Πολιτικά παιχνίδια πάνω από ένα διαμελισμένο πτώμα

Ο τίτλος είναι λίγο μακάβριος. Αλλά αποτυπώνει με θλιβερό τρόπο την πραγματικότητα και το απίστευτο γαϊτανάκι δηλώσεων, καταγγελιών και κυρίως συμφερόντων (πολιτικών και οικονομικών) γύρω από την υπόθεση της δεδομένης πια δολοφονίας του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.

Δεν θα σταθώ στο αστυνομικό κομμάτι, με τις έρευνες να συνεχίζονται και ένα καταιγισμό πληροφοριών, επίσημων και ανεπίσημων, να κατακλύζουν τα διεθνή media. Θα σταθώ στην πολιτική του διάσταση, που ομολογουμένως είναι αρκετά περίπλοκη, δεδομένων και των διαφορετικών συνωμοσιολογικών σεναρίων.

Γιατί κόπτεται ο Ερντογάν;

Το πρώτο εύλογο ερώτημα ξεκινά από τον ρόλο της Τουρκίας και του Ερντογάν προσωπικά, που προφανώς φαντάζει ως ο τελευταίος πολιτικός ηγέτης που θα περίμενε κανείς να σηκώσει… το λάβαρο της υπεράσπισης των δικαιωμάτων ενός αντικαθεστωτικού δημοσιογράφου, που φαίνεται ότι δολοφονήθηκε με… άνωθεν εντολές του Ριάντ, επειδή δεν άντεχε την κριτική που του ασκούσε. Άραγε ο ανεκτικός(;) σε αντικαθεστωτικούς Ερντογάν (εδώ γελάμε ειρωνικά) συγκλονίστηκε τόσο πολύ από τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της δολοφονίας του Κασόγκι, που μοιάζουν σαν βγαλμένες από αστυνομική τηλεοπτική σειρά; Άραγε ενοχλήθηκε διότι μια τόσο προκλητική επίθεση έλαβε χώρα επί τουρκικού εδάφους (αν και τυπικά σαουδαραβικού, καθώς μιλάμε για το εσωτερικό μιας πρεσβείας). Ή μήπως έχει και σοβαρούς πολιτικο-διπλωματικούς λόγους να την «πέφτει» στους Σαουδάραβες και να προβάλει μια υπόθεση που τους εκθέτει διεθνώς σε υπερθετικό βαθμό;

Παρά το γεγονός ότι αμφότερες οι χώρες ανήκουν στο σουνιτικό τόξο, οι σχέσεις τους ούτε σε επίπεδο κυβερνήσεων ούτε σε επίπεδο λαών δεν ήταν ποτέ ιδανικές. Όμως, εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο βρίσκονται σχεδόν στα… μαχαίρια.

Ο σημαντικός κοινός σύμμαχος που μοιράζονταν, ήτοι οι ΗΠΑ, μοιάζει να έχει επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με την Άγκυρα (όχι μόνο για την υπόθεση του πάστορα Μπράνσον, αλλά και για σοβαρά διπλωματικά ζητήματα όπως το Συριακό). Ωστόσο, καθοριστικός παράγοντας για την επιβάρυνση των διμερών τους σχέσεων στάθηκε το Κατάρ και η κρίση που ξέσπασε μεταξύ του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας, όπως και έτερων αραβικών εμιράτων, που θυμίζουμε ότι έχουν προχωρήσει και στην υιοθέτηση διπλωματικών και οικονομικών κυρώσεων κατά του εμιράτου.

Οι Σαουδάραβες και οι σύμμαχοι τους, ευλόγως με την ανοχή των Αμερικανών, κατηγόρησαν τους Καταριανούς για στήριξη τρομοκρατικών ομάδων, φωτογραφίζοντας ισλαμικές σιιτικές ομάδες που δρουν μεταξύ άλλων στη Συρία και υποστηρίζονται από το Ιράν. Σε αυτή την πολύ σοβαρή κόντρα, που δεν έχει διόλου εκτονωθεί, η Τουρκία πήρε το πλευρό του Κατάρ, με το οποίο έχει αναπτύξει πολύ στενές σχέσεις και μάλιστα έχει δημιουργήσει και στρατιωτική βάση στο έδαφος του. Θυμίζουμε δε, ότι το Κατάρ ήταν από τις λίγες χώρες που προσέτρεξε στην στήριξη της τουρκικής οικονομίας κατά την πρόσφατη κρίση της λίρας και έδωσε στον Ερντογάν μια υπερ-πολύτιμη χείρα βοήθειας ύψους 15 δισ. δολαρίων.

