Το χαμένο ευρωπαϊκό όνειρο των Βαλκανίων

Μέσα στην εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Ένωση γιόρτασε την 15η επέτειο από τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα διεύρυνση στην ιστορία της, με την ένταξη της Κύπρου, της Μάλτας, της Τσεχίας, της Εσθονίας, της Ουγγαρίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Σλοβακίας, της Πολωνίας και της Σλοβενίας.

Το αν το πείραμα της διεύρυνσης, έτσι όπως εξελίχτηκε σήμερα η ενωμένη Ευρώπη, μετά το σαρωτικό πέρασμα της οικονομικής κρίσης, ήταν τελικά επιτυχημένο είναι θέμα οπτικής γωνίας. Το βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο να επαναληφθεί, ειδικά σε αυτή την κλίμακα.

Το timingτης επετείου είχε μια έντονη αίσθηση ειρωνείας για όσους βρίσκονται ακόμη στον… προθάλαμο, περιμένοντας μια ένταξη που είναι άγνωστο πότε θα προχωρήσει και αν θα έρθει ποτέ. Για μια σειρά από χώρες, εξάλλου, και πιο συγκεκριμένα το μπλοκ των κρατών των δυτικών Βαλκανίων η ένταξη στην Ε.Ε. παραμένει ένα μεγάλο όνειρο, παρά το γεγονός ότι για όσους βρίσκονται ήδη μέσα είναι κάτι παραπάνω από σαφές ότι η Ευρώπη δεν ήταν η… Γη της Επαγγελίας που είχαν ονειρευτεί. 

Σε κάθε περίπτωση, την ώρα που οι «10» γιόρταζαν τη δική τους επέτειο, οι υπό ένταξη βαλκανικές χώρες έβλεπαν το όνειρο τους να απομακρύνεται με τον γαλλογερμανικό άξονα να τους κλείνει, ομολογουμένως με τακτ, την πόρτα.

Βεβαίως, τίποτε επισήμως δεν έχει αποφασιστεί ακόμη. Η Ευρώπη έχει αφήσει όλες τις σημαντικές αποφάσεις της για μετά τις ευρωεκλογές και ειδικά το θέμα των Δυτικών Βαλκανίων πρόκειται να συζητηθεί στη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου. Όμως, δεδομένου ότι το ποιος κάνει… κουμάντο στην Ευρώπη είναι ευρύτερα γνωστό, το μήνυμα που έστειλε η Άνγκελα Μέρκελ και ο Εμανουέλ Μακρόν στην ειδική σύνοδο που διοργάνωσαν στο Βερολίνο, προσκαλώντας τους ηγέτες των κρατών της περιοχής ήταν σαφές: άφθονο τσάι και συμπάθεια μέσα σε ένα κλίμα… δημιουργικής ασάφειας όσον αφορά τη δέσμευση της Ε.Ε. σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα.

Βέβαια, όπως έλεγαν και οι παλιοί… το τάξιμο δεν χαλάει σπίτι. Το γαλλογερμανικό ντουέτο διαβεβαίωσε τους βαλκάνιους ηγέτες για την καλή πρόθεση της Ευρώπης να διατηρήσει ανοιχτή την προοπτική ένταξης τους. Όμως, ο Γάλλος πρόεδρος και η Γερμανίδα Καγκελάριος ξεκαθάρισαν πως υπάρχουν ακόμη πολλές, πολλές προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρωθούν και πιο συγκεκριμένα εκτεταμένες, βαθιές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα του κράτους και της νομοθεσίας τους.

Το προειδοποιητικό καμπανάκι ήχησε πιο δυνατά για τα Τίρανα. Ωστόσο, ακόμη και για την πιο… έτοιμη σε επίπεδο ευρωπαϊκής προσαρμογής και δομών Σερβία υπάρχει σοβαρό πρόβλημα που εντοπίζεται στην ανοιχτή πληγή των σχέσεων της με το Κόσσοβο, το οποίο σημειωτέον περιλαμβάνεται επίσης στους υπό ένταξη ενδιαφερόμενους.

Θυμίζουμε ότι η Σερβία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει το ανεξάρτητο Κόσσοβο, παράδειγμα που έχουν ακολουθήσει, για δικούς τους λόγους και κάποιες ακόμη χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα.

Η ευρωπαϊκή προοπτική και οι έξωθεν πιέσεις από Ευρωπαίους αλλά και Αμερικανούς ώθησαν από πέρυσι Βελιγράδι και Πρίστινα να καθίσουν τελικά στο τραπέζι σε αναζήτηση λύσης. Όμως, οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν προχωρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ η διαρροή πληροφοριών για πιθανή ανταλλαγή εδαφών, στα πλαίσια ενός συμβιβασμού, έβαλαν φωτιά στο εσωτερικό τους πεδίο.

Επιπλέον, φαίνεται ότι η επίμαχη ανταλλαγή εδαφών ήταν αμερικανική ιδέα, που δεν βρίσκει απόλυτα σύμφωνους τους Ευρωπαίους και δη, τους Γερμανούς. Δεν είναι τυχαίο ότι σε δηλώσεις του προ ημερών ο Κοσσοβάρος πρόεδρος Χασίμ Θάτσι σχολίασε επικριτικά ότι οι διαφωνίες στο εσωτερικό της Ε.Ε., μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, αλλά και μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ για τον χειρισμό των υποθέσεων της περιοχής απειλούν να αναζωπυρώσουν τις βίαιες εθνικές συγκρούσεις στα δυτικά Βαλκάνια.   

Στους αρνητικούς παράγοντες να προσθέσουμε βέβαια και το νέο πολιτικό προφίλ των ευρωπαϊκών θεσμών, όπως θα προκύψουν μετά τις ευρωεκλογές. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν θεαματική άνοδο των ευρωφοβικών και εθνικιστικών κομμάτων σε όλα τα κράτη μέλη, γεγονός που θα επηρεάσει σημαντικά τις ισορροπίες στη νέα Ευρωβουλή, στην κατεύθυνση των αποφάσεων, αλλά και στα κριτήρια για την επιλογή των προσώπων που θα διοριστούν στις θέσεις-κλειδιά.

Για παράδειγμα, στα τέλη της χρονιάς ολοκληρώνεται η θητεία του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στο τιμόνι της Κομισιόν, ο οποίος είχε προσωπικά δείξει ιδιαίτερη ζέση για την αναζωπύρωση της διεύρυνσης της Ε.Ε. και δη, για την προοπτική ένταξης των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων, στα πλαίσια ενός συνολικού «reboot» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Ο διάδοχος του, ειδικά αν είναι ο υπερσυντηρητικός Μάνφρεντ Βέμπερ, είναι λίαν αμφίβολο ότι θα θελήσει να ακολουθήσει το ίδιο μοτίβο.