Όταν οι αγορές τιμωρούν… το γείτονα
O νέος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε και ο «σουλτάνος» Ερντογάν καταλαβαίνουν αυτές τις ημέρες τι σημαίνει τιμωρία από τις αγορές. Καλό θα είναι να μη χρειασθεί κι εμείς να το θυμηθούμε.
Στην Τουρκία, μια μεγάλη, αναδυόμενη οικονομία με ισχυρή ανάπτυξη για πολλά χρόνια, αλλά και μεγάλες ανισορροπίες, η συνεχής φυγή διεθνών κερδοσκοπικών κεφαλαίων (το λεγόμενο “hot money”), που επιταχύνθηκε από την άστοχη διπλωματική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, είναι μια μορφή «τιμωρίας» για την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος, ακολουθώντας δικές του δοξασίες, μάλλον ισλαμικής προέλευσης, πιστεύει ότι μπορεί να ελέγξει τον πληθωρισμό με μείωση των επιτοκίων (η οικονομική επιστήμη διδάσκει, βεβαίως, το ακριβώς αντίθετο). Και έχει επιβάλει πολιτικό έλεγχο στην κεντρική τράπεζα, περιορίζοντας τις δυνατότητές της να προσαρμόσει τα επιτόκια στον αυξημένο πληθωρισμό, ώστε να περιορισθούν και οι εκροές κεφαλαίων και να σταθεροποιηθεί η λίρα.
Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν θέλει απλώς να συνεχίσει την ίδια πολιτική που έφερε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη επί των ημερών του, αλλά έχει εξαντλήσει τα όριά της. Θέλει να κρατήσει ανοικτό το… τούρμπο της πιστωτικής επέκτασης, για να διατηρηθεί υψηλός ο ρυθμός ανάπτυξης και να μείνουν ικανοποιημένοι οι φτωχότεροι Τούρκοι, που αποτελούν τους βασικούς υποστηρικτές του.
Όλα θα πήγαιναν σύμφωνα με το σχέδιο Ερντογάν, αν δεν υπήρχαν αυτοί οι «δύστροποι» ιδιώτες επενδυτές, που αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από τη χώρα, επειδή βλέπουν ότι ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα έχει φθάσει στα όρια της υπερβολής, ενώ τα επιτόκια της λίρας είναι υπερβολικά χαμηλά για να τους αποζημιώσουν.
Το μήνυμα που στέλνει η αγορά στον «σουλτάνο», που είναι δύσκολα διαχειρίσιμο όσες υπερεξουσίες και αν έχει, είναι απλό: «αν συνεχίσεις έτσι, η στρόφιγγα της χρηματοδότησης κλείνει και θα πρέπει να απευθυνθείς στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο».
Παρεμφερές είναι το μήνυμα και προς τον Ιταλό πρωθυπουργό, Τζουζέπε Κόντε, ο οποίος έχει μια πολύ δύσκολη αποστολή: να συμβιβάσει τη λαϊκιστική οικονομική ατζέντα των δύο κομμάτων που έχουν συγκροτήσει κυβέρνηση στην Ρώμη με τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού πλαισίου δημοσιονομικών κανόνων, αλλά και της αγοράς ομολόγων.
Το μεγάλο τεστ της ιταλικής κυβέρνησης έρχεται πολύ σύντομα, με την κατάρτιση του πρώτου προϋπολογισμού της, ο οποίος θα συζητηθεί και με τις ευρωπαϊκές αρχές. Αν η Κομισιόν δεν ικανοποιηθεί, επειδή η ιταλική κυβέρνηση θα θελήσει να κάνει πραγματικότητα κάποιες από τις διακηρύξεις της (μείωση φόρων, αύξηση συντάξεων), οι… τιμωροί της αγοράς ομολόγων θα πάρουν τα όπλα τους.
Ήδη οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά είναι ανεβασμένες σε επίπεδα που δεν θεωρούνται συμβατά με τη βιωσιμότητα του ιταλικού χρέους, το οποίο ξεπερνά το 130% του ΑΕΠ. Αν παραμείνουν σε αυτά τα ύψη, ή αυξηθούν, θα αρχίσει πάλι η εξαιρετικά δυσάρεστη συζήτηση για τη θέση της Ιταλίας στην ευρωζώνη, που είχε σταματήσει το 2013, όταν ο Μάριο Ντράγκι δεσμεύθηκε να κάνει «ό,τι χρειασθεί» για να διασωθεί το ευρώ.
Ίσως η ιταλική κυβέρνηση να κάνει, την ύστατη στιγμή, μια στροφή προς την οικονομική ορθοδοξία της Ευρώπης και των αγορών, για να αποφύγει τα χειρότερα -αν χρειασθεί να διασωθεί, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ από την πρωτογενή αγορά, που όμως προϋποθέτουν ότι η Ιταλία θα υπογράψει το δικό της μνημόνιο και οι λαϊκιστές της Ρώμης, ουσιαστικά, θα χάσουν το τιμόνι της οικονομικής πολιτικής.
