Άλλα νιώθουν, άλλα πράττουν…
Κρίνοντας από τις εικόνες και τις πληροφορίες που εκπέμπονται από τις περισσότερες χώρες της ΕΕ, οι ντόπιοι δυσφορούν για τα κύματα των προσφύγων, αισθάνονται δυσαρέσκεια και ανασφάλεια από την παρουσία τους, γεγονός που ευνοεί την ανάπτυξη ρατσιστικών φαινομένων και την ενίσχυση των ξενοφοβικών κομμάτων. Όμως, μία σειρά εκθέσεων και δημοσκοπήσεων έρχεται να αντικρούσει την εικόνα αυτή, δημιουργώντας ένα παράδοξο μεταξύ αισθημάτων και συμπεριφοράς που προβληματίζει ανθρωπολόγους και ειδκούς επιστήμονες.
Στη χώρα μας, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης διαΝΕΟσις, oι Έλληνες είναι απογοητευμένοι από τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο προσφυγικό θέμα, ενώ δεν είναι ικανοποιημένοι ούτε από τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης έναντι του προβλήματος.
Συνάμα, ωστόσο, επιδοκιμάζουν έντονα τη στάση των κατοίκων των νησιών που υποδέχονται τους πρόσφυγες, τη δράση των ΜΚΟ, ενώ εκφράζουν σε σημαντικά ποσοστά αισθήματα και απόψεις συμπάθειας και αλληλεγγύης απέναντι στους πρόσφυγες. Δεν επιθυμούν να κλείσουν τα σύνορα της χώρας για να ανακοπούν οι προσφυγικές ροές, ενώ δηλώνουν πως συμφωνούν να τους δοθεί άδεια εργασίας και να παραμείνουν σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και όχι σε καταυλισμούς.
Αισθάνονται συμπάθεια
Την ίσια ώρα, δύο στους τρεις Ευρωπαίους νιώθουν θετικά συναισθήματα για τους Σύρους πρόσφυγες, νούμερο που καταρρίπτει τις εικόνες δυσφορίας για τις προσφυγικές ροές.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρίας Ipsos MORI (σε 12 κράτη μέλη της ΕΕ), που δόθηκε προ ημερών στη δημοσιότητα, το 87% όσων ρητήθηκαν δήλωσαν ότι αισθάνονται συμπάθεια για τους πρόσφυγες και δεν αντιδρούν στη μετεγκατάστασή τους, όμως ένα ποσοστό 30% παραδέχτηκε ότι ένας από τους κυριότερους λόγους ανησυχίας είναι η απειλή που εγκυμονούν για την εθνική ασφάλεια.
Το παράδοξο
Το παράδοξο που δημιουργούν αυτά τα νούμερα είναι εύλογο. Αν η Ευρώπη βλέπει θετικά τους πρόσφυγες, γιατί εμφανίζεται να μην τους θέλει στα εδάφη της. Ποια είναι τα αίτια αυτού του παράδοξου; Η απάντηση των ειδικών συνοψίζεται στα εξής:
— Ο φόβος για την εθνική ασφάλεια
Οι Ευρωπαίοι πολίτες βλέπουν θετικά τους πρόσφυγες μεν, φοβούνται ωστόσο, την αύξηση της τρμοκρατίας. Φοβούνται πως η μόνιμη παραμονή προσφύγων στη χώρα τους θα απειλήσει την ασφάλειά τους.
— Η έλλειψη προσφυγικής συνείδησης
Όπως αναφέρει η Λιν Στάουτ – η οποία διδάσκει στη Σχολή Νομικής του UCLA – στο βιβλίο της «CultivatingConscience. How Good Laws Make Good People» («Καλλιεργώντας τη Συνείδηση. Πώς οι καλοί νόμοι φτιάχνουν καλούς ανθρώπους»), οι άνθρωποι δυσκολεύονται να δουν τα καλά που γίνονται και εστιάζουν στα άσχημα, τα οποία μπορεί να είναι μεμονωμένα.
Τι σημαίνεια αυτό; Πως πολλές φορές εκείνο που καθορίζει τη συμπεριφορά μας είναι η προσδοκία μας για τη συμπεριφορά των άλλων -αν πιστεύουμε ότι οι περισσότεροι συμπολίτες μας συμπεριφέρονται καλά και έντιμα, τότε θα κάνουμε κι εμείς το ίδιο. Ενώ, όσο θεωρούμε δεδομένο ότι όλοι ενεργούν προς το στενό προσωπικό συμφέρον τους, τείνουμε κι εμείς να συμπεριφερόμαστε αντικοινωνικά.
Οπότε, αν καλλιεργηθεί προσφυγική συνείδηση και εκπαιδευτούμε στο να σχηματίσουμε μια καλή εικόνα γι’ αυτούς, τότε θα είναι αντίστοιχη και η στάση μας απέναντί τους. Σημαντικός εδώ είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών.
— Επιλεκτική μνήμη
Στον ρόλο που παίζει η μνήμη της κοινωνίας στην αντιμετώπιση των προσφύγων αναφέρεται η ανθρωπολόγος, Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, δικαιολογώντας κάθε αντιφατική συμπεριφορά.
Σύμφωνα με την ίδια, κάποιοι Έλληνες έχουν διαγράψει από την μνήμη τους, πως είναι προϊόντα μίας πολυγλωσσικής, πολυεθνικής και πολυθρησκευτικής κοινωνίας στο όνομα μίας εθνικιστικής ιδεολογίας.
Από την άλλη πλευρά, σε άλλους επανεργοποίησε τη μνήμη των ελληνικών προσφυγικών ρευμάτων (όπως της μικρασιατικής καταστροφής), δημιουργώντας ένα σημαντικό κύμα αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες.
Αναδημοσίευση από την F&M Voice, της 29ης Σεπτεμβρίου 2016.
