Οι επισημάνσεις Πούτιν για τη Δύση, οι BRICS και η σινορωσική σύγκλιση

Tου Νότη Μαριά*
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά του Βλαντιμίρ Πούτιν στο τεράστιο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ που ξεπερνά τα 33 τρισ. δολάρια.

Η αναφορά αυτή, πέραν του ότι αποτελεί ιδιαίτερη αιχμή για την οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ΗΠΑ, φέρνει άμεσα στο νου μας τις δηλώσεις του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζερόμ Πάουελ, ο οποίος στις 04.02.2024 έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για το υπερβολικό δημόσιο χρέος του ομοσπονδιακού κράτους των ΗΠΑ, όχι μόνο γιατί βρίσκεται πλέον σε δυσθεώρητα επίπεδα, δηλαδή ξεπέρασε το αστρονομικό ποσό των 33 τρισ. δολαρίων, αλλά κυρίως γιατί όπως επισήμανε ρητά ο ίδιος, το χρέος αυτό έχει πλέον καταστεί μη βιώσιμο καθώς η ισχνή οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ δεν μπορεί να το εξυπηρετήσει.

Ως εκ τούτου, το επόμενο ζήτημα που πρόκειται να προκύψει είναι είτε ότι οι ΗΠΑ θα κινδυνεύσουν με χρεοκοπία είτε θα μπουν σε μια φάση σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής με λιτότητα και μείωση των δημοσίων δαπανών, προκειμένου να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν αυτό το τεράστιο δημόσιο χρέος. Γεγονός που σημαίνει, βέβαια, μείωση των ομοσπονδιακών δαπανών, άρα και της χρηματοδότησης με όπλα και δάνεια της ίδιας της Ουκρανίας.

Η αμέσως επόμενη ενδιαφέρουσα επισήμανση, θα μπορούσε να πει κανείς, είναι η παρατήρηση Πούτιν ότι η Ρωσία, παρά τις κυρώσεις από τη Δύση, τελικά τα τελευταία δύο χρόνια είχε μια εξαιρετική οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, αντί οι κυρώσεις της Δύσης να διαλύσουν τη ρωσική οικονομία, τελικά την ωφέλησαν. Άλλωστε είναι γνωστό ότι, λόγω των δυτικών κυρώσεων, πάνω από 50 δισ. ευρώ ιδιωτικά ρωσικά κεφάλαια «έκαναν φτερά» από τη Δύση και επέστρεψαν στη Ρωσία, όπου και επενδύθηκαν σε σημαντικούς τομείς.

Συνεχίζοντας την ανάλυσή του για τις οικονομικές κυρώσεις, είναι εξαιρετικά σημαντική η παρατήρηση του Βλαντιμίρ Πούτιν και μάλιστα με παράθεση οικονομικών στοιχείων ότι, η Ουάσιγκτον με την επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας αλλά και άλλων χωρών, στην ουσία αυτό που έκανε είναι «να πυροβολήσει τα ίδια της τα πόδια». Και αυτό γιατί δυναμίτισε τον ρόλο του δολαρίου, τόσο ως νομίσματος για τη διενέργεια των διεθνών οικονομικών συναλλαγών όσο βέβαια και ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Αποτέλεσμα ήταν να διεξάγονται πλέον σημαντικές παγκόσμιες οικονομικές συναλλαγές, μεταξύ της Ρωσίας, της Κίνας, της Ινδίας και άλλων χωρών, όχι πλέον σε δολάρια και ευρώ αλλά σε γουάν, σε ρούβλια και άλλα νομίσματα.

Το επόμενο συμπέρασμα που βγαίνει από τα παραπάνω είναι ότι, καθώς οι ΗΠΑ και οι άλλες χώρες των G7 όπως και η Ε.Ε. έχουν προχωρήσει στο «πάγωμα», τόσο των κρατικών ρωσικών κεφαλαίων άνω των 200 δισ. ευρώ όσο και αρκετών δεκάδων δισ. ευρώ ιδιωτικών ρωσικών κεφαλαίων, τα διάφορα κράτη, όπως είναι η Κίνα, η Σαουδική Αραβία κ.λπ. που συνήθως αγόραζαν αμερικανικά κρατικά ομόλογα χρηματοδοτώντας το τεράστιο αμερικανικό χρέος, έχουν αρχίσει όχι μόνο να περιορίζουν τις αγορές τους σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα, αλλά στην ουσία κάθε μήνα «ξεφορτώνονται» αρκετά δισ. δολάρια σε κρατικά αμερικανικά ομόλογα.