Μην μου τους κύκλους τάραττε

Ο τρόπος που η υπόθεση Κασόγκι εκθέτει τη Σαουδική Αραβία διεθνώς και την καθιστά υπόλογη στα διεθνή φόρουμ, επηρεάζοντας τις σχέσεις της με τη Δύση, πλέον ακόμη και με τη σύμμαχο ΗΠΑ, προφανώς είναι μια εξέλιξη που εξυπηρετεί το Κατάρ, τη συμμαχία που έχει συνάψει με την Τουρκία, άρα και τα συμφέροντα της Άγκυρας, αλλά και τη στάση που έχουν μαζί κρατήσει στα ανοιχτά μέτωπα της Μέσης Ανατολής (το Συριακό, το Ιρανικό, τις σχέσεις με το Ισραήλ κλπ). Αυτό βέβαια δεν υποβαθμίζει το ίδιο το περιστατικό της δολοφονίας, όμως σαφώς τα τραγικά λάθη του Ριάντ στο χειρισμό της υπόθεσης, έδωσαν στους εχθρούς του την αφορμή που ζητούσαν.

Είναι σαφές άλλωστε ότι ακόμη και οι Αμερικανοί έχουν αρχίσει να αλλάζουν… τροπάρι, βλέποντας ότι οι εξελίξεις τους εκθέτουν. Από τις ευρωπαϊκές χώρες, έως τη συνάντηση του G7, εκφράζεται πλέον σοβαρή ενόχληση και δυσφορία έναντι του Ριάντ και της στάσης που έχει κρατήσει μέχρι τώρα. Βέβαια, περί πιθανών… κυρώσεων στο επίμαχο στρατιωτικό/εξοπλιστικό τομέα, ούτε λόγος. Ερωτήματα για πιθανές ακυρώσεις των παραγγελιών όπλων που έχουν κάνει οι Σαουδάραβες απωθήθηκαν βιαστικά (υπερβολικά βιαστικά) από όλους, είτε μιλάμε για Αμερικανούς είτε για Ευρωπαίους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πως ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν τόνισε, εμφανώς ενοχλημένος, πως η ατζέντα του δεν υπαγορεύεται από τα μέσα ενημέρωσης, όταν ρωτήθηκε αν σκέφτεται να ακυρώσει τις πωλήσεις γαλλικών όπλων προς τη Σαουδική Αραβία.

Από την άλλη, οι αποκαλύψεις τους εκθέτουν και οι Τούρκοι συνεχίζουν να διαρρέουν πληροφορίες που κάνουν τα πράγματα χειρότερα. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και ο Ντόναλντ Τραμπ σε μια στροφή 180 μοιρών σχολίασε ότι πρόκειται «για τη χειρότερη υπόθεση απόκρυψης» και πως θα πρέπει να επιβληθεί κάποιου είδους τιμωρία στους Σαουδάραβες. Βεβαίως επανέλαβε ότι πιστεύει απόλυτα τον πρίγκιπα διάδοχο Σαλμάν, που τον διαβεβαίωσε, ότι δεν ήξερε τίποτε και δεν είχε καμία σχέση με τη δολοφονία. Όμως, μάλλον με βαριά καρδιά, σχολίασε ότι θα υποστήριζε τυχόν διακομματικές διεργασίες από το Κογκρέσο για τιμωρία του Ριάντ. Αν και το γεγονός ότι έκανε λόγο για… κάποιου είδους τιμωρία και όχι για κυρώσεις, σημαίνει ότι αναζητείται μια κίνηση περισσότερο για λόγους εντυπώσεων παρά ουσίας, διότι ουδείς στην Ουάσιγκτον θα ήθελε να διαταραχθούν τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή και η στρατηγική σχέση με το Ριάντ.

Η ζημιά στις business

Πάντως, ακόμη και αν το Ριάντ πέσει σχετικά στα μαλακά από τους διεθνείς συμμάχους του, κάτι που μέρα με τη μέρα γίνεται όλο και πιο δύσκολο υπό το φως των δημοσιογραφικών αποκαλύψεων, η ζημιά έχει ήδη γίνει. Αυτό φάνηκε σαφώς στο περίφημο διεθνές οικονομικό φόρουμ που ξεκίνησε προχθές, το επονομαζόμενο «Νταβός στην Έρημο», από το οποίο οι Σαουδάραβες προσδοκούσαν πολλά. Το Future Investment Initiative επρόκειτο να μαζέψει την αφρόκρεμα της διεθνούς επιχειρηματικής και τραπεζικής κοινότητας και να σφραγιστεί από σημαντικές συναντήσεις, επενδύσεις και συμφωνίες. Με την υπόθεση Κασόγκι να απασχολεί τον διεθνή Τύπο, τουλάχιστον 40 συμμετέχοντες, μεγάλα ονόματα επιχειρηματιών και θεσμικών παραγόντων (από τους επικεφαλής της JPMorgan και της Siemens έως την Κριστίν Λαγκάρντ του ΔΝΤ) αλλά και αξιωματούχοι και υπουργοί από πολλές χώρες, αποσύρθηκαν, δίδοντας στη διοργάνωση χροιά φιάσκου.

Με λίγα λόγια, όσο πολύπλοκη και κινηματογραφική μοιάζει η αστυνομική διάσταση της υπόθεσης και οι συνθήκες θανάτου του Κασόγκι, τόσο πολύπλοκη είναι και η πολιτικο-οικονομική διάσταση της, ξεπερνώντας τα στενά όρια ενός καλού μεν δημοσιογράφου, που όμως οι περισσότεροι ούτε είχαμε ξανακούσει.