Ιράκ: 20 χρόνια από την εισβολή των ΗΠΑ, το χάος παραμένει

Είκοσι χρόνια και κάτι μήνες έχουν περάσει από την ημέρα που τα πρώτα αμερικανικά στρατεύματα εισέβαλαν στο Ιράκ προκειμένου να εξοντώσουν τον Σαντάμ Χουσεΐν και όλους όσους μετέτρεψαν τη χώρα σε προπύργιο της διεθνούς τρομοκρατίας.

Για όσους δεν θυμούνται, η πρώτη φάση ξεκινά με την εισβολή των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ, στις 20 Μαρτίου 2003 και ολοκληρώνεται περί το τέλος Απριλίου, με τα γεγονότα της πτώσης της Βαγδάτης (09.04.2003) και της πτώσης της κυβέρνησης Χουσεΐν. Ακολούθησε η σύλληψη των ηγετικών στελεχών της κυβέρνησης το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς και η σύλληψη, στις 13 Δεκεμβρίου του 2003, του ίδιου του Χουσεΐν, ο οποίος τελικά απαγχονίστηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2006.

Η δεύτερη και μακρύτερη φάση του πολέμου ξεκίνησε με την εξέγερση Ιρακινών κατά των δυνάμεων κατοχής και της νέας ιρακινής κυβέρνησης, το 2004. Η συνεχιζόμενη ένταση οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών από τον Φεβρουάριο του 2006 έως τον Μάιο του 2008.

Πόλεμος χωρίς σχέδιο

Τον Μάρτιο του 2003 ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζωρτζ Μπους με τον τότε πρωθυπουργό της Μ. Βρετανίας, Τόνι Μπλερ, έχοντας μαζί τους τη «συμμαχία των προθύμων», είχαν πάρει τις αποφάσεις τους για την εισβολή στο, αποδυναμωμένο στρατιωτικά λόγω εμπάργκο, Ιράκ με στόχο να ανατραπεί ο Σαντάμ Χουσεΐν.

«Υποτίθεται ότι, επρόκειτο να γίνει πέριξ της 24ης Μαρτίου. Πιστεύαμε έτσι πως είχαμε μερικές μέρες μπροστά μας… Κατά κάποιον τρόπο αιφνιδιαστήκαμε. Αλλά, ήταν ένας καλός τρόπος να ξεκινήσουμε, διότι δεν υπήρχε πολύς χρόνος να σκεφτούμε. Μας δόθηκαν άμεσα εντολές να φύγουμε από τις βάσεις μας και να μεταβούμε στα σημεία διασποράς. Μέσα σε 24 ώρες περάσαμε τα σύνορα», λέει ο Τιμ Κόλινς, βετεράνος του βρετανικού στρατού.

Σε θεωρητικό επίπεδο, το βασικό κομμάτι ενός σχεδίου δεν είναι μόνον η επίτευξη του στόχου μέσω της εμπλοκής, αλλά ο τρόπος μετέπειτα απεμπλοκής, κάτι που οι σημερινοί βετεράνοι διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε.

«Την ώρα κατά την οποία κάναμε απλά την δουλειά μας, έκανα κι εγώ το θανάσιμο λάθος να υποθέτω ότι, κάποιος από την κυβέρνηση, είτε του Ηνωμένου Βασιλείου είτε των ΗΠΑ, είχε κάποιας μορφής σχέδιο, για το τι θα γινόταν εφόσον οδηγήσουμε στην ασφάλεια το Ιράκ. Έτσι υποθέταμε… Ότι, κάποιος είχε ένα σχέδιο. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ότι, σχέδιο δεν υπήρχε», αναφέρει ο Κόλινς.

Απόλυτο χάος

Παρά το γεγονός ότι, ο πόλεμος τελείωσε το 2011, το Ιράκ παραμένει ένα κράτος διαλυμένο, με πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας και εγκληματικότητας και μια οικονομία «στα τάρταρα». Οι παρεμβάσεις της διεφθαρμένης ελίτ μόνο χειρότερη κάνουν την κατάσταση, καθώς αστρονομικά ποσά από τα ενεργειακά έσοδα διαρρέουν κάθε χρόνο προς το εξωτερικό, ενώ η συγκρότηση σταθερής κυβέρνησης είναι αδύνατη.

«Τα τελευταία χρόνια οι νέοι του Ιράκ έχουν ξεκαθαρίσει ότι, δεν θέλουν ένα καθεστώς που θα είναι διχασμένο σε διάφορες θρησκευτικές γραμμές», ανέφερε χαρακτηριστικά o πολιτικός επιστήμων και ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής, Ασιέμ ελ Ντιφραουί.  «Δεν θέλουν ένα καθεστώς, το οποίο θα δουλεύει μόνο για το πελατειακό κράτος, τη διαφθορά και την πολιτική ηγεσία, αλλά μία νέα μορφή εξουσίας, προσανατολισμένη στις ανάγκες της νεολαίας και του ιρακινού λαού» σημειώνει και προσθέτει: «Πρέπει να σταματήσουμε τον διχασμό ανάμεσα σε σιίτες και σουνίτες. Είμαστε όλοι Ιρακινοί».

