Να φοβάσαι τους προφήτες κι αυτούς που είναι έτοιμοι να πεθάνουν για την αλήθεια

“Να φοβάσαι τους προφήτες κι αυτούς που είναι έτοιμοι να πεθάνουν για την αλήθεια, επειδή κατά κανόνα κάνουν και άλλους να πεθάνουν μαζί τους, μερικές φορές πριν απ’ αυτούς και καμιά φορά αντί γι’ αυτούς …

Δεν ανήκω σε εκείνη τη συμμορία των κακών συγγραφέων που λένε πως γράφουν μόνο για τον εαυτό τους.

Τα μόνα πράγματα που γράφουν οι συγγραφείς για τον εαυτό τους είναι λίστες με ψώνια, που τους βοηθούν να θυμούνται τι να αγοράσουν, και που μπορούν μετά να τις πετάξουν.

Όλα τα υπόλοιπα, ακόμα και οι λίστες με τα άπλυτα, είναι μηνύματα που απευθύνονται σε κάποιον άλλον. Δεν είναι μονόλογοι· είναι διάλογοι ….

Ο μεσαιωνικός άνθρωπος ζει σε έναν κόσμο γεμάτο από σημασίες, παραπομπές, υπερφυσικές αισθήσεις, εκδηλώσεις του θεού στα πράγματα, σε μια φύση που μιλά διαρκώς μια εραλδική γλώσσα στην οποία ένα λιοντάρι δεν είναι μόνο ένα λιοντάρι, μια καρυδιά δεν είναι μόνο μια καρυδιά, ένας ιππόγρυπας είναι κανονικό λιοντάρι επειδή ως τέτοιο αποτελεί σημάδι μιας υπέρτατης αλήθειας.

Για να εξηγήσουμε αυτή την μυθική τάση θα πρέπει ίσως να σκεφτούμε τον μεσαιωνικό συμβολισμό σαν μια λαϊκή, παραμυθική διαφυγή από την πραγματικότητα.

Οι «σκοτεινές εποχές» κατά τα χρόνια του πρώιμου μεσαίωνα είναι τα χρόνια της παρακμής των πόλεων, της επιδείνωσης των συνθηκών στην ύπαιθρο, των λιμών, των επιδρομών, της πανούκλας ή της βουβωνικής πανώλους, της πρόωρης θνησιμότητας.

Νευρωτικά φαινόμενα όπως ο φόβος για την έλευση της χιλιετίας δεν επιβεβαιώνονται με δραματικούς και απελπισμένους όρους για τα οποία μιλά ο μύθος, αλλά εάν ο μύθος δημιουργήθηκε είναι επειδή τροφοδοτούσε μια θεμελιώδη ενδημική κατάσταση άγχους και ανασφάλειας.

Ο μοναχισμός ήταν ένας τύπος κοινωνικής λύσης που περιείχε εγγύηση κοινοτικής συνοχής και ηρεμίας. […]

Στο συμβολικό όραμα της φύσης, ακόμα και στις πιο εκφοβιστικές διαστάσεις της γίνεται ένα αλφάβητο με το οποίο ο δημιουργός μιλά για την τάξη του κόσμου, για τα υπερφυσικά αγαθά για τα βήματα που πρέπει να γίνουν προς την επιστροφή στην προέλευση του κόσμου με τρόπο προκαθορισμένο για την απόκτηση των ουράνιων προνομίων.

Τα πράγματα μπορούν να εμπνεύσουν δυσπιστία εξαιτίας της αταξίας τους, της ρευστότητάς τους, της ουσιαστικής εμφανούς εχθρότητάς τους: αλλά κάτι δεν είναι έτσι όπως φαίνεται, είναι σημάδι κάποιου άλλου πράγματος, η ελπίδα μπορεί να επιστρέφει στον κόσμο γιατί ο κόσμος είναι ο διάλογος τον οποίο ο θεός ανοίγει με τον άνθρωπο. […]

Μιλάμε για ένα «βραχυκύκλωμα του πνεύματος» της σκέψης που δεν αναζητά τη σχέση ανάμεσα σε δύο πράγματα ακολουθώντας τις αιτιακές τους συνδέσεις, αλλά την αναζητά με.

Umberto Eco 5 Ιανουαρίου 1932 – 19 Φεβρουαρίου 2016: