«Ποιος πηδάει το πρωί;» και … ο αθλητής που ήρθε από τα γκέτο του αμερικανικού ρατσισμού και γελοιοποίησε τον Χίτλερ

Οκ, “το πιάσαμε το υπονοούμενο”: “Όσο νυχτώνει η γκάβλα μεγαλώνει” (ξημερώματα δίνω δικαιώματα μέχρι και με την χοντρή περίπτερου) κι άμα ρθεί πρωί – πρωί η Σάρον Στόουν 30αρα, και μουτηνεπέσει θα της ρίξω χυλόπιτα.

Για μας που δεν είμαστε πρωινοί τύποι, ο πρωταθλητισμός σε … όλα αρχίζει όταν βραδιάζει.

Ήμεθα ένας λαός που – μια ζωή- τον πηδάνε, λογικό να πανηγυρίζουμε που κάποιος από μας πήδηξε, επιτέλους.

Πέραν τούτων, ο Τέντογλου, ετούτο το αμολητάρι απ τα Γρεβενά, μου φερε στον νουτον Ολυμπιονίκη του μήκους ο οποίος, με την βοήθεια του Αρείου συναθλητή του έκανε τον Χίτλερ να αφρίζει το 1936 στο Βερολίνο.

Ίσως γιατί το προηγούμενο βράδυ η τηλεόραση έπαιζε (τυχαία; -δεν νομίζω…) την ταινία με την ιστορία του Τζέσε Όουενς.

Γι αυτόν θα γράψω σήμερα.

Τι τεράστια αλήθεια είπε ο γίγαντας #Τεντογλου .
«ποιος πηδάει το πρωί;» pic.twitter.com/pdLlpNN48G

— Manolis Mavrantonakis (@SykoFantiS) March 2, 2024

Ο άνθρωπος που γελοιοποίησε τον ναζισμό ήρθε από τα γκέτο του αμερικανικού ρατσισμού και έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής.

Ο  παππούς του ήταν σκλάβος από την Αφρική.

Ο πατέρας του, Χένρι Κλίβελαντ Όουενς, ήταν αγρότης, γιος του σκλάβου από τις φυτείες του Νότου.

Ηταν ο μικρότερος από δέκα αδέρφια (τρία κορίτσια και επτά αγόρια).

Ο μικρός J.C. ήταν φιλάσθενος και στη νηπιακή του ηλικία είχε ταλαιπωρηθεί αρκετά από βρογχίτιδες και πνευμονίες.

Όταν ήταν 5 ετών, παρουσιάστηκε ένα εξόγκωμα στον θώρακά του, το οποίο συνεχώς μεγάλωνε.

Οι γονείς του είχαν ανησυχήσει πολύ, αλλά δεν είχαν τα χρήματα για να τον πάνε σε γιατρό.

Ήταν η μητέρα του, Έμα, εκείνη που έδωσε τη λύση, αφαιρώντας τον ινώδη όγκο με ένα κουζινομάχαιρο.

Η τομή, ίδια σε μέγεθος με μπαλάκι του γκολφ, αιμορραγούσε για μέρες, αλλά ο Τζέι Σι επέζησε.

Ο άνθρωπος που γελοιοποίησε τον ναζισμό ήρθε από τα γκέτο του αμερικανικού ρατσισμού και έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής, χωρίς καλά καλά να το καταλάβει.

«Δεν ήταν ο Χίτλερ αυτός που με σνόμπαρε. Ηταν η ίδια μου η πατρίδα».

«Αλλά δεν ήταν ο Χίτλερ αυτός που με σνόμπαρε. Ηταν η ίδια μου η πατρίδα», δήλωσε μετά τους θριάμβους του στο Βερολίνο. «Ο πρόεδρος Ρούσβελτ δεν μου έστειλε ούτε συγχαρητήριο τηλεγράφημα»…

Η Αμερική αλλάζει ελάχιστα στο πέρασμα των δεκαετιών, ωστόσο ο υπόλοιπος κόσμος οφείλει στον Τζέσε Όουενς το πρώτο του θαρραλέο «όχι» στη λαίλαπα του εθνικοσοσιαλισμού.

