Ecofin: Επιστρέφουμε στον Σόιμπλε

Νέο αυστηρότερο δημοσιονομικό πλαίσιο για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν οι υπουργοί Οικονομικών των κρατών-μελών στο Ecofin που συνεδρίασε την Τρίτη στις Βρυξέλλες.

Το νέο αυτό πλαίσιο, εάν τελικά εφαρμοστεί στην πράξη, θα οδηγήσει την οικονομική πολιτική της χώρας μας στην κατεύθυνση της τήρησης ακόμη πιο αυστηρών, σε σχέση με το παρελθόν, δημοσιονομικών κανόνων περιορισμού των δημοσίων κοινωνικών δαπανών και μείωσης της κρατικής μέριμνας για νευραλγικούς τομείς, όπως η υγεία, η παιδεία και οι μεταφορές. Κι όλα αυτά ενώ ακόμη είναι νωπές οι μνήμες από το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, το οποίο ήταν συνέπεια της εγκληματικής ολιγωρίας που επέδειξε η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της ΝΔ, μη τηρώντας την υποχρέωσή της για ασφαλή και ομαλή λειτουργία του δημοσίου δικτύου των σιδηροδρόμων.

Τυχόν εφαρμογή των νέων αυτών κανόνων αναμένεται να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη απαξίωση τούς – ήδη κατεστραμμένους από την λαίλαπα νεοφιλελευθερισμού της κυβέρνησης Μητσοτάκη – δημοσίους φορείς και οργανισμούς και, εν τέλει, στην ενίσχυση της θέσης των στενά συνεργαζόμενων με τη ΝΔ οικονομικών συμφερόντων που αγωνίζονται για την πλήρη ιδιωτικοποίηση του κράτους στη χώρα μας.

Τις βασικές κατευθύνσεις του νέου δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ παρουσίασε στους υπουργούς Οικονομικών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι υπουργοί, μη εξαιρουμένου του κ. Σταϊκούρα, αφού συμφώνησαν επί της αρχής με το νέο πλαίσιο, κάλεσαν την Κομισιόν να συνεχίσει τις διαβουλεύσεις με τα κράτη-μέλη, με τελικό στόχο να παρουσιαστεί η νομοθετική πρόταση εντός του έτους.

Η πρόταση της Κομισιόν την οποία αποδέχθηκαν οι υπουργοί προβλέπει πολυετή «συμβόλαια» με δεσμευτικούς στόχους για τη δημοσιονομική σταθερότητα που μάλιστα θα λαμβάνουν υπόψη ένα νέο κριτήριο: τις «καθαρές πρωτογενείς δαπάνες». Η επιλογή αυτή, η οποία έχει σαφή στόχο να περιορίσει τα περιθώρια ευνοϊκών μέτρων σε περιπτώσεις θετικών εξελίξεων, όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις είσπραξης εσόδων υψηλότερων των αναμενόμενων, προοιωνίζεται την επιβολή μιας “λογικής” ακόμη πιο αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας. Μια “λογικής” που δεν θα επιτρέπει αξιοποίηση της επίτευξης επιδόσεων καλύτερων από τους τεθέντες δημοσιονομικούς στόχους προς όφελος των πολιτών με μέτρα φοροελαφρύνσεων και εισοδηματικών ενισχύσεων – κυρίως για τις ευάλωτες οικονομικά ομάδες του πληθυσμού – αλλά θα επιβάλει τη διάθεση των θετικών αυτών υπερβάσεων για την ακόμη μεγαλύτερη μείωση του δημοσίου χρέους. Περαιτέρω δε θα προκαλεί μεγαλύτερη συμπίεση στις δημόσιες δαπάνες με πρώτα θύματα σημαντικούς φορείς του κράτους, όπως τα νοσοκομεία, τα κέντρα υγείας, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα ασφαλιστικά ταμεία, οι συγκοινωνιακοί φορείς και τα συγκοινωνιακά δίκτυα.

Ειδικότερα, με το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο, η απόφαση του Ecofin υπογραμμίζει τους ακόλουθους τομείς σύγκλισης απόψεων μεταξύ των κρατών-μελών σχετικά με ένα μεταρρυθμισμένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης:

• Οι τιμές αναφοράς της Συνθήκης 3% για τον λόγο του προγραμματισμένου ή του πραγματικού δημοσιονομικού ελλείμματος προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιμές αγοράς και 60% για τον λόγο του δημόσιου χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιμές αγοράς παραμένουν αμετάβλητες. Το πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης θα πρέπει να διασφαλίζει ότι αυτές οι τιμές αναφοράς τηρούνται με πιο αποτελεσματικό, αποδοτικό και βιώσιμο τρόπο.

• Όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει να παρουσιάσουν εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια, μόλις τεθεί σε ισχύ το μεταρρυθμισμένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης. Τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να καλύπτουν τη δημοσιονομική πολιτική, τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις. Τα σχέδια θα πρέπει να περιλαμβάνουν μια εθνική δημοσιονομική πορεία που θα καθορίζεται από την άποψη των «καθαρών πρωτογενών δαπανών» ως μοναδικό δείκτη λειτουργίας.

• Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να προετοιμάσουν τη δημοσιονομική πορεία ως μέρος των εθνικών τους σχεδίων που να συνάδουν με την τεχνική δημοσιονομική πορεία της Επιτροπής. Αυτό θα καθορίσει τον διάλογο με το εκάστοτε κράτος-μέλος, όπου οι διαφορές μεταξύ του σχεδίου και της τροχιάς θα πρέπει να αιτιολογούνται δεόντως. Η τροχιά της Επιτροπής θα πρέπει να βασίζεται σε μια κοινή μεθοδολογία που θα συμφωνηθεί, η οποία είναι αναπαραγώγιμη, προβλέψιμη και διαφανής και θα πρέπει να περιλαμβάνει ανάλυση του δημόσιου χρέους και των οικονομικών προκλήσεων. Θα ενημερώνεται επίσης από τακτικές τεχνικές συζητήσεις για προβολές και προβλέψεις και θα πρέπει να συζητείται σε πολυμερές πλαίσιο στις αρμόδιες επιτροπές. Η τεχνική τροχιά της Επιτροπής θα πρέπει να διασφαλίζει μια δημοσιονομική προσπάθεια για να τεθεί το χρέος σε μια αρκετά πτωτική πορεία ή να διατηρηθεί σε συνετά επίπεδα, διατηρώντας παράλληλα τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και προωθώντας τις μεταρρυθμίσεις και τις δημόσιες επενδύσεις. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να διερευνηθούν κοινές διατάξεις διασφάλισης, για να εξασφαλιστεί επαρκής μείωση του χρέους και να αποτραπεί η οπισθοβαρής επιβάρυνση των δημοσιονομικών προσπαθειών.

• Τα σχέδια και οι πιθανές επικαιροποιήσεις θα πρέπει να αξιολογούνται από την Επιτροπή με πλήρως διαφανή τρόπο, βάσει κοινών αρχών αξιολόγησης που θα συμφωνηθούν και να υπόκεινται σε πολυμερή έλεγχο και έγκριση από το Συμβούλιο. Το πλαίσιο θα πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη την ανάγκη να επιτραπεί στη δημοκρατική διαδικασία στα κράτη-μέλη να διαμορφώσει τις οικονομικές τους πολιτικές. Ως εκ τούτου, όλα τα σχέδια θα μπορούσαν να ευθυγραμμιστούν, κατόπιν αιτήματος, με τον εθνικό εκλογικό κύκλο, να αναθεωρηθούν με την εκλογή νέων κυβερνήσεων και να επικαιροποιηθούν σε αντικειμενικές συνθήκες, διατηρώντας παράλληλα τη φιλοδοξία της δημοσιονομικής προσαρμογής.

• Η περίοδος δημοσιονομικής προσαρμογής θα μπορούσε να παραταθεί, εάν ένα κράτος-μέλος δεσμευτεί για ένα επιλέξιμο σύνολο μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν τις προοπτικές ανάπτυξης ή την ανθεκτικότητα, ενισχύουν τα δημόσια οικονομικά και ως εκ τούτου τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους και ανταποκρίνονται στις στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων επενδύσεων για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και τη δημιουργία αμυντικών δυνατοτήτων. Η προσαρμογή θα πρέπει να έχει την κατάλληλη σειρά για να αποφευχθεί η οπισθοβαρής φόρτωση.

• Για όλα τα κράτη-μέλη, τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με το κριτήριο του ελλείμματος ή επαρκή και αξιόπιστη πρόοδο προς τη συμμόρφωση, σύμφωνα με, κατά περίπτωση, τυχόν σχετικές συστάσεις του Συμβουλίου σε όλο το σχέδιο. Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος βάσει παραβίασης του κριτηρίου του ελλείμματος του 3% θα πρέπει να παραμείνει αμετάβλητη, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης των σχετικών παραγόντων.