Γεγονός είναι, πάντως, ότι και στην περίπτωση της Ιταλίας οι αγορές είναι αυτές που επιβάλλουν την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής. Όποιος πολιτικός θέλει να κάνει τα δικά του, βλέπει τη στρόφιγγα της χρηματοδότησης να κλείνει και γνωρίζει ότι θα πρέπει να «υποταχθεί» σε ένα διεθνές πρόγραμμα διάσωσης με σκληρούς όρους.
Γιατί έχουν για μας σημασία οι περιπέτειες των γειτόνων μας; Γιατί σε λίγο και η Ελλάδα θα βρίσκεται στο πέλαγος των αγορών, με την επίσημη λήξη του προγράμματος διάσωσης, και, όσο και αν διαθέτει ισχυρή υποστήριξη από το «μαξιλάρι» των 24,1 δισ. ευρώ δεν έχει τα περιθώρια να έλθει σε αντιπαράθεση με την αγορά ομολόγων, που είχε κλείσει πριν από οκτώ χρόνια τις πύλες της για την Ελλάδα, οδηγώντας τη χώρα στα προγράμματα διάσωσης.
Η αγορά στέλνει τα δικά της μηνύματα στην Αθήνα. Το «πάγωμα» των εισροών στο Χρηματιστήριο, οι επίμονα υψηλές αποδόσεις των ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, η άρνηση επενδυτών να ανταλλάξουν τίτλους του PSI με νέα 10ετή ομόλογα, είναι το πρελούδιο όσων μπορεί να ακολουθήσουν, αν αυτό το φθινόπωρο η κυβέρνηση προσπαθήσει να ξεφύγει από βασικές μεταρρυθμίσεις της μεταμνημονιακής περιόδου, όπως είναι η προγραμματισμένη μείωση των συντάξεων.
Οι αγορές παρακολουθούν στενά την κυβέρνηση για να διαπιστώσουν αν έχει την πρόθεση να ξεφύγει από τους βασικούς κανόνες οικονομικής πολιτικής, που έχουν επιβάλλει οι πιστωτές του επίσημου τομέα και θεωρούν σωστούς οι πιστωτές και επενδυτές του ιδιωτικού τομέα. Με το πρώτο «στραβοπάτημα», η ζωή εκτός μνημονίου θα γίνει πολύ δύσκολη για την Ελλάδα…
Όταν οι αγορές τιμωρούν… το γείτονα
Ο νέος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε και ο «σουλτάνος» Ερντογάν καταλαβαίνουν αυτές τις ημέρες τι σημαίνει τιμωρία από τις αγορές. Καλό θα είναι να μη χρειασθεί κι εμείς να το θυμηθούμε.
Στην Τουρκία, μια μεγάλη, αναδυόμενη οικονομία με ισχυρή ανάπτυξη για πολλά χρόνια, αλλά και μεγάλες ανισορροπίες, η συνεχής φυγή διεθνών κερδοσκοπικών κεφαλαίων (το λεγόμενο “hotmoney”), που επιταχύνθηκε από την άστοχη διπλωματική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, είναι μια μορφή «τιμωρίας» για την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος, ακολουθώντας δικές του δοξασίες, μάλλον ισλαμικής προέλευσης, πιστεύει ότι μπορεί να ελέγξει τον πληθωρισμό με μείωση των επιτοκίων (η οικονομική επιστήμη διδάσκει, βεβαίως, το ακριβώς αντίθετο). Και έχει επιβάλει πολιτικό έλεγχο στην κεντρική τράπεζα, περιορίζοντας τις δυνατότητές της να προσαρμόσει τα επιτόκια στον αυξημένο πληθωρισμό, ώστε να περιορισθούν και οι εκροές κεφαλαίων και να σταθεροποιηθεί η λίρα.
Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν θέλει απλώς να συνεχίσει την ίδια πολιτική που έφερε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη επί των ημερών του, αλλά έχει εξαντλήσει τα όριά της. Θέλει να κρατήσει ανοικτό το… τούρμπο της πιστωτικής επέκτασης, για να διατηρηθεί υψηλός ο ρυθμός ανάπτυξης και να μείνουν ικανοποιημένοι οι φτωχότεροι Τούρκοι, που αποτελούν τους βασικούς υποστηρικτές του.
Όλα θα πήγαιναν σύμφωνα με το σχέδιο Ερντογάν, αν δεν υπήρχαν αυτοί οι «δύστροποι» ιδιώτες επενδυτές, που αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από τη χώρα, επειδή βλέπουν ότι ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα έχει φθάσει στα όρια της υπερβολής, ενώ τα επιτόκια της λίρας είναι υπερβολικά χαμηλά για να τους αποζημιώσουν.
