Τα ενεργειακά ανάβουν -αλλά και σβήνουν- γεωπολιτικές «φωτιές»

Η έναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου, πόσο μάλλον η έκβασή του, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του νέου παζλ που έχει αρχίσει να σχηματίζεται στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Όμως, δεν είναι και το μοναδικό. Το γεγονός πως οι τεκτονικές πλάκες έχουν αρχίσει να… ταρακουνιούνται, προκειμένου να δρομολογηθεί η εκμετάλλευση των πλούσιων ενεργειακών πόρων της περιοχής αποδεικνύεται ξεκάθαρα κι από τον ιστορικό διάλογο που θα ξεκινήσει την ερχόμενη εβδομάδα, μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου.

Οι δύο χώρες παραμένουν τεχνικά σε κατάσταση πολέμου, από την εποχή του αραβο-ισραηλινού πολέμου του 1948-49 και δεν διαθέτουν καν επίσημες διπλωματικές σχέσεις, με τον Λίβανο να μην έχει αναγνωρίσει ποτέ το κράτος του Ισραήλ.

Παρ’ όλα αυτά οι γεωπολιτικές και, δη, οικονομικές συνθήκες σε συνδυασμό και με τη δεδομένη πίεση της Ουάσιγκτον έκαναν το… θαύμα τους, πείθοντάς τες να καθίσουν στο τραπέζι, για πρώτη φορά εδώ και τριάντα χρόνια. Το, δε, θέμα που θα συζητήσουν με σαφή βούληση την άμεση επίτευξη συμφωνίας είναι πολύ συγκεκριμένο: η διευθέτηση της διένεξής τους αναφορικά με τα θαλάσσια σύνορά τους και τα όρια των ΑΟΖ τους.

Σημειωτέον πως οι δύο χώρες βρίσκονται σε διένεξη και για τη χάραξη των χερσαίων συνόρων τους, που αυτή τη στιγμή ορίζονται άτυπα από τη λεγόμενη «Γαλάζια Γραμμή», την οποία όρισε ο ΟΗΕ πριν από είκοσι χρόνια. Όμως, αυτή τη στιγμή, τα χερσαία σύνορα δεν βρίσκονται στις προτεραιότητές τους, ούτε καν η προοπτική πλήρους ομαλοποίησης των διπλωματικών τους σχέσεων, μετά και το κεφάλαιο που άνοιξε το Ισραήλ με την πρόσφατη, ιστορική, αποκατάσταση των σχέσεών του με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Ο στόχος τους είναι σαφής και επικεντρωμένος στα άμεσα οικονομικά οφέλη που θέλουν να αποκομίσουν με την ταχύτερη δυνατή έναρξη της εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων ενεργειακών κοιτασμάτων που βρίσκονται στα ανοιχτά των ακτών τους.

Η ατζέντα των διαπραγματεύσεων που θα πραγματοποιηθούν στην τοπική έδρα των Ηνωμένων Εθνών, στην πόλη Νακούρα του νοτίου Λιβάνου, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αλλά και παρουσία Αμερικανών εκπροσώπων, αφορά την οριοθέτηση μιας έκτασης 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου τέμνονται οι ΑΟΖ που έχουν κηρύξει.

Σύμφωνα με σεισμικές μελέτες, η περιοχή μπορεί να κρύβει έως και 25 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, μία ποσότητα τεράστια που ειδικά η πληγωμένη οικονομία του Λιβάνου έχει άμεσα ζωτική ανάγκη. Μάλιστα, ένα από τα θαλάσσια οικόπεδα που έχει ήδη χαράξει ο Λίβανος και έχει παραχωρήσει προς εκμετάλλευση, από το 2018, σε μία κοινοπραξία στην οποία μετέχουν η γαλλική Total, η ιταλική ENI και η ρωσική Novatek, βρίσκεται στην «καρδιά» της διαφιλονικούμενης έκτασης.

