνει στα 40 δισ. ετησίως.

Από αυτά τα 40 δισ. (με συγκριτικά στοιχεία ποσοστά του ΑΕΠ και δείκτες κατανάλωσης), τα 30 περίπου ανακυκλώνονται στην εσωτερική αγορά.

Ας σημειωθεί ότι αυτή ακριβώς η “ανακύκλωση”, προσφέρει μέσω των έμμεσων φόρων (ΦΠΑ, ειδικοί φόροι καυσίμων, ποτών, καπνικών κ.ο.κ), ένα πολύ μεγάλο έσοδο στα κρατικά ταμεία.

Με απλά λόγια ακόμα και ο φοροφυγάς, όταν βάζει βενζίνη στο αυτοκίνητο του με “μαύρα λεφτά”, το 60% αυτών που ξόδεψε καταλήγουν τελικά στα δημόσια οικονομικά έσοδα (σε αυτήν την περίπτωση μέσω του φόρου καυσίμων).

Κατά συνέπεια θα πρότεινα να μην τον αποκαλούμε “φοροφυγά” (αφού έστω και έτσι πληρώνει φόρους), αλλά “ξενιστή” της πραγματικής οικονομίας που με όρους βιολογίας, παρεισφρέει στον κυρίως οργανισμό (οικονομία), όχι ως “παρασιτικός”, αλλά με μια ιδιότυπη σχέση αμοιβαιότητας (mutualism), όπου ο ένας (οικονομία) εξαρτάται από τον άλλο (παραοικονομία) και αντίστροφα.

Για λόγους λοιπόν που όλοι και όλες καταλαβαίνουμε, φοροδιαφυγή και απώλεια εσόδων από την παραοικονομία, υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει.

Έχω αναλύσει σε παλαιότερα άρθρα, ότι ακόμα και η κατάργηση των μετρητών όπως “οραματίζονται” τα οικονομικά διευθυντήρια, είναι πλέον ανώφελη ως μέτρο κατά της φοροδιαφυγής, αφού τα αποκεντρωμένα, προερχόμενα από “εξόρυξη” (mining) κρυπτονομίσματα θα δώσουν μελλοντικά μια “αναίμακτη” λύση στα υψηλά επίπεδα της παραοικονομίας (λαθρεμπόριο, διακίνηση, trafficking κ.ά που ελέγχονται και ποινικά).

Αυτονόητη κατάληξη και στα χαμηλά επίπεδα παραοικονομίας (ελεύθεροι επαγγελματίες ή φτωχοδιάβολοι με δουλειές του ποδαριού) θα είναι άμεσα μόλις παραστεί ανάγκη να εντρυφήσουν επίσης στα άδυτα της κρυπτοοικονομίας, αφού δεν εξαλειφθεί η συμφέρουσα συναλλαγή της “μαύρης αμοιβής” με ένα δικαιότερο φορολογικό καθεστώς που θα βάζει σε δεύτερες σκέψεις όσους με τις παρούσες συνθήκες δεν το κάνουν από επιλογή, αλλά από ανάγκη.

Αν τώρα μια “΄εξυπνη πολιτεία”, θελήσει να έχει μια καλή ελπίδα να εισπράξει κάποια χρήματα από αυτόν τον αναπόφευκτο κύκλο παραοικονομίας, οι λύσεις (ως συνήθως) είναι “έξω από το κουτί”…

Μια από αυτές είναι να δίνεται η ευκαιρία σε όσους “παρανομούν”, να πληρώνουν ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ και ΑΝΩΝΥΜΑ ένα ποσό που αναλογεί στον “κύκλο εργασιών” τους, που θα τους απαλλάσει ή θα τους τιμωρεί ελάχιστα σε περίπτωση αποκάλυψης της έκνομης δράσης τους, όταν ως φυσική κατάληξη (ελάχιστοι μεν αλλά σίγουρα κάποιοι) θα δικαστούν για τις πράξεις τους.

Η διαδικασία είναι απλή για ανθρώπους που κατανοούν έστω και λίγο τον χώρο της επελαύνουσας κρυπτοοικονομίας, αλλά “κινέζικα” αν δεν έχουν ασχοληθεί στο ελάχιστο. Θα προσπαθήσω να το περιγράψω όσο πιο “ελληνικά” μπορώ και με όσο το δυνατόν καλύτερο παράδειγμα.

Το κράτος θα πρέπει αρχικά να ανοίξει ειδικό “ψηφιακό λογαριασμό”, σε συνδυασμό με ένα δικής του έκδοσης stable coin (σταθερής ισοτιμίας νόμισμα) που θα “τρέχει” σε blockchain που θα εξασφαλίζει την ΑΝΩΝΥΜΙΑ των κατόχων του.

Αυτό το (ίσως) δυσνόητο που περιγράφω παραπάνω, με απλούστερα λόγια, δίνει την δυνατότητα σε κάποιον να έχει στην κατοχή του (εφόσον τον πληρώσει) έναν ΑΝΩΝΥΜΟ “τίτλο” νομισματικής αξίας, που θα δούμε παρακάτω πόσο χρήσιμος θα του φανεί σε περίπτωση δικαστικής του εμπλοκής.

Να δώσω ένα παράδειγμα.

Κάποιος κάνει εμπόριο λαθραίων τσιγάρων.

Αυτός δεδομένα μέχρι σήμερα, δεν πληρώνει φόρο για τα κέρδη που έχει από την έτσι κι αλλιώς παράνομη δραστηριότητα του.

Αν συλληφθεί, αντιμετωπίζει κυρίως ποινικό αδίκημα που σχετίζεται με το οικονομικό έγκλημα.