Το μήνυμα που στέλνει η αγορά στον «σουλτάνο», που είναι δύσκολα διαχειρίσιμο όσες υπερεξουσίες και αν έχει, είναι απλό: «αν συνεχίσεις έτσι, η στρόφιγγα της χρηματοδότησης κλείνει και θα πρέπει να απευθυνθείς στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο».
Παρεμφερές είναι το μήνυμα και προς τον Ιταλό πρωθυπουργό, Τζουζέπε Κόντε, ο οποίος έχει μια πολύ δύσκολη αποστολή: να συμβιβάσει τη λαϊκιστική οικονομική ατζέντα των δύο κομμάτων που έχουν συγκροτήσει κυβέρνηση στην Ρώμη με τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού πλαισίου δημοσιονομικών κανόνων, αλλά και της αγοράς ομολόγων.
Το μεγάλο τεστ της ιταλικής κυβέρνησης έρχεται πολύ σύντομα, με την κατάρτιση του πρώτου προϋπολογισμού της, ο οποίος θα συζητηθεί και με τις ευρωπαϊκές αρχές. Αν η Κομισιόν δεν ικανοποιηθεί, επειδή η ιταλική κυβέρνηση θα θελήσει να κάνει πραγματικότητα κάποιες από τις διακηρύξεις της (μείωση φόρων, αύξηση συντάξεων), οι… τιμωροί της αγοράς ομολόγων θα πάρουν τα όπλα τους.
Ήδη οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά είναι ανεβασμένες σε επίπεδα που δεν θεωρούνται συμβατά με τη βιωσιμότητα του ιταλικού χρέους, το οποίο ξεπερνά το 130% του ΑΕΠ. Αν παραμείνουν σε αυτά τα ύψη, ή αυξηθούν, θα αρχίσει πάλι η εξαιρετικά δυσάρεστη συζήτηση για τη θέση της Ιταλίας στην ευρωζώνη, που είχε σταματήσει το 2013, όταν ο Μάριο Ντράγκι δεσμεύθηκε να κάνει «ό,τι χρειασθεί» για να διασωθεί το ευρώ.
Ίσως η ιταλική κυβέρνηση να κάνει, την ύστατη στιγμή, μια στροφή προς την οικονομική ορθοδοξία της Ευρώπης και των αγορών, για να αποφύγει τα χειρότερα -αν χρειασθεί να διασωθεί, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ από την πρωτογενή αγορά, που όμως προϋποθέτουν ότι η Ιταλία θα υπογράψει το δικό της μνημόνιο και οι λαϊκιστές της Ρώμης, ουσιαστικά, θα χάσουν το τιμόνι της οικονομικής πολιτικής.
Γεγονός είναι, πάντως, ότι και στην περίπτωση της Ιταλίας οι αγορές είναι αυτές που επιβάλλουν την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής. Όποιος πολιτικός θέλει να κάνει τα δικά του, βλέπει τη στρόφιγγα της χρηματοδότησης να κλείνει και γνωρίζει ότι θα πρέπει να «υποταχθεί» σε ένα διεθνές πρόγραμμα διάσωσης με σκληρούς όρους.
Γιατί έχουν για μας σημασία οι περιπέτειες των γειτόνων μας; Γιατί σε λίγο και η Ελλάδα θα βρίσκεται στο πέλαγος των αγορών, με την επίσημη λήξη του προγράμματος διάσωσης, και, όσο και αν διαθέτει ισχυρή υποστήριξη από το «μαξιλάρι» των 24,1 δισ. ευρώ δεν έχει τα περιθώρια να έλθει σε αντιπαράθεση με την αγορά ομολόγων, που είχε κλείσει πριν από οκτώ χρόνια τις πύλες της για την Ελλάδα, οδηγώντας τη χώρα στα προγράμματα διάσωσης.
Η αγορά στέλνει τα δικά της μηνύματα στην Αθήνα. Το «πάγωμα» των εισροών στο Χρηματιστήριο, οι επίμονα υψηλές αποδόσεις των ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, η άρνηση επενδυτών να ανταλλάξουν τίτλους του PSI με νέα 10ετή ομόλογα, είναι το πρελούδιο όσων μπορεί να ακολουθήσουν, αν αυτό το φθινόπωρο η κυβέρνηση προσπαθήσει να ξεφύγει από βασικές μεταρρυθμίσεις της μεταμνημονιακής περιόδου, όπως είναι η προγραμματισμένη μείωση των συντάξεων.
Οι αγορές παρακολουθούν στενά την κυβέρνηση για να διαπιστώσουν αν έχει την πρόθεση να ξεφύγει από τους βασικούς κανόνες οικονομικής πολιτικής, που έχουν επιβάλλει οι πιστωτές του επίσημου τομέα και θεωρούν σωστούς οι πιστωτές και επενδυτές του ιδιωτικού τομέα. Με το πρώτο «στραβοπάτημα», η ζωή εκτός μνημονίου θα γίνει πολύ δύσκολη για την Ελλάδα…
