Η ανταλλαγή δεδομένων και η παράνομη διακίνηση μεταναστών

Η εντατικοποίηση της ανταλλαγής δεδομένων θα διευκόλυνε την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών. 

Η Ευρωπόλ, ο οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου, υποστηρίζει τα κράτη μέλη της ΕΕ στην καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Στο πλαίσιο αυτού του ρόλου, λειτουργεί ως κόμβος για την ανταλλαγή πληροφοριών. Ωστόσο, βρίσκεται διαρκώς αντιμέτωπη με προκλήσεις όσον αφορά την πρόσβαση στο σύνολο των βάσεων δεδομένων που σχετίζονται με την εγκληματικότητα και όσον αφορά την πλήρη αξιοποίηση των εξωτερικών πηγών πληροφοριών. Αυτό είναι το συμπέρασμα ειδικής έκθεσης που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) και στην οποία συνιστά να βελτιωθούν οι διαδικασίες ανταλλαγής δεδομένων, ιδίως προκειμένου να επιτευχθεί πλήρης διαλειτουργικότητα μεταξύ των βάσεων δεδομένων.

«Η παράνομη διακίνηση μεταναστών αποτελεί τα τελευταία χρόνια για την ΕΕ μείζονα ανθρωπιστική πρόκληση και πρόκληση για την ασφάλεια», δήλωσε η Bettina Jakobsen, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδια για την έκθεση. «Η Ευρωπόλ παρέχει πολύτιμη βοήθεια στα κράτη μέλη για την καταπολέμηση του φαινομένου. Ως κόμβος για την ανταλλαγή πληροφοριών, πρέπει να έχει πρόσβαση σε όλες τις σχετικές πηγές δεδομένων και να τις χρησιμοποιεί συστηματικά. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει επί του παρόντος. Ευελπιστούμε ότι ο έλεγχος που διενεργήσαμε θα επηρεάσει την εν εξελίξει αναθεώρηση του κανονισμού για την Ευρωπόλ.»

Η Ευρωπόλ εκτιμά ότι περίπου το 90 % όσων διασχίζουν αντικανονικά τα σύνορα της ΕΕ υποβοηθείται από διακινητές μεταναστών, ως επί το πλείστον εγκληματικές ομάδες οι οποίες εμπλέκονται και σε άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, όπως η απάτη σχετικά με έγγραφα ή η εμπορία ανθρώπων. Ωστόσο, οι δραστηριότητες επιβολής του νόμου για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών. Η Ευρωπόλ παρέχει υπηρεσίες συντονισμού και λειτουργεί ως κόμβος για την ανταλλαγή πληροφοριών. Η αξία των εν λόγω υπηρεσιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο ενεργά οι εταίροι της ανταλλάσσουν πληροφορίες με την Ευρωπόλ. Οι ελεγκτές επισημαίνουν, αφενός, ότι ο βαθμός συμμετοχής των κρατών μελών στην εν λόγω διαδικασία ποικίλλει και, αφετέρου, ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα δεδομένα είναι ελλιπή.

Η Ευρωπόλ αντιμετωπίζει προβλήματα στη διαπραγμάτευση διεθνών συμφωνιών με τρίτες χώρες προτεραιότητας, προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε επιχειρησιακά δεδομένα προερχόμενα από ποινικές έρευνες που διεξάγονται στις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Δεν έχει επιτύχει να συλλέγει απευθείας και να αναλύει πληροφορίες από ιδιωτικούς φορείς προκειμένου να εκτελέσει τα καθήκοντά της, και δεν χρησιμοποιεί συστηματικά, ή και καθόλου, εξωτερικές πηγές δεδομένων, όπως το σύστημα πληροφοριών για τις θεωρήσεις (Visa Information System) ή η κατάσταση ονομάτων επιβατών (Passenger Name Record, PNR). Η Ευρωπόλ αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα στην ανταλλαγή πληροφοριών με άλλους οργανισμούς της ΕΕ. Ειδικότερα, οι ελεγκτές της συνιστούν να ενισχύσει τη συνεργασία της με τον Frontex μέσω της αμοιβαίας ανταλλαγής δεδομένων, καθώς και με τη Eurojust μέσω της έμμεσης πρόσβασης στις βάσεις δεδομένων. Τέλος, χρήσιμη θα ήταν επίσης η αξιοποίηση καινοτόμων διεργασιών ΤΠ, όπως η εξόρυξη δεδομένων ή η τεχνητή νοημοσύνη, για την επεξεργασία των δεδομένων και την ανταλλαγή τους μεταξύ εταίρων. Μέχρι σήμερα, η Ευρωπόλ δεν έχει χρησιμοποιήσει κανένα από τα εργαλεία αυτά. Στο πλαίσιο της προγραμματισμένης αναμόρφωσης του συνόλου της υποδομής ΤΠ της, θα έχει την ευκαιρία να το πράξει.

Όσον αφορά τις επιδόσεις, οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι οι εταίροι της Ευρωπόλ εκτιμούν τη στρατηγική και επιχειρησιακή υποστήριξη που τους παρέχει, εντούτοις δεν γίνεται συνολική μέτρηση των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνει στον τομέα της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Επίσης, ορισμένες διαδικασίες δεν είναι επαρκώς διαρθρωμένες, παραδείγματος χάριν τα κριτήρια προτεραιοποίησης προκειμένου οι πόροι να διατίθενται εκεί όπου είναι περισσότερο αναγκαίοι.

Γενικές πληροφορίες

Το βασικό νομοθέτημα της ΕΕ σχετικά με την παράνομη διακίνηση μεταναστών είναι η «οδηγία περί υποβοήθησης»· εντούτοις, κάθε κράτος μέλος χρησιμοποιεί δικό του ορισμό της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Η Ευρωπόλ δεν διαθέτει εξουσίες επιβολής και δεν δύναται να συλλαμβάνει εγκληματίες.

Η ειδική έκθεση 19/2021, με τίτλο «Υποστήριξη από την Ευρωπόλ της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης μεταναστών: πολύτιμη η βοήθεια, αλλά ανεπαρκείς η αξιοποίηση των πηγών δεδομένων και η μέτρηση των αποτελεσμάτων», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του ΕΕΣ. Πρόσφατα, το ΕΕΣ δημοσίευσε εκθέσεις σχετικά με τη συνεργασία της ΕΕ με τρίτες χώρες για την επανεισδοχή μεταναστών και με τις επιδόσεις του Frontex.