Ο εβένινος Τζέιμς Κλήβελαντ (ή «Τζέι Σι» ή «Τζέσι» ή «Τζέσε», όπως λανθασμένα τον λέμε εμείς) Όουενς, δεν χρειάστηκε καν να ανοίξει το στόμα του. Αυτά που πέτυχε μέσα σε μία εβδομάδα στο Olympiastadion του Βερολίνου ήταν αρκετά για να καταστρέψουν την τέλεια Ολυμπιάδα του Αδόλφου.

Ο Χίτλερ δεν έριξε ούτε μια ματιά προς το μέρος του «νέγρου», που ταπείνωσε με συνοπτικές διαδικασίες την άρια φυλή.

Η ρομαντική εκδοχή όσων έγιναν το 1936 στο Βερολίνο θέλει τον «Φίρερ» να αποχωρεί οργισμένος από το Στάδιο, αλλά τα ρεπορτάζ της εποχής καταρρίπτουν εν μέρει τον μύθο.

Την πρώτη μέρα των Αγώνων, ο Χίτλερ συνεχάρη μόνο τους Γερμανούς νικητές και απέφυγε τους υπόλοιπους.

Οι επίσημοι της ΔΟΕ τού επισήμαναν το άκομψο της τακτικής του: «Ή όλους ή κανέναν», ήταν το μήνυμά τους, όταν τον είδαν να γυρίζει την πλάτη στους Αμερικανούς Ολυμπιονίκες του ύψους (Κορνέλιους Τζόνσον, Ντέιβιντ Αλμπρίτον).

Ανεβαίνει αγέρωχος στο βάθρο.

Ενας μαύρος πρώτος, ο Χίτλερ βλέπει τον Γερμανό, που χαιρετά ναζιστικά, δεύτερο …»

«Κανέναν, λοιπόν», απάντησε ο Χίτλερ.

«Οταν πάντως πέρασα μπροστά από τον καγκελάριο, τον είδα να σηκώνεται όρθιος και να με χαιρετίζει.

Ανταπέδωσα τη χειρονομία και συνέχισα τον πανηγυρισμό μου», δήλωσε αργότερα ο Οουενς.

Και επανέλαβε το παράπονό του για τη στάση του αμερικανικού Λευκού Οίκου: «Ούτε ο πρόεδρος Ρούσβελτ με κάλεσε ποτέ στον Λευκό Οίκο ούτε ο πρόεδρος Τρούμαν.

Εστω ένα συγχαρητήριο τηλεγράφημα, βρε αδελφέ…».

Εξι ρεκόρ και  η αμερικανική Πολιτεία αντέδρασε σαν να ντρεπόταν για τα θαύματα του Οουενς

Το 1935, ο Οουενς κατέρριψε έξι παγκόσμια ρεκόρ.

Η Αμερικανική Ομοσπονδία ερασιτεχνικού αθλητισμού προτίμησε έναν λευκό γκόλφερ για τον τίτλο του «Αθλητή της Χρονιάς». Το 1936, ο Οουενς επέστρεψε από το Βερολίνο με τέσσερα χρυσά μετάλλια.

Αυτή τη φορά…  έχασε από τον Ολυμπιονίκη του δεκάθλου Γκλεν Μόρις.

Ποιος του είπε να γεννηθεί με μαύρο δέρμα;

Αν η αμερικανική Πολιτεία αντέδρασε σαν να ντρεπόταν για τα θαύματα του Οουενς, η κοινή γνώμη των ΗΠΑ τον υποδέχθηκε με τιμές εθνικού ήρωα.

Στην επιστροφή του στη Νέα Υόρκη, η πόλη σημαιοστολίστηκε και οργάνωσε παρέλαση στους δρόμους προς τιμήν του τετράκις Ολυμπιονίκη.

Εγινε και μια δεξίωση στο ξενοδοχείο του Waldorf-Astoria, το οποίο όμως αρνήθηκε να του επιτρέψει πρόσβαση στο ασανσέρ των λευκών.

