Οι αγωγοί, η σκακιέρα και ο Τσάρος…

Στη σκακιέρα των μεγάλων ενεργειακών έργων, οι αντίπαλοι συνεχώς προωθούν τα πιόνια τους, για να αποκτήσουν στρατηγικό πλεονέκτημα. Με πρώτη τη Μόσχα, που για κάποιο διάστημα έδειξε να χάνει το παιχνίδι, αλλά διατηρεί τον έλεγχο κι ετοιμάζει αντεπίθεση… Στη σκακιέρα των μεγάλων ενεργειακών έργων, οι αντίπαλοι συνεχώς προωθούν τα πιόνια τους, για να αποκτήσουν στρατηγικό πλεονέκτημα. Με πρώτη τη Μόσχα, που για κάποιο διάστημα έδειξε να χάνει το παιχνίδι, αλλά διατηρεί τον έλεγχο κι ετοιμάζει αντεπίθεση…

Γράφει ο Κώστας Ψωμιάδης

Στα μέσα Ιανουαρίου, η γαλλική Le Monde Diplomatique διαπιστώνει πως η θέση και η ισχύς της Ρωσίας, στον τομέα της ενεργειακής διπλωματίας δεν έχει μεταβληθεί ούτε στο ελάχιστον, παρά τα όποια εμπόδια επιχείρησαν να ορθώσουν διάφορες δυνάμεις, που διατηρούν ανταγωνιστικά συμφέροντα.

Επιπλέον, οι προσπάθειες Ευρωπαίων και Αμερικανών να δώσουν πνοή και κυρίως επιχειρηματική προοπτική σε διάφορα σχέδια, που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Μόσχας, δείχνουν να οδηγούνται στο κενό.

Οι συνέταιροι και οι υποστηρικτές του Nabucco προβαίνουν σε απέλπιδες προσπάθειες για να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες ποσότητες φυσικού αερίου, που θα επιτρέψουν στον συγκεκριμένο αγωγό να καταστεί οικονομικά βιώσιμος.

Ωστόσο, ούτε η επίσκεψη Μπαρόζο σε Αζερμπαϊτζάν και Τουρκμενιστάν δείχνει πως μπορεί να αποδώσει καρπούς, οδηγώντας το σχέδιο σε νέο αδιέξοδο…

Δύο διαφορετικές ειδήσεις, που σημειώθηκαν μέσα στο Δεκέμβριο, πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες, αλλά αποτελούν ουσιαστικούς κρίκους στην αλυσίδα των εξελίξεων, για την προώθηση των ενεργειακών διασυνδέσεων.

Η πρώτη αφορά στη συμφωνία μεταξύ ρωσικής πλευράς και μετόχων της κοινοπραξίας CPC (Caspian Pipeline Consortium) για την αύξηση της μεταφορικής ικανότητας του πετρελαιαγωγού που συνδέει τα πολύ πλούσια κοιτάσματα της Κασπίας με το ρωσικό λιμάνι Νοβοροσίσκ.

Αυτό σημαίνει πως τα πετρέλαια που θα καταλήγουν στην ανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας θα είναι πολύ μεγαλύτερα και θα αναζητούν διέξοδο προς τις αγορές της Δύσης.

Η δεύτερη εξέλιξη αφορά στην υπογραφή του πρωτοκόλλου μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Σαμψούντα-Τσεϊχάν, την οποία ανέλαβε κοινοπραξία με τη συμμετοχή εταιρειών από τις δύο χώρες και από την Ιταλία.

Κι όσοι σπεύσουν να ισχυριστούν ότι μεταξύ των δύο γεγονότων δεν υπάρχει καμία σύνδεση, θα τους προτρέπαμε να μη βιαστούν…

Μέσω του αγωγού CPC -ο οποίος είναι και ο μοναδικός με συμμετοχή ιδιωτών, που λειτουργεί στη Ρωσία- μεταφέρονται ποσότητες πετρελαίου, εκτός των άλλων και από το τεράστιο πεδίο του Τενγκίζ, που ανήκει στο Καζαχστάν και στην αξιοποίησή του σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο αμερικανικός πολυεθνικός όμιλος Chevron.

Βεβαίως, η Μόσχα ποτέ δεν έδειξε ενθουσιασμένη με το ότι ξένοι όμιλοι έχουν «το πάνω χέρι» σε παρόμοια ενεργειακά προγράμματα των χωρών που ανήκουν στην ομάδων των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών.

Ωστόσο, το Κρεμλίνο, υπό τη στενή καθοδήγηση του Βλαντιμίρ Πούτιν, την τελευταία 5ετία έπαιξε το δικό του παιχνίδι, επιχειρώντας να… δαμάσει τα άγρια ιδιωτικά θηρία… Και το παιχνίδι αυτό ήταν ο υπερδιπλασιασμός της μεταφορικής ικανότητας του CPC, από τους 28 εκατ. σε 68 εκατ. τόνους το χρόνο.

Όταν, λοιπόν, οι ξένοι επενδυτές προσαρμόστηκαν σε όσα είχε ζητήσει η ρωσική πλευρά, το έργο της επέκτασης προχωρεί με τη βούλα και τις υπογραφές όλων των συνεταίρων… Μόνο που στην πορεία, οι διαδρομές αλλάζουν. Η ρωσική πλευρά πίεζε τη Chevron να αναλάβει ποσοστό στον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, έστω και με έμμεσο τρόπο, δηλαδή με τη συμμετοχή του Καζαχστάν στην κοινοπραξία του αγωγού.