Ύστερα από δύο δεκαετίες το Ιράκ παραμένει παραδομένο στο χάος και στην αστάθεια. «Πολύ λίγοι έχουν καταλάβει τι καταστροφή προκάλεσε η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ» τονίζει ο ελ Ντιφραουί. Το ερώτημα είναι αν, τουλάχιστον, μπορούν να αντληθούν χρήσιμα συμπεράσματα σε επιχειρησιακό επίπεδο κι αν υπάρχουν αναγωγές με τα τεκταινόμενα σήμερα στην Ουκρανία αλλά και στη Μέση Ανατολή.

Για ένα καλύτερο μέλλον

Καθημερινά χιλιάδες νέοι εγκαταλείπουν το Ιράκ, ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον. Άλλοι μένουν πίσω και διαδηλώνουν. Το 2019, τουλάχιστον, 600 άτομα σκοτώθηκαν έπειτα από συγκρούσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την πλευρά της, τα τελευταία χρόνια, προσπαθεί να βοηθήσει στις προσπάθειες για την ανάκαμψη του Ιράκ. Ειδικά κλιμάκια και επιτροπές έχουν αναλάβει την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στη χώρα, την προώθηση σχεδίων για μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα και την εξεύρεση λύσεων στο μεταναστευτικό.

Σχεδόν 1 εκατ. άνθρωποι «εξαφανίστηκαν» μέσα σε 50 χρόνια!

Έως και 1 εκατομμύριο άνθρωποι «εξαφανίστηκαν» στο Ιράκ τα τελευταία 50 χρόνια, μια περίοδο που περιλαμβάνει τη δικτατορική διακυβέρνηση της χώρας από τον Σαντάμ Χουσεΐν, την αμερικανική στρατιωτική κατοχή και την άνοδο των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους.

Η Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Βίαιες Εξαφανίσεις προέτρεψε το Ιράκ να αναζητήσει τα θύματα και να τιμωρήσει τους δράστες. Η προσπάθεια αυτή ωστόσο, παρεμποδίζεται από το γεγονός ότι, στην ιρακινή νομοθεσία δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος ορισμός για τις εξαναγκαστικές εξαφανίσεις. Το Ιράκ έχει έναν από τους υψηλότερους αριθμούς εξαφανισμένων ανθρώπων στον κόσμο.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια αντίδραση από την ιρακινή κυβέρνηση ή το υπουργείο Εσωτερικών. Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ, εκτιμάται ότι 290.000 άνθρωποι, εκ των οποίων οι 100.000 ήταν Κούρδοι, εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της «εκστρατείας γενοκτονίας» στο Κουρδιστάν μεταξύ 1968-2003.

Οι εξαφανίσεις συνεχίστηκαν και μετά τη στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ, το 2003, όταν συνελήφθησαν τουλάχιστον 200.000 Ιρακινοί. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς κρατήθηκαν σε φυλακές που ελέγχονταν από τις ΗΠΑ ή τη Βρετανία. «Λέγεται ότι, κρατούμενοι είχαν συλληφθεί χωρίς ένταλμα, για την ανάμιξή τους σε αντάρτικες επιχειρήσεις, ενώ άλλοι ήταν άμαχοι που βρέθηκαν “στο λάθος μέρος, τη λάθος στιγμή”», σημειώνει η Επιτροπή.

Ακολούθησε ένα νέο κύμα απαγωγών, όταν το Ισλαμικό Κράτος ίδρυσε το «χαλιφάτο» του, σε εδάφη του Ιράκ και της Συρίας. Η Επιτροπή στην έκθεσή της αναφέρεται επίσης στις καταγγελλόμενες εξαφανίσεις παιδιών, ιδίως παιδιά Γεζίντι, τα οποία γεννήθηκαν μετά τη σεξουαλική εκμετάλλευση των μητέρων τους σε στρατόπεδα του Ισλαμικού Κράτους.

Συνολικά, από το 1968 μέχρι σήμερα, πιστεύεται ότι εξαφανίστηκαν από 250.000 έως και 1 εκατομμύριο άνθρωποι. Η Επιτροπή ζήτησε από το Ιράκ να συγκροτήσει μια ανεξάρτητη υπηρεσία, που θα διασφαλίζει ότι οι κρατούμενοι καταγράφονται και ότι οι οικογένειες ενημερώνονται για το πού βρίσκονται οι δικοί τους άνθρωποι.