Μαθημένος από μικρός να τα βγάζει πέρα με κάθε λογής τεχνάσματα απέναντι στον ρατσισμό των συμπατριωτών του, ο Οουενς αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει τον ανελκυστήρα των εμπορευμάτων…

Οι δύο  σπρίντερ που … αντικαταστάθηκαν γιατί ήταν Αμερικανοεβραίοι.

Η πρώτη πράξη της εποποιίας του Τζέσε Όουενς στο Βερολίνο γράφτηκε στις 3 Αυγούστου του 1936, όταν νίκησε στα 100 μέτρα με επίδοση 10.3. «Τρέχει σαν να μην πατάνε τα πόδια του στο έδαφος», έγραφαν οι εφημερίδες.

Την επόμενη μέρα κυριάρχησε στο μήκος, μπροστά από τον Γερμανό Λουτς Λονγκ, με τον οποίο έμελλε να γίνουν καλοί φίλοι. Στις 5 Αυγούστου, ο Όουενς κέρδισε στο 200άρι με 20.7 και τέσσερις μέρες αργότερα συμπλήρωσε το κουαρτέτο των χρυσών μεταλλίων στα 4 x 100 μ., όπου δηλώθηκε (μαζί με τον μετέπειτα γερουσιαστή Τζέσε Μέτκαλφ) την τελευταία στιγμή.

Η τετράδα των Όουενς, Μέτκαλφ, Ντρέιπερ, Ουίκοφ πέτυχε παγκόσμιο ρεκόρ με 39.8, αλλά οι αλλαγές της τελευταίας στιγμής προκάλεσαν σκάνδαλο στις ΗΠΑ.

Οι δύο σπρίντερ, που αντικαταστάθηκαν και επέστρεψαν στην Αμερική δίχως να αγωνιστούν, ήταν Εβραίοι…

Ομάδα γεμάτη με μαύρα κατακάθια

Οι Γερμανοί φίλαθλοι αποθέωσαν τον Όουενς (την «Εβένινη Αντιλόπη»), όχι μόνο στο Στάδιο του Βερολίνου, αλλά και στους δρόμους της πόλης, στο Ολυμπιακό Χωριό (όπου του έριχναν από το παράθυρο του δωματίου του μπλοκάκια για αυτόγραφα) ή όπου αλλού τον συναντούσαν.

Μολονότι η ναζιστική προπαγάνδα κατηγορούσε τις ΗΠΑ ότι «έφτιαξαν ομάδα γεμάτη με μαύρα κατακάθια», ο απλός κόσμος αγκάλιασε τον υπεραθλητή από την απέναντι άκρη του Ατλαντικού.

Ο ξανθός, γαλανομάτης, «άριος» Λονγκ και το χρυσό στο μήκος  με παγκόσμιο ρεκόρ

Στα απομνημονεύματά του, ο εγγονός των Αφρικανών σκλάβων από τον αμερικανικό νότο (όπου ο ίδιος ο Τζέσε μάζευε 100 κιλά βαμβάκι ημερησίως σε ηλικία 7 ετών, αν και φιλάσθενο παιδί), μίλησε με τρυφερότητα για την όψιμη φιλία του με το Λουτς Λονγκ, τον Γερμανό άλτη του μήκους, που κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο.

Οι φωτογραφίες που τους έδειχναν να αστειεύονται χαμογελαστοί μέσα στο Στάδιο έβγαζαν τον Χίτλερ από τη στρατιωτική στολή με τις σβάστικες..

Όταν ο ξανθός, γαλανομάτης, «άριος» Λονγκ είδε τον αγχωμένο Όουενς να ξεκινάει τον προκριματικό με δύο άκυρα άλματα, τον πλησίασε και προσπάθησε να τον βοηθήσει: «Τι σου συμβαίνει; Τι σε αγχώνει; Θα έπρεπε να προκριθείς με κλειστά τα μάτια. Προσπάθησε να χαλαρώσεις, μη σε νοιάζει ο Χίτλερ. Ακόμα και αν πατήσεις μισό μέτρο μακριά από τη βαλβίδα, θα περάσεις το όριο».

Ο Όουενς ακολούθησε την καλοπροαίρετη συμβουλή του Λονγκ, προκρίθηκε με το τρίτο και τελευταίο άλμα του και λίγες ώρες αργότερα κέρδισε τον τελικό με άλμα στα 8,06 μ. με παγκόσμιο ρεκόρ το οποίο έμεινε ακατάρριπτο για 25 χρόνια (καταρρίφθηκε το 1960 από τον Ραλφ Μπόστον).

Οι δύο αθλητές έγιναν στενοί φίλοι και κράτησαν επαφή μέχρι που ο Λονγκ σκοτώθηκε στον Πόλεμο, το 1943. Ο Όουενς συνέχισε να αλληλογραφεί με την οικογένεια του Γερμανού για πολλά χρόνια ακόμα.

Μετά τους Αγώνες του Βερολίνου, ο Όουενς έγινε επαγγελματίας και έβγαζε μεροκάματο με παράδοξους αγώνες επίδειξης. Συχνά αντιμετώπιζε μέτριους σπρίντερ, στους οποίους έδινε αβαντάζ 15-20 μέτρων και μολαταύτα τους κέρδιζε.

Αλλοτε έτρεχε αντίπαλος με άλογα κούρσας, σκυλιά ή και μοτοσικλέτες.

Με το πέρασμα των χρόνων, οι ευκαιρίες για βιοπορισμό μειώθηκαν, οι επενδύσεις του έπεσαν στο κενό και η περιουσία του εξανεμίστηκε, κληροδοτώντας του χρέη 114.000 δολαρίων.

Οσο κατηγορούσε την ίδια του την πατρίδα, ήταν αποδιοπομπαίος.

Μόλις το 1955, σχεδόν 20 χρόνια μετά τα ιστορικά του κατορθώματα στο Βερολίνο, ο Όουενς έλαβε τον τίτλο του «Πρεσβευτή του Αθλητισμού» από τον πρόεδρο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.

Χρειάστηκε να περάσουν μερικές δεκαετίες ακόμα για να περάσει ο Όουενς στο πάνθεον των Αμερικανών άσπιλων ηρώων.

Την έγκριση των επισήμων και των ταγών της κοινής γνώμης την κέρδισε μόνο όταν αποφάσισε να υιοθετήσει το μύθο της δήθεν «προσωπικής σύγκρουσης» με τον Χίτλερ.

Οι αναγνώστες των εφημερίδων της εποχής διάβαζαν για έναν ατίθασο μαύρο που κυνηγούσε τις γυναίκες της καλής, λευκής κοινωνίας (διατηρούσε μάλιστα ερωτική φωλιά για τις τρυφερές του συνευρέσεις, μολονότι μικροπαντρεμένος), αντιμετώπιζε κατηγορίες φοροδιαφυγής και παραπονιόταν για ρατσιστικές συμπεριφορές, ενώ ο ίδιος είχε σπουδάσει στο διαβόητο για τη διχαστική του πολιτική Οχάιο Στέιτ.

Στο πέρασμα των χρόνων, ο Όουενς συμβιβάστηκε με τις απαιτήσεις της αμερικανικής κοινωνίας και, σύμφωνα με το συγγραφέα Ουίλιαμ Οσκαρ Τζόνσον, «έγινε επαγγελματίας στον ρόλο του καλού παραδείγματος».

Στις δημόσιες εμφανίσεις του μετά τη δεκαετία του ’50, αυτές που τον βοήθησαν να ορθοποδήσει οικονομικά, μιλούσε για τη θρησκεία, την πατρίδα, αλλά και το μάρκετινγκ.

Κάτι σαν Πελέ μιας άλλης εποχής…

Κάπνιζε 35 χρόνια της ζωής του, πέθανε από καρκίνο των πνευμόνων… 

Ο Τζέσε Όουενς, που κάπνιζε ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα στα τελευταία 35 χρόνια της ζωής του, πέθανε από καρκίνο των πνευμόνων στις 31 Μαρτίου 1980, σε ηλικία 67 ετών.

