Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής: Πολιτικοί κίνδυνοι για την οικονομία

Πρωτογενές πλεόνασμα 2,65 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό της Γενικής Κυβέρνησης κατέγραψε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή στην τριμηνιαία έκθεσή του για την ελληνική οικονομία.

Ωστόσο, το ΓΠΚΒ επισημαίνει ότι η ελληνική οικονομία θα έλθει αντιμέτωπη με πολιτικούς κινδύνους, όπως η αδυναμία σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης μετά τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές και η πολιτική όξυνση, Τονίζει δε ότι “το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να έχει συνεχή στόχο την συστηματική ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών ώστε να αποφευχθεί ενδεχόμενη υποβάθμιση της ποιότητας διακυβέρνησης και της εμπιστοσύνης στο κράτος δικαίου, κάτι που θα επέφερε αρνητικές οικονομικές συνέπειες μακροχρόνια.”

Αναλυτικά, στην έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή επισημαίνονται τα εξής:

1) Το ενοποιημένο πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου του 2022 καταγράφει πρωτογενές πλεόνασμα 2.657 εκατ. ευρώ που ισοδυναμεί με βελτίωση 12.177 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021.

Ο κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζει ταμειακό πρωτογενές αποτέλεσμα (πρωτογενές έλλειμμα 350 εκατ. ευρώ) αυξημένο κατά 6.829 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021. Στην πλευρά των εσόδων, εμφανίζονται αυξημένα τα φορολογικά έσοδα κατά 6.955 εκατ. ευρώ, και μειωμένα τα μη φορολογικά και μη τακτικά έσοδα κατά 156 εκατ. ευρώ και τα έσοδα του ΠΔΕ κατά 989 εκατ. ευρώ. Επισημαίνεται ότι, στα φορολογικά έσοδα, τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος εμφανίζονται αυξημένα κατά 2.053 εκατ. ευρώ, τα έσοδα από τον ΦΠΑ κατά 3.611 εκατ. ευρώ και τα έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης (ΕΦΚ) κατά 330 εκατ. ευρώ. Επισημαίνεται επίσης ότι, στα μη φορολογικά και μη τακτικά έσοδα του Κράτους συμπεριλαμβάνεται η είσπραξη της πρώτης δόσης, ποσού 1.718 εκατ. ευρώ, από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) (ενώ οι αντιστοιχούσες δαπάνες ανέρχονται σε 1.571 εκατ. ευρώ).

Στην πλευρά των δαπανών του Κρατικού Προϋπολογισμού παρατηρείται μείωση κατά 2.014 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021, η οποία αποδίδεται στην μείωση των πρωτογενών δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού κατά 2.333 εκατ. ευρώ και των δαπανών για τόκους κατά 94 εκατ. ευρώ, ενώ οι δαπάνες του ΠΔΕ και Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αυξήθηκαν κατά 413 εκατ. ευρώ.

Στους υπόλοιπους υποτομείς της Γενικής Κυβέρνησης, τα Νομικά Πρόσωπα εμφανίζουν αυξημένα έσοδα κατά 7.350 εκατ. ευρώ και αυξημένες δαπάνες κατά 5.648 εκατ. ευρώ, καταλήγοντας σε ένα ταμειακό πρωτογενές αποτέλεσμα (πρωτογενές πλεόνασμα 3.268 εκατ. ευρώ) αυξημένο κατά 1.633 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021. Η αύξηση των εσόδων των Νομικών Προσώπων οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εσόδων από μεταβιβάσεις κατά 3.504 εκατ. ευρώ (κυρίως από τον κρατικό προϋπολογισμό) και από φόρους κατά 2.959 εκατ. ευρώ (το τελευταίο δεν φαίνεται στη συνοπτική ταξινόμηση του πίνακα που ακολουθεί). Η αύξηση των δαπανών των Νομικών Προσώπων οφείλεται κυρίως στην αύξηση των δαπανών για επιδοτήσεις κατά 3.981 εκατ. ευρώ, καθώς και για μεταβιβάσεις κατά 775 εκατ. ευρώ (τα τελευταία δεν φαίνονται στη συνοπτική ταξινόμηση του πίνακα που ακολουθεί).

Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) καταγράφουν αυξημένα έσοδα κατά 445 εκατ. ευρώ και αυξημένες δαπάνες κατά 399 εκατ. ευρώ, με συνέπεια το πρωτογενές αποτέλεσμά τους (πρωτογενές πλεόνασμα 102 εκατ. ευρώ) να είναι αυξημένο κατά 34 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021. Η αύξηση των εσόδων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εσόδων από φόρους κατά 231 εκατ. ευρώ. Η αύξηση των δαπανών των ΟΤΑ οφείλεται κυρίως σε αυξημένες αγορές αγαθών και υπηρεσιών κατά 278 εκατ. ευρώ (το τελευταίο δεν φαίνεται στη συνοπτική ταξινόμηση του πίνακα που ακολουθεί).

Οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) καταγράφουν αυξημένα έσοδα κατά 2.215 εκατ. ευρώ και αυξημένες δαπάνες κατά 488 εκατ. ευρώ, με συνέπεια την αύξηση του πρωτογενούς αποτελέσματός τους (πρωτογενές πλεόνασμα 1.915 εκατ. ευρώ) κατά 1.729 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021. Η αύξηση των εσόδων των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης οφείλεται κυρίως στην αύξηση των μεταβιβάσεων κατά 694 (κυρίως από τον Κρατικό Προϋπολογισμό), καθώς και στην αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1.489 εκατ. ευρώ (το τελευταίο δεν φαίνεται στη συνοπτική ταξινόμηση του πίνακα που ακολουθεί). Η αύξηση των δαπανών των ΟΚΑ οφείλεται κυρίως σε αύξηση των δαπανών για κοινωνικές παροχές κατά 398 εκατ. ευρώ (το τελευταίο δεν φαίνεται στη συνοπτική ταξινόμηση του πίνακα που ακολουθεί).

