Κομισιόν: Απώλεια εσόδων ΦΠΑ 3,17 δισ. ευρώ για τη χώρα μας το 2020

Την 4η μεγαλύτερη απώλεια εσόδων ΦΠΑ είχε η Ελλάδα το 2020 μεταξύ των 27 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η χώρα μας έχασε έσοδα ύψους 3,17 δισ. ευρώ από τα 16,09 δισ. ευρώ του ΦΠΑ που θα μπορούσε να είχε εισπράξει το 2020, δηλαδή δεν κατάφερε να βάλει στα ταμεία της το 19,7% του συνολικού ΦΠΑ που αναλογούσε στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας στην επικράτειά της.

Σε απόλυτους αριθμούς, το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ καταγράφηκε στην Ιταλία με 26,2 δισ. ευρώ και στη Γαλλία με 14 δισ. ευρώ. Συνολικά, το 2020 τα 27 κράτη-μέλη της έχασαν έσοδα από ΦΠΑ ύψους 93 δισ. ευρώ. Όπως αναφέρει η Κομισιόν, βάσει συντηρητικών εκτιμήσεων, το ένα τέταρτο των διαφυγόντων εσόδων μπορεί να αποδοθεί άμεσα στην απάτη στον τομέα του ΦΠΑ που συνδέεται με το ενδοκοινοτικό εμπόριο.

Πρόκειται για την γνωστή πλέον μέθοδο «καρουζέλ» η οποία αποτελεί μάστιγα για τον κρατικό προϋπολογισμό της χώρας μας (αλλά και πολλών χωρών-μελών της ΕΕ). Τα περιστατικά χρήσης αυτής της μεθόδου που καταγράφουν οι φοροελεγκτικές αρχές έχουν αυξηθεί σημαντικά. Το 2020 τα κρούσματα απάτης τύπου «καρουζέλ» που εντοπίστηκαν στη χώρα μας από τις φοροελεγκτικές υπηρεσίες ανήλθαν συνολικά σε 207 έναντι 164 το 2019. Τα ΑΦΜ εμπλεκομένων εταιρειών που απενεργοποιήθηκαν έφθασαν τα 144 το 2020 έναντι 116 το 2019. Όμως, ο πραγματικός αριθμός των κυκλωμάτων που λυμαίνονται τα έσοδα του ΦΠΑ με τη μέθοδο «καρουζέλ» εκτιμάται ότι είναι πολλαπλάσιος.

Βάσει των στοιχείων που έχουν συλλέξει οι αρμόδιες υπηρεσίες, οι επιτήδειοι που διαπράττουν την απάτη τύπου «καρουζέλ» εκμεταλλεύονται το σύστημα ενδοκοινοτικών συναλλαγών. Με βάση την ενωσιακή φορολογική νομοθεσία, στις ενδοκοινοτικές εμπορικές συναλλαγές δεν επιβάλλεται ΦΠΑ, γεγονός που λειτουργεί ως εφαλτήριο για την απάτη.

Μια απλή μορφή απάτης τύπου «καρουζέλ» περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

Πρώτο βήμα: Ο κύκλος της απάτης ξεκινά με την «Εταιρεία Α», που βρίσκεται στο «Κράτος Μέλος 1» η οποία πωλεί αγαθά στην «Εταιρεία Β» στο «Κράτος Μέλος 2». Η «Εταιρεία Α» δεν επιβάλλει ΦΠΑ επί της συναλλαγής εφόσον είναι η «Εταιρεία Β» που έχει την υποχρέωση καταβολής του ΦΠΑ μέσω της μεθόδου της διπλής καταχώρησης. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια πως η «Εταιρεία Β» χρεώνει τον εαυτό της ΦΠΑ και την ίδια στιγμή διεκδικεί αυτόν τον ΦΠΑ, με αποτέλεσμα να μην έχει να καταβάλει φόρο στις φορολογικές αρχές του «Κράτους Μέλους 2». Αυτές οι συναλλαγές, όμως, δηλώνονται στο σύστημα VIES, ένα ηλεκτρονικό σύστημα στο οποίο οι επιχειρήσεις καταχωρούν τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές τους, προϊόντων και υπηρεσιών.

Δεύτερο βήμα: Όταν η «Εταιρεία Β», που απέκτησε τα αγαθά χωρίς να καταβάλλει ΦΠΑ, προχωρήσει σε πώληση των αγαθών στην «Εταιρεία Γ», ας πούμε για 100.000 ευρώ, εντός του «Κράτους Μέλους 2», η πράξη θα περιλαμβάνει ΦΠΑ του «Κράτους Μέλους 2», για παράδειγμα 24%, εφόσον αποτελεί εγχώρια παράδοση αγαθών. Κανονικά, η «Εταιρεία Β» θα είναι υποχρεωμένη να δηλώσει και να καταβάλει τον ΦΠΑ που εισέπραξε, δηλαδή 24.000 ευρώ, στη φορολογική αρχή. Η «Εταιρεία Β», όμως, αποτελεί τον λεγόμενο «εξαφανισμένο έμπορο» και δεν θα καταβάλει τελικά οποιονδήποτε ΦΠΑ εισέπραξε από την «Εταιρεία Γ».

