Υπό σκιάν 40. Εις τον ήλιον 45. Εις το έδαφος 50

«Σιωπή! Ομιλούν οι αριθμοί. Υπό σκιάν 40. Εις τον ήλιον 45. Εις το έδαφος 50. Α-λα-τρε! Έχει άλλος; Υπό το έδαφος; Τι διάβολον ήλθεν αυτή η επιστήμη να μας διαβαθμίσει την ευαισθησίαν μας; Ποίος την έβαλεν;

Και τι της εκάμαμεν ώστε να μας υποβάλη την αύξησιν του μαρτυρίου; Είναι βέβαιον ότι αφ’ ότου ανεκαλύφθησαν αυτοί οι αριθμοί ζεσταινόμεθα περισσότερον και μαζί με μας ζεσταίνονται και όσοι δεν τους εννοούν καθόλου, διότι απλούστατα είναι ανίκανοι να εννοήσουν την συγκριτικήν αναλογίαν των…».

Εφημερίδα Χρόνος -13 Αυγούστου 1911

Αί εφημερίδαι γράφουν: “Δεκαεξάχρονη επιστρέφοντας σπίτι της από εργοστάσιο … έλαβε ένα ψαλίδι, κατεξέσχισε δε τα ενδύματά της και μαινόμενη εζήτη να αυτοκτονήσει. Οι ιατροί προσκληθέντες απεφάνθησαν ότι έπαθεν εξ ηλιάσεως βαρυτάτης”. Στους δρόμους έχουμε λιποθυμίες. “Στην οδό Σολωμού μια ατυχής εύσωμος κυρία συνοδευομένη από δύο κόρας κατέπεσε λιπόθυμος”. Και κρούσματα ηλίασης :“Οινοπώλης ενώ επιχειρούσε να βάλει βαρέλι με κρασί στο κατάστημά του κατελήφθη υπό σκοτοδινιάσεως”.

Κάποιοι, πειραγμένοι προφανώς από τη ζέστη, θεωρώντας ότι υπάρχει φόβος πυράκτωσης και … αυτανάφλεξης σπεύδουν στο Αστεροσκοπείο, που εκείνα τα χρόνια εκτελεί χρέη μετεωρολογικού σταθμού, για να επιβεβαιώσουν τις ανασφάλειες τους αλλά οι εκεί επιστήμονες τους υποδέχονται “με ακράτητους γέλωτας”, με αποτέλεσμα να επιστρέφουν σπίτι τους άπρακτοι και ιδρωμένοι.

Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα είδα το βράδυ αυτό

κάποια χρυσή, λευκότατη στους δρόμους ευωδιά.
Και στην καρδιά αιφνίδια καλοσύνη
Στα χέρια το παλτό
στ’ ανεστραμμένο πρόσωπο η σελήνη.
Ηλεκτρισμένη από φιλήματα θα ‘λεγες την ατμόσφαιρα.
Η σκέψις, τα ποιήματα βάρος περιττό.
Έχω κάτι σπασμένα φτερά.
Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθε το καλοκαίρι αυτό.
Για ποιάν ανέλπιστη χαρά, για ποιες αγάπες
για ποιο ταξίδι ονειρευτό…

Ο Καρυωτάκης βγάζει τη μελανιασμένη γλώσσα του στο καλοκαίρι.

Την Κυριακή στην έντυπη έκδοση της VOICE ολοκληρώνεται η τριλογία για την ζέστα. Πάρτε μια γεύση από τον πρόλογο.

Έγραψα για την Λαρισαίικη ζέστα (δηλαδή τον καύσωνα, το καύμα, τα Κυνικά Καύματα, τις Κυνάδες ημέρες, το εκάην – καημό, το βυζαντινό κάημα, αλλά και την κάλμα, την νηνεμία, όπερ και chômage – ανεργία) το σάιτ 1VOICE.GR τα δύο φρικοδοκίμια που είχατε ανάγκη δια να φιλοσοφήσετε τον βέβαιο θάνατό σας από θερμοπληξία.

Καημένοι, ε, καημένοι! Την Τετάρτη με τίτλο: “Στην προηγούμενη ζωή ήμουνα πολική αρκούδα,”και την Πέμπτη: “Ο επιθανάντιος ρόγχος μου ΤΩΡΑ σε απευθείας μετάδοση”. Είναι προαπαιτούμενο να τα έχετε διαβάσει, διότι το παρόν αποτελεί ιστορική τεκμηρίωση του οργασμού της τριλογίας. Δεν κράτησα φυσικά ημερολόγιο του καύσωνα γιατί το έχει εξαντλήσει ο δάσκαλός μας Νίκος Δήμου: “Η Αθήνα πλήττεται από ένα κύμα καύσωνα που αγγίζει τα όρια της οικολογικής καταστροφής, ο συγγραφέας Ν.Δ κλεισμένος στο υπόγειο του σπιτιού του, προσπαθεί να εξοικειωθεί με την ιδέα του θανάτου. Στο τέλος τα λύτρα που διώχνουν προσωρινά τον Χάρο από κοντά του, είναι ο θάνατος της αγαπημένης του γάτας” (“Ημερολόγιο του καύσωνα” εκδόσεις Πατάκη).