• Για τα κράτη-μέλη με αναλογία δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ άνω του 60%, τα εθνικά μεσοπρόθεσμα σχέδια θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η αναλογία μειώνεται επαρκώς. Για τα κράτη-μέλη με αναλογία δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ κάτω του 60%, αλλά με προκλήσεις για το δημόσιο χρέος, το εθνικό μεσοπρόθεσμο σχέδιο πρέπει να διασφαλίζει ότι ο λόγος παραμένει σε συνετά επίπεδα. Η εξέταση της ύπαρξης υπερβολικού ελλείμματος βάσει παραβίασης του κριτηρίου του χρέους θα πρέπει να ξεκινά σε περιπτώσεις όπου ένα κράτος-μέλος παραβιάζει την τιμή αναφοράς του 60% και παρατηρείται απόκλιση από τη συμφωνημένη δημοσιονομική πορεία. Σε μια διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος σε περίπτωση παραβίασης του κριτηρίου του χρέους, λαμβάνονται υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες. Η χρήση τους πρέπει να διευκρινίζεται όπου χρειάζεται. Η Επιτροπή, σε συμφωνία με το Συμβούλιο, θα πρέπει να καθορίσει τα μέσα για τον υπολογισμό των σωρευτικών αποκλίσεων, τόσο προς τα άνω όσο και προς τα κάτω, από τη συμφωνημένη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής. Για τα κράτη-μέλη με χαμηλές προκλήσεις για το δημόσιο χρέος, η δημοσιονομική πορεία στα εθνικά σχέδια θα πρέπει να διασφαλίζει ότι το έλλειμμα διατηρείται αξιόπιστα κάτω από 3% σε συνεχή βάση ή επαρκώς μειώνεται σε αυτό το όριο, και ότι ο δείκτης χρέους διατηρείται σε συνετό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη να εξασφαλιστεί μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και να αποφευχθεί η αδικαιολόγητη συσσώρευση χρέους.

• Η επιβολή πρέπει να γίνει πιο αποτελεσματική, μεταξύ άλλων μέσω μεγαλύτερης διαφάνειας. Το αρχικό χρηματικό ποσό σε περίπτωση οικονομικών κυρώσεων θα πρέπει να μειωθεί για να καταστεί δυνατή η πιο ρεαλιστική εφαρμογή.

• Η γενική ρήτρα διαφυγής για μεγάλους κλυδωνισμούς στη ζώνη του ευρώ ή στην ΕΕ στο σύνολό της θα πρέπει να προσδιοριστεί προκειμένου να προσαρμοστεί σε εξαιρετικές περιστάσεις, τέτοιες ώστε η πορεία της δημοσιονομικής προσαρμογής να μην μπορεί ρεαλιστικά να τηρηθεί και να επιτρέπει προσωρινές αποκλίσεις από το μεσοπρόθεσμο σχέδιο. Μια ρήτρα διαφυγής για κάθε χώρα θα πρέπει να επιτρέπει προσωρινές αποκλίσεις από την πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής σε περίπτωση εξαιρετικών περιστάσεων εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης, με σημαντικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά ενός μεμονωμένου κράτους μέλους. Πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλες διαδικασίες για την ενεργοποίηση και την παράταση των ρητρών διαφυγής. Το Συμβούλιο θα πρέπει να διαδραματίσει ρόλο στην εφαρμογή των ρητρών διαφυγής βάσει αξιολόγησης της Επιτροπής.
• Ο τρέχων ρόλος των εθνικών ανεξάρτητων δημοσιονομικών ιδρυμάτων (IFIs) στην παραγωγή ή την έγκριση μακροοικονομικών προβολών θα πρέπει να διατηρηθεί και να προσαρμοστεί στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια, ενώ θα μπορούσαν να διερευνηθούν ελάχιστα πρότυπα. Τα IFIs δεν θα πρέπει να διαδραματίζουν ρόλο στη φάση σχεδιασμού των εθνικών σχεδίων. Θα πρέπει να διερευνηθεί ένας ισχυρότερος ρόλος του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου στο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης.

• Τα κράτη-μέλη που χρησιμοποιούν τον δείκτη διαρθρωτικού ισοζυγίου στα εθνικά τους δημοσιονομικά πλαίσια θα πρέπει να μπορούν να μεταφράζουν την πορεία των δαπανών στο διαρθρωτικό ισοζύγιο μόνο για εθνικούς δημοσιονομικούς σκοπούς.

• Η Διαδικασία Μακροοικονομικής Ανισορροπίας παραμένει κεντρική για τον εντοπισμό, την πρόληψη και τη διόρθωση ανισορροπιών που επηρεάζουν αρνητικά την εύρυθμη λειτουργία των οικονομιών των κρατών- μελών, της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης ή της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της. Η διαδικασία θα πρέπει να στραφεί περισσότερο προς το μέλλον, προκειμένου να εντοπιστούν οι αναδυόμενοι κίνδυνοι σε πρώιμο στάδιο. Θα πρέπει επίσης να γίνει πιο δυναμική, βασίζοντας την αξιολόγηση των ανισορροπιών περισσότερο στην εξέλιξη των κινδύνων και στην εφαρμογή της πολιτικής, και να έχει σαφέστερα κριτήρια για την κλιμάκωση και την αποκλιμάκωση του καθεστώτος των κρατών μελών στο πλαίσιο της Διαδικασίας Μακροοικονομικής Ανισορροπίας. Η ιδιοκτησία, η προβλεψιμότητα, η διαφάνεια, η ίση μεταχείριση, η επιβολή και η διάσταση της ζώνης του ευρώ της διαδικασίας θα πρέπει να ενισχυθούν.