Παράλληλα, αυτό θα εξασφάλιζε πως οι περισσότερες ποσότητες που θα προέρχονται από το Τενγκίζ, θα μεταφέρονταν μέσω του βαλκανικού αγωγού στις δυτικές αγορές. Τα σχέδια αυτά χάλασαν από τον… στενόμυαλο Μποϊκο Μπορίσοφ, τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας, που μία εμφανίζεται ως Δον Κιχώτης να κυνηγά… πετρελαιαγωγούς και την άλλη δηλώνει πρόθυμος να συζητήσει με τους εταίρους τους…

Πριν από λίγες ημέρες, ο επικεφαλής της ρωσικής Transneft Νικολάι Τόκαρεφ, που έχει αναλάβει το συντονισμό και τη διαχείριση της κοινοπραξίας του Μπουργκάς-Αλεξανδορύπολη δήλωσε πως το σχέδιο για τον συγκεκριμένο πετρελαιαγωγό «δεν έχει ‘παγώσει’, αλλά στην ουσία έχουν σταματήσει όλες οι εργασίες».

Από την άλλη πλευρά, οι περιορισμοί στη διέλευση των πετρελαιοφόρων από το Βόσπορο δημιουργούν την ανάγκη νέων «διαδρόμων» μεταφοράς «μαύρου χρυσού». Και η Τουρκία δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τα νέα σχέδια, τη στιγμή κατά την οποία ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του επιδιώκουν να ισχυροποιήσουν το προφίλ και το ειδικό βάρος της χώρας τους στην ευρύτερη περιοχή.

Έτσι, το 2009 ο τούρκος πρωθυπουργός συμφώνησε με τον Βλ. Πούτιν να προωθήσουν τον αγωγό Σαμψούντα-Τσεϊχάν, ενώ παράλληλα, η Άγκυρα αποκτούσε πρόσβαση και στον αγωγό αερίου South Stream, τη στιγμή κατά την οποία δεν είχε καμία εμπλοκή στον αρχικό σχεδιασμό…

Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης κάνουν λόγο για διαφορετικές απόψεις μεταξύ των ανθρώπων που συμμετέχουν στις αποφάσεις του Κρεμλίνου σχετικά με την προώθηση ενεργειακών έργων.

Μάλιστα, ισχυρίζονται πως ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης Ίγκορ Σέτσιν τηρεί μία σαφώς αντιτουρκική στάση, σε αντίθεση με τον ισχυρό άνδρα της Gazprom Αλεξέι Μίλλερ, λέγοντας μάλιστα πως οι δύο άνδρες είναι στα μαχαίρια…

Η τακτική αυτή είναι η καλύτερη, ώστε τα ρωσικά συμφέροντα να προωθηθούν με επιτυχία στο εξωτερικό…
Και η προώθηση αυτών των συμφερόντων σημαίνει πως δεν μένει χώρος για τους ανταγωνιστές της Μόσχας! Για παράδειγμα, τον Nabucco τον ονομάζουν «αγωγό χωρίς αέριο», ενώ οι εξελίξεις στον South Stream έχουν προκαλέσει την ανησυχία της Ουκρανίας (χάνει πόρους από την transit μεταφορά μέσω του εδάφους της) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ανησυχεί για εξάρτηση από τα ρωσικά ενεργειακά συμφέροντα).

Ακόμη και να κατασκευαστούν οι υπόλοιποι αγωγοί, για να λειτουργήσουν θα πρέπει να τροφοδοτηθούν από το αέριο που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ρωσίας. Επιπλέον, η Μόσχα έχει ολοκληρώσει το πλέγμα των συμφωνιών με όλες τις χώρες, απ’ όπου θα περάσει ο South Stream και μάλιστα πολλές από αυτές (Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Αυστρία) συμμετέχουν και στον ανταγωνιστικό Nabucco…

Το πλέγμα των εξελίξεων αφήνει την αίσθηση ότι το Κρεμλίνο έχει αποφασίσει με ποιους θα συνεργαστεί και σε ποιους θα γυρίσει την πλάτη, είτε πρόκειται για πετρελαιαγωγούς, είτε για αγωγούς αερίου…

Σύμφωνα με όσα διαφαίνονται από επίσημες και ανεπίσημες δηλώσεις και κινήσεις, η Μόσχα λέει σχεδόν ευθέως: «Σε όποιον αρέσουμε, για τους άλλους δεν θα μπορέσουμε…».

Αυτό είπε ο Βλαδίμηρος στον Μπορίσοφ, αυτό ενδεχομένως να πει και στον δικό μας, εφόσον διαπιστώσει πως δεν υπάρχει και τόση διάθεση στην Αθήνα να προωθήσει τις κοινές ελληνορωσικές business.

Το ουσιαστικό ερώτημα, ωστόσο, είναι: «Ποιος τρελός σε αυτή τη φάση θα τα ‘σπάσει’ με τη Μόσχα, σε θέματα ενεργειακών υποδομών;».

Το κακό είναι πως οι δικοί μας, πριν απαντήσουν, πρέπει να πάρουν την έγκριση της τρόικας… Κι αυτό επίσης μην το θεωρήσετε άσχετο με όλες τις άλλες εξελίξεις, περί των αγωγών που μας ενδιαφέρουν…