Ταυτόχρονα, τα ιδιωτικά κεφάλαια αποφεύγουν, πλέον, τις επενδύσεις τους στις χώρες των G7 καθώς φοβούνται ότι θα έχουν την τύχη των ιδιωτικών ρωσικών κεφαλαίων, τα οποία μέσα σε μια νύχτα χάθηκαν αφού οι αρχές της G7 τα «πάγωσαν» και ουσιαστικά τα κατάσχεσαν. Στην ουσία, αυτό που ανέδειξε ο Βλαντιμίρ Πούτιν και το οποίο δεν είδα πουθενά να αναφέρεται στα δημοσιεύματα του δυτικού Τύπου που ασχολήθηκαν με τη συνέντευξή του, είναι ότι οι ΗΠΑ με τις κυρώσεις τους δυναμίτισαν τις βασικές αρχές της ελεύθερης οικονομίας και κατ’ επέκταση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο υποτίθεται ότι προασπίζονται.

Επιπλέον, οι αναφορές του Πούτιν στην Κίνα, στις BRICS και στον νέο πολυπολικό κόσμο, ο οποίος αναπτύσσεται, έδωσαν το στίγμα του ρόλου της Ρωσίας στην παγκόσμια σκηνή. Και αυτός φυσικά δεν είναι άλλος από τη στήριξη στην περαιτέρω ανάπτυξη ενός πολυπολικού παγκόσμιου συστήματος. Οι επισημάνσεις Πούτιν για τη δυναμική οικονομική ανάπτυξη της Κίνας αλλά και της Ινδονησίας, στην ουσία αυτό που κάνουν είναι να καταδείξουν ότι, η ίδια η δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης συγκεκριμένων χωρών, όπως βέβαια και των BRICS είναι αναπόφευκτη, γεγονός που σημαίνει ότι η Δύση οφείλει να αποδεχθεί αυτή τη νέα οικονομική πραγματικότητα και να προσαρμοστεί ανάλογα, αντί να πολεμά το αναπόφευκτο και να πηγαίνει κόντρα στο οικονομικό ρεύμα της εποχής. Άλλωστε, η οικονομική ανάπτυξη των BRICS θα μπορούσε να είναι μια νέα ευκαιρία για την ίδια την ανάπτυξη των χωρών των G7, αν «καβαλήσουν το οικονομικό κύμα» αντί να πηγαίνουν κόντρα σε αυτό, με το να εγκαινιάζουν πολιτικές οι οποίες περιορίζουν αντί να αναπτύσσουν το παγκόσμιο εμπόριο.

Μάλιστα, άμεσα συνυφασμένη με το ζήτημα αυτό είναι η δημιουργία ενός ενιαίου παγκόσμιου συστήματος ασφάλειας, προφανώς γύρω από τον ΟΗΕ και όχι ο διαχωρισμός του πλανήτη σε δύο γεωστρατηγικά μπλοκ με αποτέλεσμα την εγκαινίαση ενός νέου ψυχρού πολέμου, ο οποίος ενδεχομένως θα μπορούσε να οδηγήσει και σε χειρότερες περιπέτειες όλη την ανθρωπότητα.

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα, θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι, από τη συνέντευξη Πούτιν προκύπτει πως η Ρωσία βρίσκεται, πλέον, σε μια ανεπίστρεπτη πορεία οικονομικής και γεωστρατηγικής σύγκλισης με την Κίνα, για την οποία άλλωστε ο Πούτιν μίλησε με κολακευτικά λόγια επισημαίνοντας ότι, η φιλοσοφία της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής -σε αντίθεση με την πολιτική των ΗΠΑ- δεν είναι επιθετική, αλλά αντίθετα επιδιώκει πάντοτε τον συμβιβασμό. Επιπλέον, αφού αναφέρθηκε και στους γνωστούς ιστορικούς δεσμούς των δύο λαών, στην ουσία κατέδειξε ότι το μέλλον της Ρωσίας βρίσκεται στην Ασία και όχι στην Ευρώπη.

Αυτό κατά τη γνώμη μας σηματοδοτεί την αλλαγή της πάγιας ρωσικής πολιτικής, την οποία εγκαινίασε ο Μεγάλος Πέτρος, για στροφή και άνοιγμα της Ρωσίας προς την Ευρώπη. Τη νέα αυτή πορεία της Ρωσίας προς την Ανατολή «έστρωσαν» με τις αντιρωσικές τους πολιτικές η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ. Νομίζω όμως ότι, πέραν τούτων, η ίδια η οικονομική εξέλιξη αργά η γρήγορα θα οδηγούσε τη Ρωσία προς την Ασία, η οποία είναι η ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή και το λιώσιμο των πάγων στη Σιβηρία, θα καταστήσει τις αχανείς αυτές εκτάσεις της ασιατικής Ρωσίας μοχλό οικονομικής μεγέθυνσης για τη νέα εποχή, με την ανάπτυξη των ρωσικών πόλεων που βρίσκονται στα σύνορα με την Κίνα και στις ακτές απέναντι από την Ιαπωνία αλλά και στις υπόλοιπες ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, όπως είναι η Θάλασσα του Οχότσκ και η Βερίγγειος Θάλασσα.

* Καθηγητής Θεσμών της Ε.Ε. στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην ευρωβουλευτής, πρόεδρος του κόμματος Ελλάδα – Ο Άλλος Δρόμος