Πριν γράψει μία από τις πιο ξακουστές σελίδες της Ολυμπιακής ιστορίας, είχε δουλέψει ως βοηθός μανάβη, ως παπουτσής, ως «παιδί» για το ασανσέρ, ως καθαριστής ρούχων, ως βενζινάς, ως ραδιοφωνικός παραγωγός τζαζ.

Τη μεγαλύτερη τιμή από την αμερικανική Πολιτεία την έλαβε μετά θάνατον, το 1990, όταν ο πρόεδρος Μπους ο πρεσβύτερος απένειμε στη χήρα του το Χρυσό Μετάλλιο του Κονγκρέσου.

Η Ολυμπιάδα του Χίτλερ.        

Οι Αγώνες της 11ης Ολυμπιάδας, κοινώς γνωστοί ως Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1936 διοργανώθηκαν στο Βερολίνο από την 1 Αυγούστου έως τις 16 Αυγούστου 1936.

Η συμμετοχή 49 εθνών και 3.961 αθλητών στους αγώνες του Βερολίνου αποτέλεσε νέο ρεκόρ συμμετοχής.

Ο Αδόλφος Χίτλερ ήταν πρόεδρος στην τελετή έναρξης των αγώνων.

Το 1931, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ανέθεσε τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο.

Η επιλογή σηματοδότησε την επιστροφή της Γερμανίας στη διεθνή κοινότητα μετά την απομόνωσή της που ακολούθησε την ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Ναζιστική Γερμανία εκμεταλλεύτηκε το γεγονός της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων στο Βερολίνο το 1936 για προπαγανδιστικούς σκοπούς.

Για πρώτη φορά στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, άνθρωποι στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν έκκληση για μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων λόγω της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη χώρα υποδοχής.

Τον Απρίλιο του 1933, θεσπίστηκε η πολιτική συμμετοχής «μόνο για Άριους» σε όλες τις γερμανικές αθλητικές διοργανώσεις.

Οι «Μη Άριοι» -Εβραίοι ή άτομα με εβραϊκή καταγωγή και Ρομά (Τσιγγάνοι)- αποκλείονταν συστηματικά από τις γερμανικές αθλητικές εγκαταστάσεις και ομοσπονδίες.

Τον Απρίλιο του 1933, η γερμανική ομοσπονδία πυγμαχίας απέβαλε τον ερασιτέχνη πρωταθλητή Erich Seelig επειδή ήταν Εβραίος. (Ο Seelig αργότερα συνέχισε την καριέρα του στην πυγμαχία στις Ηνωμένες Πολιτείες.)

Ένας ακόμη Εβραίος αθλητής, ο Daniel Prenn –ο κορυφαίος τενίστας της Γερμανίας- απομακρύνθηκε από τη γερμανική ομάδα για το Κύπελλο Ντέιβις.

Η Gretel Bergmann, αθλήτρια παγκοσμίου κλάσης στο άλμα εις ύψος, αποβλήθηκε από τον γερμανικό σύλλογο στον οποίο ανήκε το 1933 και από τη γερμανική ολυμπιακή ομάδα το 1936.

Οι Εβραίοι αθλητές που αποκλείστηκαν από τους γερμανικούς αθλητικούς συλλόγους, κατέφυγαν σε ξεχωριστές αθλητικές ομοσπονδίες, μεταξύ των οποίων οι ομάδες Maccab

Και οι Ρομά (Τσιγγάνοι), συμπεριλαμβανομένου του Σίντι πυγμάχου Johann Rukelie Trollmann, αποκλείστηκαν από τον γερμανικό αθλητισμό.

Ως συμβολική χειρονομία για να καθησυχάσουν τη διεθνή κοινότητα, οι γερμανικές αρχές επέτρεψαν στην εβραϊκής καταγωγής αθλήτρια της ξιφασκίας Helene Mayer να εκπροσωπήσει τη Γερμανία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.

Κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο στην ατομική ξιφασκία γυναικών και, όπως όλοι όσοι κέρδισαν μετάλλιο για τη Γερμανία, χαιρέτησε ναζιστικά στο βάθρο.

Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, η Mayer επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Κανένας άλλος Εβραίος αθλητής δεν αγωνίστηκε για τη Γερμανία.