Για το δικό μας κορίτσι που «διάβασε» το πλήρες γονιδίωμα του μαλλιαρού μαμούθ

Ιστορίες διαλέγω και γράφω συχνά – πυκνά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες.

Ιστορίες ανθρώπων, νέων παιδιών, που μπορούν να αποτελέσουν πρώτυπο, για να βγάλουμε τον καλυτερό μας εαυτό.

Γιατί τον χειρότερο τον έχουμε βγάλει…

Να ένα “δικό” μας κορίτσι που θα μπορούσε να προβάλει σαν πρώτυπο η ελλήνική τηλεόρση αντί για τις “ακτοίκητες” δήθεν σελεμπριτι.

Την ώρα που εκείνες συζητούν τι χρώμα θα βάψουν τα νύχια τους, η δική μας Ελευθερία ερευνά τον πληθυσμό και την ειδογένεση του γένους Dicrostonyx κατά την Ύστερη Πλειστόκαινη περίοδο…

Την 40χρονη, πλέον, παλαιογενετίστρια Ελευθερία Παλκοπούλου, με καταγωγή από της Ράχες Φθιώτιδας, είναι επικεφαλής των γενετικών ερευνών της Διεθνούς επιστημονικής ομάδας του Χάρβαρντ και του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης.

Η δική της διεθνής επιστημονική ομάδα της «διάβασε» το πλήρες γονιδίωμα του μαλλιαρού μαμούθ. Το επίτευγμα της, μεταξύ άλλων, αποκαλύπτει πως τα μαμούθ γνώρισαν ένα μάλλον μοναχικό τέλος, αφού υπέφεραν δύο μεγάλες πληθυσμιακές συρρικνώσεις, προτού εξαφανιστούν τελείως.

Οι ερευνητές της ανέλυσαν δείγματα καλοδιατηρημένου DNA από δύο μαμούθ. Το ένα ζούσε πριν από περίπου 4.300 χρόνια στην αρκτική νήσο Βράνγκελ της Ρωσίας και το άλλο στη βορειοανατολική Σιβηρία πριν από 44.800 χρόνια. Η ομάδα της Ελευθερίας έχει ερευνητές από τις ΗΠΑ, τη Σουηδία, τον Καναδά και τη Ρωσία. Τα αποτελέσματα των ερευνών τους δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό βιολογίας “Current Biology”.

Τα συμπεράσματα όλων των αναλύσεων υποδηλώνουν μια σημαντική πληθυσμιακή πίεση πριν από 300.000 χρόνια και μια δεύτερη πριν από 12.000 χρόνια που για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους συρρίκνωσε το είδος σε εκατοντάδες. Ένα μικρό κομμάτι του πληθυσμού έζησε στην αρκτική νήσο Βράνγκελ για 6.000 χρόνια όντας και το τελευταίο του είδους τους.

«Προτού απαντήσουμε στο κατά πόσο κάτι τέτοιο θα είναι εφικτό στο εγγύς μέλλον, υπάρχουν σημαντικά ηθικά ζητήματα που πρέπει πρώτα να εξετασθούν. Πόσα μαμούθ θα χρειάζονταν για να είναι βιώσιμος ένας πληθυσμός τους; Δεν θα ήταν καλύτερα οι προσπάθειες να στραφούν στη διατήρηση ζωντανών ειδών που κινδυνεύουν;» δήλωσε η Ελληνίδα καθηγήτρια στο Reuters.

Οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναλύουν δείγματα DNA από διαφορετικές χρονικές στιγμές για να καταλάβουν καλύτερα την εξέλιξη των μαμούθ που πρώτο εμφανίστηκαν στη Σιβηρία πριν από περίπου 700.000 χρόνια.

Η Ελευθερία Παλκοπούλου είναι παλαιοβιολόγος του Τμήματος Ζωολογίας του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης και του Τμήματος Βιοπληροφορικής και Γενετικής του Σουηδικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας. Πήρε το πτυχίο Βιολογίας από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης το 2006 και έκανε το μεταπτυχιακό της στη Βιολογία στο Uppsala University στη Σουηδία το 2009, όπου και υπήρξε ερευνητική βοηθός στα τμήματα Βιολογίας του ιδίου πανεπιστημίου. Τον Ιανουάριο του 2015 τελείωσε το διδακτορικό της στη Μοριακή Συστηματική και Εξέλιξη από το Σουηδικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.

Είναι εκείνη που στα 32 της μαζι με τους συνεργάτες της από το Χάρβαρντ και το γερμανικό πανεπιστήμιο του Πότσνταμ ανέλυσαν το DNA δύο αρχαίων ευρωπαϊκών ελεφάντων που ζούσαν στη Γερμανία πριν από 120.000 χρόνια και ανέτρεψαν όσα γνωρίζαμε.για το παρελθόν των ελεφάντων.

Η νέα ανάλυση του αρχαίου γονιδιώματός τους αποκαλύπτει στοιχεία που οδηγούν στο να ξαναφτιαχθεί το οικογενειακό δέντρο των υπέροχων αυτών τεράστιων θηλαστικών.

Οι σύγχρονοι ελέφαντες ταξινομούνται σε τρία είδη: τον ασιατικό (Elephas maximus) και δύο αφρικανικούς, ένα των δασών (Loxodonta cyclotis) και ένα της σαβάνας (Loxodonta africana). Ο διαχωρισμός των αφρικανικών ελεφάντων σε δύο ξεχωριστά είδη έγινε μόλις το 2010 (έως τότε θεωρούνταν ένα ενιαίο είδος).

Η ανακάλυψη προηγούμενων απολιθωμάτων είχε οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι υπήρχε ένας αρχαίος πρόγονος του ελέφαντα με σχεδόν ίσιους χαυλιόδοντες (Paleoloxodοn antiquus), που ζούσε στα ευρωπαϊκά δάση πριν περίπου 100.000 χρόνια και ο οποίος υποτίθεται ότι ήταν στενός συγγενής του ασιατικού ελέφαντα. Η ανάλυση της ομάδας της Ελευθερίας Παλκοπούλου δείχνει πως ο αρχαίος ευρωπαϊκός ελέφαντας συγγενεύει πολύ πιο στενά με τον αφρικανικό των δασών.

Μάλιστα οι σημερινοί αφρικανικοί ελέφαντες των δασών είναι πιο στενοί συγγενείς με τους εξαφανισμένους πλέον ευρωπαϊκούς ελέφαντες, από ό,τι με τους σημερινούς ελέφαντες της αφρικανικής σαβάνας. Ακόμη, όπως αποκαλύπτει η σύγκριση με γονιδιώματα των μαμούθ, στο παρελθόν πολλά διαφορετικά είδη ελεφάντων και μαμούθ ήλθαν σε επιμιξίες.

Ειδικά οι αρχαίοι ευρωπαϊκοί ελέφαντες είχαν διασταυρωθεί τόσο με ασιατικούς ελέφαντες, όσο και με τριχωτά μαμούθ. Ενώ οι αφρικανικοί ελέφαντες των δασών και της σαβάνας διασταυρώνονταν εδώ και χιλιάδες χρόνια (και συνεχίζουν ακόμη).

Η Παλκοπούλου και οι συνεργάτες της από το Χάρβαρντ και το γερμανικό πανεπιστήμιο του Πότσνταμ έκαναν τη σχετική ανακοίνωση στο 7ο Διεθνές Συμπόσιο Βιομοριακής Αρχαιολογίας στην Οξφόρδη, σύμφωνα με το “Nature” και η ανακοίνωση αυτή θεωρείται ορόσημο στην παλαιογενετική.