Σε κρίσιμο σταυροδρόμι η Ευρωπαϊκή Ένωση

Αποστολή στις Βρυξέλλες: Σταύρος Μονεμβσιώτης

Ο Χένρι Κίσινγκερ συνήθιζε να λέει πως «όταν συμβαίνει κάτι σοβαρό, δεν ξέρεις σε ποιον πρέπει να τηλεφωνήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση»… Στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου; Στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής; Στην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Στον καγκελάριο της Γερμανίας ή στον πρόεδρο της Γαλλίας;

Και είναι αλήθεια. Η απουσία πολιτικής ενοποίησης και ενός κοινού προέδρου, με τις αυξημένες αρμοδιότητες μιας «ομοσπονδίας κρατών», μεταθέτει την ευθύνη για τα «δύσκολα» θέματα στο κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά. Άρα, πράγματι, μιλάμε για πολλά… τηλεφωνήματα! Στην πραγματικότητα, ωστόσο, όποτε χρειάστηκε να ενεργοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση το τηλέφωνο που χτύπησε πρώτο για ενημέρωση, ήταν αυτό της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν!

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε ως μια Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα μετά τον πόλεμο, θέλοντας να θέσει την παραγωγή και εμπορία του άνθρακα και του χάλυβα, δηλαδή των δύο κύριων πρώτων υλών της πολεμικής βιομηχανίας μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπό την κοινή διαχείριση των πρώην εμπολέμων κρατών. Το σκεπτικό ήταν απλό: «Να μην τα ελέγχει μόνο ο ένας, γιατί θα μπορούσε να προκαλέσει νέο πόλεμο».

Από τότε μέχρι σήμερα, η οικονομική διάσταση ενισχύθηκε κι άλλο, η Κοινή Αγορά οδήγησε σε Νομισματική Ένωση και έτσι αποκτήσαμε μια κοινή Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ένα κοινό νόμισμα, το ευρώ. Οι προκλήσεις και τα διλήμματα όμως, που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η Ευρώπη, ξεπερνούν μια απλή Οικονομική ή Νομισματική Ένωση. Σε μια περίοδο, που η Ρωσία έχει πάψει να αποτελεί «πόλο», που οι ΗΠΑ αισθάνονται ότι κινδυνεύει η «πρωτοκαθεδρία» τους από την Κίνα, που τα BRICS διεκδικούν όλο και περισσότερο «χώρο» στη λήψη των αποφάσεων που επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία και την παγκόσμια ισχύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να πάρει κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον της. Θα παραμείνει ένας «διαχειριστής» 27 -ή περισσότερων σύντομα- κρατών-μελών, ή θα προχωρήσει στο επόμενο βήμα της πολιτικής ενοποίησης, που θα της επιτρέψει να έχει μία, ενιαία φωνή και ευρωπαϊκό στρατό ικανό να παρεμβαίνει για τα συμφέροντά της;

Όπως δηλώνει στην One Voice κορυφαίος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια de profundis και off the record ενημέρωση σε βάθος «βρισκόμαστε σε μια πραγματικά κρίσιμη καμπή, στην οποία διακυβεύεται το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης. Αν θέλουμε να εξακολουθήσουμε να έχουμε μια Ευρώπη που προστατεύει τους πολίτες της. Μια Ευρώπη ίσων ευκαιριών. Μια Ευρώπη με αξίες και ανθρωποκεντρική διάσταση, πρέπει να δουλέψουμε και ως πολίτες με την ψήφο μας στις επικείμενες Ευρωεκλογές και ως κράτη παίρνοντας την απόφαση να κάνουμε το επόμενο βήμα προς την πολιτική ένωση».

Όπως παρατηρεί, από τις προηγούμενες Ευρωεκλογές μέχρι σήμερα «ήρθαμε αντιμέτωποι με μια κόλαση… Κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε μια πανδημία για την οποία δεν είμασταν προετοιμασμένοι. Κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και την εργαλειοποίηση της ενέργειας από την πλευρά των Ρώσων. Ήρθαμε αντιμέτωποι με μια νέα κρίση στη Μέση Ανατολή. Νωρίτερα, με τις συνέπειες από την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, βρεθήκαμε χωρίς κοινή γραμμή, να προσπαθούμε να σώσουμε ευρωπαίους πολίτες από ένα εχθρικό και επικίνδυνο περιβάλλον. Ήρθαμε αντιμέτωποι με το προσφυγικό και με την εργαλειοποίησή του από την Τουρκία… Με άλλα λόγια, ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι εντελώς διαφορετικός από αυτόν για τον οποίο έχουμε προετοιμαστεί και μπορεί μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποδείχθηκε πολύ ανθεκτική, ωστόσο αυτό το έκανε εξαντλώντας και ίσως ξεπερνώντας τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες που της έχουν παραχωρήσει τα κράτη, άρα πρέπει να αποφασίσουμε: Θα κάνουμε το επόμενο βήμα; Θα πάμε πιο κοντά στην πολιτική ενοποίηση; Θα αποκτήσουμε μια ενιαία φωνή προς τα έξω; Θα αποκτήσουμε ενιαίο στρατό για να εξασφαλίζει τα εξωτερικά μας σύνορα και όπου υπάρχουν ευρωπαϊκά συμφέροντα; Ή θα επιστρέψουμε τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες στα κράτη μέλη; Νομίζω ότι, το τελευταίο θα ήταν αυτοκαταστροφικό».

Πολλές από τις αποφάσεις που κλήθηκε να πάρει τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση, λήφθηκαν με μια αίσθηση… ιστορικότητας. Ξεπερνώντας τα όσα προβλέπουν οι συμβάσεις, λήφθηκαν οι απαραίτητες αποφάσεις χωρίς πραγματική αρμοδιότητα. Με αυτόν τον τρόπο, για παράδειγμα και με καθυστέρηση -πράγματι- αποφασίστηκε η κοινή αγορά εμβολίων για τον Covid, στο πλαίσιο του μεγαλύτερου προγράμματος εμβολιασμού που έγινε ποτέ στην ανθρωπότητα. Με αυτήν την αίσθηση «ιστορικότητας» «σπάσαμε» ένα ακόμα ταμπού και μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης δανειστήκαμε από κοινού, βάζοντας υποθήκη 750 δισ. ευρώ. Σε χρόνο ρεκόρ -για τα ευρωπαϊκά δεδομένα- δώσαμε επίσης λύση σε πέντε εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες, που αμέσως εντάχθηκαν στην αγορά εργασίας, στο εκπαιδευτικό σύστημα και στα πρόγραμμα υγείας και πρόνοιας των κρατών. Με μια τέτοια διευρυμένη οπτική, αγοράσαμε όπλα για ένα τρίτο κράτος -την Ουκρανία- το οποίο το χρηματοδοτούμε για να μπορεί να αντιμετωπίζει έναν εισβολέα, «εχθρό» και της Ε.Ε. Και τώρα, προστέθηκε και η εισβολή της Χαμάς στο Ιραήλ και η σκληρή απάντηση εκ μέρους του ισραηλινού στρατού…

Τα ζητήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σήμερα είναι διαφορετικά και πολύπλοκα: Μείωση ανισοτήτων, κλιματική κρίση, ενεργειακή κρίση, περισσότερη ευρωπαϊκή συνεργασία στην αντιμετώπιση του εθνικισμού, βελτίωση των συνθηκών ζωής και μείωση της ακρίβειας… Η αντιμετώπισή τους όμως δεν μπορεί να υλοποιηθεί μόλις με 1% από το ευρωπαϊκό ΑΕΠ, όταν την ίδια ώρα οι ΗΠΑ διαθέτουν το 20% του ΑΕΠ για να μπορούν να λειτουργούν κέντρα λήψης αποφάσεων και θεσμοί, που είναι σε θέση να χρηματοδοτούν, να παρεμβαίνουν και να δίνουν λύσεις σε κεντρικό επίπεδο.

«Οι ευρωπαίοι πολίτες, στις προσεχείς Ευρωεκλογές, θα κληθούν να δείξουν τον δρόμο. Θα πάμε μπροστά, έστω και λίγο, λίγο; Θα μείνουμε στάσιμοι; Ή ακόμα χειρότερα, θα οπισθοδρομήσουμε; Ευτυχώς, οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι νέες γενιές είναι πιο φιλο-ευρωπαίοι», δηλώνει ο αξιωματούχος συνομιλητής μας.

Θα τα καταφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση να προστατέψει το «σπίτι» της, ώστε να γίνει η Ευρώπη η πρώτη ήπειρος χωρίς  διοξείδιο του άνθρακα το 2050; Αντίστοιχα ισχυρά είναι τα ερωτήματα που σχετίζονται και με άλλα ζητήματα, πιο «soft» πολιτικής, αλλά με τεράστιο αποτύπωμα στην ευρωπαϊκή κοινωνία και τις αξίες της: Ενδοοικογενειακή βία, ψηφιακή άδεια οδήγησης, ψηφιακό πορτοφόλι, κοινό ευρωπαϊκό πτυχίο, ίσες ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ακόμα και αυτά που θεωρούνταν κάποτε δεδομένα και εξασφαλισμένα, σήμερα, με την τεχνολογία, την τεχνητή νοημοσύνη και την αυτοματοποίηση, επανεμφανίζονται ως νέα προβλήματα, που απαιτούν κοινές, ενιαίες και κυρίως αποτελεσματικές λύσεις.

Πηγή: Εφημερίδα One Voice (φ. 488, 17-12-2023)