Με αυτό το ανώνυμο ΚΡΑΤΙΚΟ κρυπτονόμισμα, θα μπορεί να αγοράζει “επιείκεια” στην δικαστική του αντιμετώπιση, ανάλογα με το μέγεθος του αδικήματος και την ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ καταβολή ενός (ας τον ονομάσουμε) “φόρου παρανομίας”, που όμως απαραίτητα θα τον έχει καταβάλλει ΠΡΙΝ συλληφθεί ή κατηγορηθεί για την αξιόποινη πράξη (η απόδειξη είναι μια απλή καταγραφή ημερομηνίας συναλλαγής στο blockchain).

Ο λαθρέμπορος τσιγάρων που αποκόμισε σύμφωνα με την κρίση του δικαστηρίου 50.000 ευρώ αδήλωτα κέρδη, αν προσκομίσει μια “ψηφιακή απόδειξη” (αφήστε το πώς γίνεται τεχνολογικά) αξίας 5.000 ευρώ (10%) του κέρδους, θα αντιμετωπίζει μια πολύ επιεικέστερη ποινή από άλλον με αντίστοιχο αδίκημα χωρίς την ψηφιακή απόδειξη.

Με δυο λόγια, αν βάλουμε στο ίδιο καζάνι μια εταιρεία που φοροδιαφεύγει αποκρύπτοντας κέρδη ή κάνοντας τριγωνικές συναλλαγές, ένα κύκλωμα που δρα σε ελαφρά έως βαριά παράνομα αδικήματα όπως το λαθρεμπόριο, τον μεγαλογιατρό και τον μικρό υδραυλικό, δηλαδή μικρά και μεγάλα ψάρια μαζί, ίσως ως απόλυτος αριθμός φυσικών προσώπων που ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες και φοροδιαφεύγει, να είναι και 1 εκατ. πολίτες.

Από αυτούς ούτε το 10% θα περάσει από τις δικαστικές αίθουσες. Όμως αυτό το “πέρασμα”, είναι ο φόβος κάθε ενός και κάθε μιας που κινείται στα όρια και τις πιθανότητες απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Το κίνητρο που έχουν (δικαστική επιείκεια) όλοι αυτοί οι “φοροφυγάδες” πληρώνοντας προαιρετικά έναν “ανώνυμο φόρο” στο κράτος μέσω του νομίσματος που περιέγραψα, είναι βέβαιο ότι θα αποδώσει πολλά περισσότερα έσοδα στο δημόσιο από όλες τις μέχρι σήμερα αποτυχημένες προσπάθειες με ένα μαστίγιο που δεν βρίσκει κανέναν να χτυπήσει…

Κάτι σαν την ασφάλεια αυτοκινήτου, που όπως εύστοχα είπε καλός φίλος, μπορεί να την πληρώνεις 50 χρόνια και να μην σου χρειαστεί ποτέ…

Επιτέλους ας σταματήσουμε να αλληθωρίζουμε στο πρόβλημα. Η παραοικονομία και η φοροδιαφυγή δεν θα “παταχθεί”.

Τα έσοδα που κάθε κυβέρνηση ονειρεύεται και προβάλλει ως πιθανές κοινωνικές παροχές, εφόσον και όταν τα εισπράξει, δεν θα τα εισπράξει…

“Έξω από το κουτί” υπάρχει αυτό που διαβάσατε. Δεν διεκδικεί το βραβείο πολιτικής ορθότητας, αλλά δεν μπορείς να έχεις “πολιτική ορθότητα” by the book, όταν προσπαθείς να μαζέψεις έσοδα από μια κατηγορία πολιτών που έχουν σκίσει τα “book”…

* “Project Angel” του φόρουμ σκέψης “ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ”

 

Σημειώσεις

• Με ανεπιβεβαίωτους υπολογισμούς, αφού δεν μπορούμε να έχουμε ακριβή στοιχεία, τα ετήσια έσοδα του κράτους από μια “μέτρια” έκβαση του εγχειρήματος, θα είναι κοντά στα 2 δισ. ευρώ και με μια “επιτυχή” έκβαση τα διπλάσια.

• Η λειτουργία του νομίσματος ως αποκεντρωμένο, κρυπτογραφημένο, ανώνυμο επιτυγχάνεται και με stable coin, ανεξάρτητα αν μέχρι σήμερα δεν έχει εφαρμοστεί στο παγκόσμιο οικοσύστημα (συγγνώμη για αυτήν την παράγραφο, αλλά απευθύνεται σε ελάχιστους που μπορούν να το εντοπίσουν ως “αδυναμία” το ότι stable και ανώνυμο δεν γίνεται… Γίνεται!!).

• Εννοείται ότι όλο αυτό που περιγράφεται παραπάνω έχει και την απαραίτητη συμμόρφωση στους κανόνες της Ευρωζώνης, ειδικότερα μετά την εφαρμογή του κανονισμού MICA που ρυθμίζει την λειτουργία των κρυπτονομισμάτων.

• Στην εύλογη “αντίρρηση” κάποιων, ότι αν δώσεις την δυνατότητα στους “οικονομικούς παραβάτες” μιας τέτοιου είδους “δικαστικής αμνηστίας” υπάρχει ο φόβος της εξάπλωσης του φαινομένου της φοροδιαφυγής, η επίσης εύλογη απάντηση είναι ότι παράλληλα με το συγκεκριμένο μέτρο, φροντίζεις ως πολιτεία να παρακολουθείς την εξέλιξη της φοροδιαφυγής και δεν διστάζεις να το καταργήσεις ΑΜΕΣΑ μόλις (και αν) οι δείκτες δείξουν “κακοφόρμισμα” της πορείας του μέτρου.