Πιέσεις των ΗΠΑ

Σημειωτέον πως ο αμερικανικός παράγοντας πίεζε τις δύο χώρες να καθίσουν στο τραπέζι, ήδη, από την εποχή της διακυβέρνησης Ομπάμα. Η κυβέρνηση Τραμπ αναζωπύρωσε την πίεση αυτή και, μάλιστα, πέρυσι οι δύο χώρες βρέθηκαν στο κατώφλι της έναρξης συνομιλιών, αλλά η προσπάθεια κατέρρευσε, καθώς οι Λιβανέζοι έκαναν πίσω λόγω των έντονων αντιδράσεων της Χεζμπολάχ.

Τελικά, φέτος ο μηχανισμός της διπλωματίας μπήκε και πάλι μπροστά, αν και χρειάστηκε να μεσολαβήσει μία εθνική τραγωδία: μιλάμε, βεβαίως, για την τραγωδία της έκρηξης στη Βηρυτό, τον Αύγουστο, που κόστισε τη ζωή σε πάνω από 200 άτομα και προκάλεσε υλικές ζημιές άνω των 5 δισ. δολαρίων, γονατίζοντας κυριολεκτικά την οικονομία του Λιβάνου.

Το οικονομικό κραχ που προκάλεσε και πολιτικούς κραδασμούς, παραίτηση της κυβέρνησης και λαϊκή απαίτηση για ριζικές πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα (που θα επηρεάσουν αναπόφευκτα και τον ρόλο της Χεζμπολάχ) επανέφερε ασφυκτικά στο προσκήνιο την ανάγκη να προχωρήσει άμεσα η εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων, άρα να οριοθετηθούν τα θαλάσσια σύνορα με το Ισραήλ.

Το Τελ Αβίβ δεν είχε αντίρρηση να καθίσει άμεσα στο τραπέζι. Σύμφωνα, δε, με πληροφορίες ισραηλινών εφημερίδων υπάρχει μία προκαταρκτική συμφωνία από την πλευρά του Ισραήλ για μοίρασμα της διαφιλονικούμενης περιοχής σε ποσοστό 58% προς 42% προς όφελος του Λιβάνου, ώστε το θέμα να κλείσει. Τα μεγάλα ισραηλινά κοιτάσματα, όπως το περίφημο Λεβιάθαν, από τα οποία έχει αρχίσει ήδη παραγωγή φυσικού αερίου είναι αρκετά νοτιότερα.

Και το Ισραήλ θέλει συμφωνία, διότι η περιοχή είναι σημαντική για τις υποδομές που έχει στα φιλόδοξα σχέδιά του, με κυριότερο τον αγωγό East Med, η διαδρομή του οποίου περνά από τη διαφιλονικούμενη ζώνη. Ο αγωγός περίπου 2.000 χιλιομέτρων θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ προς τις αγορές της Ευρώπης, μέσω Κύπρου, Ελλάδας και Ιταλίας και τα εμπόδια που έβαζε ο Λίβανος απειλούσαν την υλοποίησή του.

Το παζλ των συμφωνιών

Αν οι δύο χώρες, Λίβανος και Ισραήλ, καταφέρουν να φτάσουν σε συμφωνία, ο αντίκτυπος θα είναι τεράστιος για όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, «στριμώχνοντας» την Τουρκία και τις φιλοδοξίες της.

Τόσο ο Λίβανος όσο και το Ισραήλ έχουν φτάσει σε συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών τους με την Κύπρο. Η Ελλάδα με το Ισραήλ και την Κύπρο έχουν φτιάξει το δικό τους ενεργειακό τρίγωνο και η Ελλάδα τα «βρήκε» με την Αίγυπτο με το διμερές σύμφωνο του Αυγούστου.

Διεθνείς αναλυτές μιλούν, πλέον, για την προοπτική μιας πενταμερούς συνεργασίας που θα έχει μεν κοινό παρανομαστή τα ενεργειακά συμφέροντα, αλλά ουσιαστικά θα καθορίζει τις ευρύτερες ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, βάζοντας… απέναντι την Τουρκία.