Τρίτο βήμα: Οι συναλλαγές συνεχίζονται με πωλήσεις εντός του «Κράτους Μέλους 2», από την «Εταιρεία Γ» στην «Εταιρεία Δ», που μεταπωλεί στην «Εταιρεία Ε». Οι έμποροι μετά την «Εταιρεία Β», οι λεγόμενοι «απομονωτές», έχουν επιβάλει, εισπράξει και αποδώσει κανονικά στις αρχές τον ΦΠΑ. Η «Εταιρεία Ε» πωλεί τα ίδια αγαθά πίσω στην «Εταιρεία Α» στο «Κράτος Μέλος 1», όπου πάλι δεν επιβάλλεται ΦΠΑ εφόσον εφαρμόζεται η διπλή καταχώρηση από την «Εταιρεία Α». Οι απατεώνες ρυθμίζουν τις τιμές πώλησης μεταξύ των διαφόρων εταιρειών με τέτοιο τρόπο που η συναλλαγή να είναι κερδοφόρα, για τις εταιρείες που συμμετέχουν, δίχως να γνωρίζουν όμως πως αποτελούν πιόνια της απάτης.

Στο παράδειγμά μας το «Κράτος Μέλος 2» χάνει 24.000 ευρώ, τα οποία δεν εισέπραξε από την «Εταιρεία Β», αλλά που υποχρεούται να τα επιστρέψει στην «Εταιρεία Γ» εφόσον η εταιρεία αυτή έχει το δικαίωμα έκπτωσης. Το γεγονός πως η «Εταιρεία Β» δεν έχει αποδώσει τον ΦΠΑ στη φορολογική αρχή δεν αφαιρεί το δικαίωμα της «Εταιρείας Γ» να διεκδικήσει τον ΦΠΑ που πλήρωσε σε αυτήν, αρκεί φυσικά να μην τεκμηριώνεται πως εις γνώσιν της συμμετείχε στην απάτη. Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα βραχύ διάστημα. Όταν η φορολογική αρχή αναζητήσει την «Εταιρεία Β», η πιθανότητα είναι πως δεν θα βρει τίποτα, ενώ ο κύκλος που περιγράψαμε, το «καρουζέλ», μπορεί να έχει επαναληφθεί πολλές φορές, με τα ίδια αγαθά, και με τους απατεώνες να εξαφανίζονται με ΦΠΑ αξίας εκατομμυρίων.

Μείωση εσόδων ΦΠΑ κατά 69 δισ. ευρώ το 2020 στην ΕΕ των 27

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα περισσότερα κράτη μέλη (τα 19 από τα 27) παρουσίασαν μείωση των εσόδων από τον ΦΠΑ το 2020. Τα έσοδα ΦΠΑ σε όλη την ΕΕ μειώθηκαν κατά περίπου 69 δισ. ευρώ και κατά 6,9% σε σχετικούς όρους. Η εξέλιξη αυτή ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα των διαταραχών που προκλήθηκαν στις οικονομίες των χωρών-μελών της ΕΕ από την πανδημία του COVID-19. Ειδικότερα δε αποδίδεται στη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που επηρέασε το ύψος της φορολογητέας βάσης (της βάσης επιβολής του φόρου) αλλά και στις παρεμβάσεις των κυβερνήσεων με μέτρα μειώσεων των συντελεστών του ΦΠΑ, εκπτώσεων επί των οφειλόμενων ποσών και αναστολών φορολογικών υποχρεώσεων, που είχαν ως συνέπεια να αυξηθεί η συμμετοχή των προϊόντων και των αγαθών με μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ στη συνολική κατανάλωση αλλά και να χαμηλώσει σημαντικά ο πήχυς των θεωρητικά προσδοκώμενων (δυνητικών) εσόδων ΦΠΑ.

Οι σημαντικότερες αλλαγές στους συντελεστές ΦΠΑ καταγράφηκαν στη Γερμανία, η οποία προσωρινά μείωσε τον κανονικό συντελεστή ΦΠΑ από 19% σε 16% και τον μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ από 7% σε 5% (για Ιούλιο-Δεκέμβριο 2020). Πολλά κράτη-μέλη μείωσαν προσωρινά τους συντελεστές ΦΠΑ για υπηρεσίες παρεχόμενες από επιχειρήσεις που επηρεάζονται περισσότερο από τα μέτρα καραντίνας. Στη συντριπτική τους πλειονότητα εξάλλου, τα κράτη-μέλη εισήγαγαν επίσης αναστολές στην πληρωμή του ΦΠΑ που χορηγήθηκαν στους τομείς και τις εταιρείες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση.

4η θέση και στη μείωση του «κενού» ΦΠΑ

Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν, πάντως, ότι η χώρα μας σημείωσε το 2020 την τέταρτη μεγαλύτερη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ στην ΕΕ των 27 χωρών.

Ορμώμενος από το γεγονός αυτό, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας υποστήριξε χθες ότι «η Ελλάδα πέτυχε μια από τις μεγαλύτερες μειώσεις ελλείμματος ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περιορίζοντας σημαντικά τις απώλειες εσόδων της, κυρίως λόγω φοροδιαφυγής». Εκτίμησε δε ότι η τάση μείωσης του ελλείμματος ΦΠΑ αναμένεται να συνεχιστεί με ταχύτερους ρυθμούς το 2021.