Τέλος, η μεγαλύτερη αύξηση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων της Γενικής Κυβέρνησης κατά 1.001 εκατ. ευρώ το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου του 2022 έναντι μικρότερης αύξησης κατά 691 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο δεκάμηνο του 2021 είχε μεγαλύτερη αρνητική επίπτωση στο πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης το δεκάμηνο του 2022.

2) Η οικονομία θα έλθει αντιμέτωπη με πολιτικούς κινδύνους. Στις αβεβαιότητες για τον σχηματισμό σταθερής κυβέρνησης στις επερχόμενες εκλογές πρέπει να προστεθεί η όξυνση της πολιτικής πόλωσης. Από την πλευρά μας, οφείλουμε να επισημάνουμε τη σημασία των θεσμών στην οικονομική ανάπτυξη. Ειδικότερα, η αποτελεσματική λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών παρέχει προστασία και αποτελεί μοχλό ενίσχυσης της εύρυθμης λειτουργίας της οικονομίας. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η ελευθερία του Τύπου παρέχουν τις θεσμικές εγγυήσεις για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας ώστε να συνεχίζεται απρόσκοπτα η οικονομική δραστηριότητα, τη δικαιότερη αναδιανομή του εισοδήματος ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική ομαλότητα και τη διαφάνεια και λογοδοσία στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος ώστε να επιτυγχάνεται η δημοσιονομική σταθερότητα. Το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να έχει συνεχή στόχο την συστηματική ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών ώστε να αποφευχθεί ενδεχόμενη υποβάθμιση της ποιότητας διακυβέρνησης και της εμπιστοσύνης στο κράτος δικαίου, κάτι που θα επέφερε αρνητικές οικονομικές συνέπειες μακροχρόνια.

3) Οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία είναι αυξημένοι λόγω ενός ευρέος φάσματος παραγόντων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τις παγκόσμιες οικονομικές επιδόσεις. Οι πιο εμφανείς κίνδυνοι αφορούν:

Την ενδεχόμενη αδυναμία της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής να συγκρατήσει τον πληθωρισμό με αποτέλεσμα μια πιο έντονη περιοριστική νομισματική πολιτική στο μέλλον που θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή και στην απασχόληση. Από την άλλη πλευρά, η άσκηση υπέρμετρης περιοριστικής νομισματικής πολιτικής θα μπορούσε να βυθίσει πολλές οικονομίες σε παρατεταμένη ύφεση. Οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να διαχειριστούν μια ιδιαιτέρως δύσκολη κατάσταση σε συνθήκες διεθνούς αβεβαιότητας και πολλαπλών διαταραχών, καθιστώντας την εκτίμηση του βαθμού άσκησης περιοριστικής νομισματικής πολιτικής δύσκολη.
Τις περαιτέρω διαταραχές στις τιμές της ενέργειας που θα παραμείνουν ιδιαίτερα ευαίσθητες στην πορεία του πολέμου στην Ουκρανία και στην ενδεχόμενη αναζωπύρωση άλλων γεωπολιτικών συγκρούσεων. Ο οικονομικός αντίκτυπος της διαταραχής θα είναι εντονότερος στην Ευρώπη, λόγω του υψηλού βαθμού εξάρτησης από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και τις δυσκολίες εύρεσης εναλλακτικών προμηθευτών. Τα χαμηλά εισοδήματα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, καθώς η στήριξη της δημοσιονομικής πολιτικής είναι ζωτικής σημασίας για τη θωράκισή τους.
Την ενίσχυση του δολαρίου που δημιουργεί εισαγόμενο πληθωρισμό στις υπόλοιπες χώρες επιδεινώνοντας την ανταγωνιστικότητα και οδηγώντας τις κεντρικές τους τράπεζες σε ακόμα πιο περιοριστικές πολιτικές προκειμένου να ενισχύσουν τα εθνικά τους νομίσματα.
Ο συνδυασμός αυξημένων επιτοκίων και ανατίμησης του δολαρίου θα καταστήσει ακριβότερη την εξυπηρέτηση του χρέους που συσσωρεύτηκε στη διάρκεια της πανδημίας, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες οικονομίες που τιμολογούν το χρέος τους σε δολάρια. Δεδομένου του μεγάλου όγκου εισαγωγών και του περιορισμένου δημοσιονομικού χώρου αυτών των χωρών, οποιαδήποτε απώλεια πρόσβασης στις αγορές βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης θα έχει σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Μια σοβαρή κρίση χρέους σε αυτές τις οικονομίες θα μπορούσε να επισπεύσει μια παγκόσμια ύφεση.
Τέλος, ο κίνδυνος της πανδημίας εξακολουθεί να υπάρχει. Ενώ οι πιο πρόσφατες παραλλαγές του κορωνοϊού είναι λιγότερο θανατηφόρες από προηγούμενες και παρουσιάζουν πολύ πιο διαχειρίσιμα ποσοστά νοσηλείας, είναι επίσης εξαιρετικά μεταδοτικές. Επίσης, η εμφάνιση πιο επιθετικών παραλλαγών παραμένει πιθανή ειδικά σε περιοχές με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού. Χαρακτηριστική είναι η έξαρση των κρουσμάτων στην Κίνα μετά τη χαλάρωση των αυστηρών περιορισμών.