Πάμε μαέστρο;

Μου λέει ο ανόητος: “Δεν ήρθε δα και το τέλος του κόσμου με 44 βαθμούς”… Ημουνα 25χρονών μαντραχαλάς και επέζησα από τύχη στον φονικό καύσωνα του 1987 με τους 44 βαθμούς που διήρκησε 11 ημέρες (από τις 20/7 έως τις 31/7). Οι νεκροί ξεπέρασαν τους 1.300 και επειδή γέμισαν οι νεκροθάλαμοι των νοσοκομείων τους έβαζαν ακόμα και σε βαγόνια – ψυγεία του ΟΣΕ! … Τι να σου πω ρε συ φίλε; Ότι είσαι άσχετος; Όλα ξεκίνησαν τις “κυνάδες ημέρες” όταν ο Ωρίωνας, γιος του Ποσειδώνα και της Γης πήγε να βιάσει την θεά Άρτεμη. Τον τιμώρησε, όμως, η θεά, στέλνοντας εναντίον του έναν σκορπιό, που του τσίμπησε στη φτέρνα, τον ονομαζόμενο και Γίγαντα. Κι έγινε αστερισμός ο σκορπιός, όπως και ο Ωρίων και ο σκύλος του. Ο Μέγας Κύων, (όπου ανήκει ο Σείριος, το λαμπρότερο αστέρι της νύχτας) είναι αυτός που φταίει για τον καύσωνα που ταλανίζει τις τελευταίες χιλιετηρίδες τη Μεσόγειο.

Η αρχαία λέξη «καύσων» κοσμεί την ελληνιστική εποχή. Στην κλασική αρχαιότητα έλεγαν… έχει «καύμα» και εννοούσαν την περίοδο όπου ανέτειλε ο Σείριος μαζί με τον Ήλιο. Μετά την 21η Ιουλίου ξεκινούν οι «Κυνάδες ημέρες». Τα «Κυνικά Kαύματα» στο Βόρειο ημισφαίριο ξεκινούν 3 Ιουλίου και διαρκούν περίπου μέχρι τα μέσα Αυγούστου. Ολοι οι αρχαίοι συγγραφείς συνομολογούν ότι η Ανατολή του Σειρίου φέρνει μαζί της κακοτυχία, αρρώστιες, δυσκολίες, δυστυχία και υψηλό πυρετό στους ανθρώπους.

Είναι τεράστιο το γλωσσικό ταξίδι του “καύματος” στην Ιστορία. Από την ζέστα στην ανεργία. Το «καύμα» -cauma στα λατινικά σημαίνει “μεγάλη ζέστα”! Όταν πιάνανε οι μεγάλες ζέστες, οι χερομάχοι στα χωράφια παρατούσανε τη δουλειά και καθόντουσταν να ξαποστάσουν. Αυτό ονομαζότανε caumare στα λατινικά της ύστερης αρχαιότητας. Από εκεί πηγάζει και το γαλλικό ρήμα chômer, που σημαίνει «δεν δουλεύω» και ακολούθως chômage, η ανεργία — όχι επειδή κάνει ζέστη, ούτε διότι διεκδικείς το “δικαίωμα την τεμπελιά” αλλά επειδή δεν βρίσκεις δουλειά, γιατί σε απολύσανε με εντολή του Σόιμπλε (τα) δεξιά και αριστερά ίδια είναι τ αφεντικά! Το λατινικό cauma μεταπηδά στη ναυτική ορολογία και σημαίνει μεγάλη ζέστη αλλά και νηνεμία. Την άπνοια που επικρατεί στους καύσωνες. Στην Ιβηρική Χερσόνησο, το cauma γίνεται calma και γεννιέται μια δεύτερη σημασία, της νηνεμίας, της ηρεμίας.

Σημασία που περνάει πολύ γρήγορα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες: Calm στα αγγλικά, calme στα γαλλικά, calma στα ιταλικά, απ’ όπου επανέρχεται, αντιδάνειο, η κάλμα στα ελληνικά, και το καλμάρω. Λέξεις χαλαρωτικές και ευχάριστες και πολύ μακριά από την πυρωμένη ανάσα του καύσωνα. Κι ένα τρίτο ταξίδι έκανε το καύμα: με τη βυζαντινή του μορφή, κάημα, και με σημασίες τόσο κυριολεκτικές όσο και μεταφορικές, του ψυχικού πόνου, πέρασε στα λατινικά της ιατρικής ορολογίας και έφτασε στα ισπανικά, όπου σήμερα quemar (κεμάρ) είναι το «καίω». Από τον αόριστο «εκάην» του ρήματος καίω βγήκε και ο καημός, αυτή η παντοδύναμη λέξη: καημένος… Κατακαημένη Αράχοβα!

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ.